Chechnya dưới thời “Nga hoàng” Vladimir Putin

26.6.15

Ngày nay, đến Chechnya, đi đâu người ta cũng thấy hình bóng của “Nga hoàng” Vladimir Putin. Từ mặt tiền của các trường học đến các khu chung cư, ở đâu người ta cũng thấy đôi mắt của ông “thần” Putin theo dõi. Tại phi trường nội địa, du khách đến trên những chuyến bay hàng ngày từ Moscow đều nhìn thấy chân dung vĩ đại của ông được treo ở các cổng đến. Mặt ông lúc nào cũng được tân trang như thể ông không bao giờ già thêm tuổi nào kể từ khi ông xâm chiếm được vùng cao nguyên nằm ở  mạn Nam nước Nga cách đây 15 năm.

Năm 2000, năm đầu tiên khi ông Putin lên làm tổng thống, Chechnya là một trong những tỉnh bất trị nhất của Nga, do các lãnh binh cai trị. Chechnya chỉ đầu hàng sau khi ông Putin đưa máy bay sang bình địa các thành phố của nước này. Hàng chục ngàn người dân Chechnya đã bị giết chết. Thủ đô Grozny của Chechnya được mô tả trong một bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc hồi năm 2003 như “thành phố bị tàn phá nhất trên trái đất”. Vậy mà ngày nay, Chechnya đã trở thành nơi duy nhất của Nga nơi ông Putin được công khai tôn sùng. Con đường chính tại thủ đô Grozny mang tên V.V.Putin và các lực lượng an ninh địa phương, gồm hầu hết những người đã từng là những phiến quân nổi loạn, hiện đang cam kết thi hành mọi mệnh lệnh của ông hoặc ngay cả sẵn sàng chết vì ông.

Lãnh tụ hiện nay của Chechnya, ông Ramzan Kadyrov, đã từng dõng dạc thề thốt: “Chúng tôi tuyên bố trước thế giới rằng chúng tôi là bộ binh của ông Vladimir Putin. Chúng tôi sẽ thi hành bất cứ mệnh lệnh nào của ông tại bất cứ nơi nào trên thế giới”.

Lời tuyên thệ trên đây của nhà lãnh đạo Chechnya cho thấy “Nga hoàng” Putin đã thực sự thay đổi bộ mặt của Chechnya. Không những ông đã khuất phục được các phiến quân Hồi giáo, mà còn biến họ thành những thần dân trung thành nhất của ông. Họ đã tỏ ra rất tích cực trong cuộc chiến do ông Putin phát động tại phía Đông Ukraine. Chính họ là những người đã giúp cho những thành phần ly khai tại Ukraine xâm chiếm một phần lớn lãnh thổ của nước này. Ngày nay, sau khi Hoa Kỳ và các nước đồng minh  áp đặt những cuộc trừng phạt lên Nga vì hành động xâm lăng này, quân đội Chechnya đã xuất hiện như một trong những lực lượng nguy hiểm và khó tiên đoán nhất trong cuộc đối đầu giữa Phương Tây và Nga.

Kể từ khi cuộc xung đột tại Ukraine bùng nổ dạo mùa Xuân năm 2014, Hoa Kỳ đã nhìn thấy mối đe dọa từ Chechnya cho nên đã áp đặt các cuộc trừng phạt lên lãnh tụ Kadyrov và các thống soái của ông. Riêng Liên Âu, sau khi ngăn cấm không cho ông đặt chân đến bất cứ nước nào trong Khối cũng như niêm phong tài sản của ông, đã ghi nhận sự có mặt của 74 ngàn quân Chechnya trong cuộc chiến tại Ukraine. Về phần mình, Ukraine cũng cho mở cuộc điều tra về tội ác của ông Kadyrov vì đã ra lệnh cho quân đội bắt cóc nhiều nhà lập pháp của Ukraine và đưa về Chechnya. Ngay cả tại Kremlin, nhiều cố vấn Nga cũng lên tiếng cảnh cáo và yêu cầu ông Putin hãy kìm hãm con ngựa chứng 38 tuổi này. Nhưng ông Putin không những không tìm cách kiểm soát các hành động của ông Kadyrov, mà còn trao cho ông này nhiều tự do hơn để tấn công bất cứ nhà đối lập nào của mình trong nước cũng như ở nước ngoài. Ông Putin đã leo lên một thứ lưng cọp mà ông nghĩ rằng chỉ có mình ông mới có thể thuần hóa được.

Đầu thập niên 1990, ba nước Ukraine, Georgia và Armenia đã gia nhập vào nhóm không dưới một tá quốc gia đã tìm cách tách lìa khỏi Nga một cách ôn hòa và giành lại độc lập của mình. Nhưng ông Boris Yeltsin, tổng thống Nga đầu tiên của thời hậu Sô Viết, đã vạch một làn ranh cho riêng Chechnya: nước này không được phép tách lìa khỏi mẫu quốc Nga!

