Colombia: khi điện thoại di động thế chỗ cho súng đạn!

19/05/17

Mỗi ngày, vào đúng 10 giờ sáng, giữa mật khu của các chiến binh thuộc phong trào kháng chiến quân có tên là FARC (Quân đội Cách mạng Colombia), máy phát điện được cho chạy, mang lại Internet cho các phiến quân vừa mới chấp nhận buông khí giới. Ngoài điện năng, Chính phủ Colombia còn cho gắn một đĩa vệ tinh để giúp đưa các cựu phiến quân trở lại với đời sống văn minh. Trong 5 thập niên vừa qua, họ sống trong mật khu chẳng khác nào một bộ lạc bán khai: không điện thoại, không Internet!

Khi máy phát điện vừa chạy, một bóng đèn nhỏ từ đĩa vệ tinh cũng báo hiệu làn sóng Wi-Fi đã tới và các cựu phiến quân có thể mở tất cả những trang mạng xã hội như Facebook, Twitter, YouTube v.v.

Cách đây đúng một tháng, họ không hề biết “Google” là gì. Bây giờ, hầu như mọi người đều ghiền “nối mạng”. Dĩ nhiên, quyền lợi luôn đi với trách nhiệm. Được tự do “nối mạng” và hưởng các phương tiện văn minh, họ cũng bị buộc phải từ bỏ khí giới. Trước kia trên tay họ lúc nào cũng có súng ống. Ngày nay, thay cho súng ống là những điện thoại di động. Họ bắt đầu say mê tiếng hát của các ca sĩ nổi tiếng và nhờ Facebook, họ cũng làm quen được với vô số những người bạn mới.

Kể từ khi ký kết thỏa ước hòa bình với Quân đội Cách mạng FARC, Chính phủ Colombia đã biến các mật khu của họ thành những trại cải huấn theo đúng nghĩa. Thách đố  được đặt ra cho cả chính phủ Colombia lẫn các cựu phiến quân FARC là: liệu những kẻ khủng bố hơn nửa đời người chạy theo chủ nghĩa Marxit Leninit chỉ biết bắn giết và trở thành kẻ thù của quốc gia có thể trở thành những công dân tốt không?

Bước đầu tiên trong chương trình “cải tạo” được Chính phủ Colombia thực hiện là gởi chuyên viên vào các mật khu của Quân đội Cách mạng. Ngày nay, mật khu nào cũng Quân đội Cách mạng cũng đầy các bác sĩ, y tá, giáo viên, chuyên gia tâm lý và nhân viên xã hội. Giờ đây, các phiến quân mới nhận thấy rằng để xây dựng hòa bình cũng cần có một đội quân như trong thời chiến tranh.

Đêm ngày làm việc với các cựu phiến quân, các bác sĩ nhận thấy họ mắc đủ thứ bệnh tật và thắc mắc không hiểu tại sao những con người ốm đau như thế lại có thể chiến đấu dai dẳng như thế. Về phẩn mình, các chuyên gia tâm lý cũng không thể giải thích được tại sao có những người “vào bưng” khi chỉ mới 14 tuổi và vẫn giữ được tinh thần để chiến đấu trong hàng chục năm trời. Xét cho cùng, các cựu phiến quân hiện đang được các chuyên gia xem như những đối tượng nghiên cứu chẳng khác nào các bộ lạc bán khai trong các khu rừng già dọc theo sông Amazone.

Tuy nhiên, phần quan trọng nhất trong dự án của chính phủ đối với các cựu phiến quân FARC chính là giáo dục. Và trong chương trình giáo dục, quan trọng nhất chính là hệ thống bầu cử của Colombia, nông nghiệp  và ngay cả các phương pháp ngừa thai.

Khi không “lang thang” trên mạng, các cựu du kích quân tập trung lại trong phòng hội. Một chuyên viên về nông nghiệp sẽ giải thích cho họ nghe các  phương pháp canh nông. Chuyên viên này nhấn mạnh: trong thời bình cày cuốc sẽ thay thế súng ống!

Hòa bình đã được vãn hồi tại Colombia vào một ngày Chúa nhật tháng 9 năm ngoái 2016. Tổng thống Colombia, ông Juan Manuel Santos và lãnh tụ Quân đội Cách mạng FARC, ông Tomoleón Jiménez, đứng trên một khán đài tại Thành phố Cartagena, một hải cảng nằm ở phía Bắc Colombia. Cả hai đều mắc áo thun trắng. Hai người bắt tay nhau và cùng ký tên vào một hiệp ước chấm dứt một cuộc chiến tranh đã kéo cả 5 thập niên qua mà không mang lại chiến thắng cho phe nào. Với hiệp ước này, Tổng thống Santos đã được trao tặng giải thưởng Nobel Hòa Bình. Từng là bộ trưởng quốc phòng, ông