Kể từ thời Đại đế Peter vào Thế kỷ 18, thống trị được một vùng chiến thuật giữa Hắc Hải và Biển Caspian, là một niềm hãnh diện lớn lao đối với các nhà lãnh đạo Nga. Để mất Chechnya sẽ dẫn đến một giây chuyền những cuộc nổi loạn có thể chấm dứt sự cai trị của Nga trên toàn vùng Bắc Caucasus, là nơi có nhiều dân tộc theo Hồi giáo. Chechnya là một phần của vùng này. Chính vì thế mà năm 1994, Tổng thống Yeltsin đã ra lệnh cho xe tăng đến đè bẹp những thành phần ly khai của Chechnya. Nhưng Nga cũng đã trả một giá đắt: hàng ngàn lính Nga thuộc thành phần thi hành nghĩa vụ quân sự bị các phiến quân Chechnya giết chết. Năm 1996, Tổng thống Yeltsin đành cầu hòa và cho Chechnya được độc lập.

Năm 1999, được nước làm tới, một số lãnh binh cực đoan của Chechnya đã quyết định đưa quân sang xâm chiếm một vùng Dagestan của Nga. Đây là một cái cớ và là cơ hội mà Nga luôn chờ đợi để đưa quân sang tước đoạt nền độc lập của Chechnya. Ông Putin, lúc bấy giờ đang làm thủ tướng Nga, đã dốc toàn không lực của Nga xuống các du kích quân Chechnya. Chechnya thất thế vì không có không quân. Do đó, đầu năm 2000, khi ông Putin lên làm tổng thống Nga, người Chechnya biết rõ rằng số phận của họ đã được định đoạt.

Nội bộ Chechnya bắt đầu lủng cũng. Các tướng lãnh chia năm xẻ bảy. Thừa dịp này, ông Putin liền nhào vô và chìa cành ô liu cho lãnh tụ tôn giáo của Chechnya lúc bấy giờ là ông Akhmad Kadyrov, người có đầu óc ôn hòa hơn nhiều lãnh tụ khác. Ông Putin đã đặt ông này trước hai điều để chọn lựa: một là chứng kiến sự tiêu diệt của dân tộc mình, hai là đứng về phía Nga để dẹp tan những thành phần nổi loạn. Dĩ nhiên, ông Kadyrov không còn một chọn lựa nào khác là đứng về phía Nga.

Nhưng với quyết định này, ông Kadyrov đã phải trả một giá đắt: trong một cuộc duyệt binh tại một sân vận động ở thủ đô Grozny năm 2004, một trái bom cực mạnh đã nổ ngay dưới ghế của ông; ông và hàng chục người khác bị thiệt mạng. Người con trai của ông, Ramzan Kadyrov, lúc bấy giờ mới 27 tuổi, đã trốn sang Moscow và khóc lóc van xin “quan thày” Putin can thiệp để lấy lại quyền hành.

Với sự yểm trợ ào ạt của Nga, không mấy chốc, Ramzan Kadyrov không những đã lấy lại quyền hành, mà còn thuyết phục được nhiều thành phần ly khai trở về hợp tác với mình để tùng phục “mẫu quốc” Nga. Năm 2009, Nga ra lệnh bãi bỏ lệnh thiết quân luật trên toàn lãnh thổ Chechnya. Những người đã từng là phiến quân nay được xung vào lực lượng cảnh sát địa phương. Những thành phần chống đối kịch liệt nhất cũng gia nhập vào quân đội Chechnya, luôn tuân lệnh lãnh tụ Kadyrov để phục vụ mẫu quốc Nga.

Năm ngoái, vài ngày trước Tết dương lịch, tướng Apti Alaudinov, tư lệnh quân đội Chechnya, ra lệnh cho hàng ngàn binh sĩ dưới quyền ông phải đến trình diện tại một sân vận động túc cầu ở giữa thủ đô Grozny, với đày đủ vũ khí và quân trang. Trong bài nói chuyện với các binh sĩ được cho trực tiếp truyền hình, lãnh tụ Kadyrov nói rằng mẫu quốc Nga có thừa quân đội và khí giới để đẩy lui bất cứ cuộc xâm lăng nào. Nhưng theo ông, một số cuộc hành quân cần phải có sự yểm trợ của những binh sĩ chí nguyện và chỉ có quân đội Chechnya mới có thể hoàn thành công tác này. Khi ông dứt lời, toàn thể binh sĩ “thiện nguyện” có mặt trong sân vận động đều đồng thanh hô “Allahu akbar” (Thượng Đế Vĩ Đại!)

Sau đó, Tư lệnh Alaudinov hỏi xem 15 ngàn binh sĩ “thiện nguyện” có mặt trong sân vận động hôm đó có muốn đi về nhà nghỉ ngơi trước khi tham gia chiến dịch bảo vệ mẫu quốc không. Ông tướng này hỏi như thế là chỉ để thử lòng binh sĩ của mình, xem họ có sẵn sàng sang Ukraine để chiến đấu không thôi.

Thật ra, đây chỉ là một “chiến thuật” của ông Putin nhằm để chối bỏ bất cứ sự can thiệp hay xâm lăng nào của Nga tại Ukraine. Ông luôn giải thích trước thế giới rằng những người lính Nga bị bắt hoặc bị giết tại Ukraine không phải là “quân đội” Nga chính thống, mà chỉ là những thành phần thiện nguyện. Thiện nguyện nhưng sẵn sàng chết cho mẫu quốc, cho ông Putin. Tướng Alaudinov đã hãnh diện tuyên bố rằng cuộc tập họp các binh sĩ “chí nguyện” những ngày cuối năm vừa qua là để “chứng tỏ cho toàn thể dân Nga và thế giới biết rằng (người dân Chechnya) sẽ luôn đứng đằng sau hai ông Kadyrov và Putin trong bất cứ hoàn cảnh nào”. Ông còn khẳng định: “Chúng tôi cũng sẽ sẵn sàng chết, bởi vì đối với chúng tôi, chết chẳng là gì cả, nếu chết trong danh dự”.

Tuy nhiên, lòng hăng say gần như mù quáng của quân đội Chechnya không thể không khiến cho chính người Nga cũng phải lo ngại. Một biến cố đáng lo ngại đã xảy ra hồi đầu tháng Ba vừa qua khi Nga đã bắt giữ một người Chechnya tên là Zaut Dadaev. Ông này là chỉ huy phó của một tiểu đoàn thiện chiến của Chechnya. Ông bị bắt giữ và cáo buộc đã ám sát ông Boris Nemtsov, một trong những nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng nhất tại Nga và lãnh tụ của phe đối lập tại Moscow. Ông đã bị bẳn gục trước điện Kremlin khi cùng người bạn gái đi bộ về nhà ngày 27 tháng 2 vừa qua. Trước đây, nhiều tay giết mướn người Chechnya cũng đã từng bị tố cáo đã sát hại một số nhà bất đồng chính kiến như ký giả Anna Politkovskaya hồi năm 2006 và nhà tranh đấu cho dân chủ Natalia Estemirova năm 2009. Nhưng nay, kẻ đứng ra hạ sát ông Nemtsov lại là một nhân vật quan trọng trong quân đội Chechnya. Mặc dù ông này đã bác bỏ các lời cáo buộc, nhưng lãnh tụ Kadyrov vẫn ca ngợi hành động được xem là “ái quốc” của ông này.

Trước lòng “ái quốc” cựa đoan của quân đội Chechnya đối với mẫu quốc Nga và cách riêng đối với “nga hoàng” Putin, nhiều nhà bất đồng chính kiến Nga hiện đang lo sợ cho mạng sống của họ.

Thật ra, không chỉ những nhà bất đồng chính kiến mới sống trong lo sợ, mà có lẽ ngay cả “nga hoàng” Putin cũng không ngồi yên được. Ông đã tạo ra một con quái vật mà chính ông không thể hoàn toàn kiểm soát được. Ngày 19 tháng 4 vừa qua, quân đội Nga đã tiến vào Chechnya để bắt giữ một tội phạm. Một cuộc chạm súng đã diễn ra giữa lực lượng an ninh Nga và tên tội phạm này. Dĩ nhiên người này đã bị hạ sát. Nhưng lãnh tụ Kadyrov của Chechnya đã nổi giận. Trong một phiên họp khẩn cấp sau đó, ông Kadyrov đã ra lệnh cho quân đội Chechnya nổ súng vào bất cứ lực lượng an ninh nào của Nga đặt chân vào Chechnya mà không xin phép ông trước.

Lệnh trên đây của lãnh tụ Kadyrov đã làm lộ ra thế tiến thoái lưỡng nan của ông Putin tại Chechnya. Ông đã leo lên lưng của một con cọp do chính ông tạo ra và hiện không thể làm chủ được.

Lợi dụng quyền hạn mà “nga hoàng” Putin dành cho mình, ông Kadyrov hiện đang cực đoan hóa Hồi giáo tại Chechnya. Ông giới hạn việc buôn bán rượu, cho phép đa thê và ra lệnh cho phụ nữ phải “phục sức chỉnh tề” theo truyền thống Hồi giáo. Bên cạnh đó, ông vơ vét của cải vào túi mà ông bảo là do Đấng Allah ban tặng và không một ai được phép chúi mũi vào. Ông Kadyrov hiện đang làm mưa làm gió tại Chechnya là nhờ được sự chúc lành và che chở của “nga hoàng” Putin.

Nhưng dĩ nhiên, Kadyrov lúc nào cũng là một con dao hai lưỡi trong tay ông Putin. Là một sát thủ đối với những nhà bất đồng chính kiến Nga, là một con cờ khó tiên liệu đối với các nước Tây Phương, Kadyrov cũng là một thứ ong tay áo đối với chính ông Putin.

(theo tạp chí Time số ra ngày 29/6/2005)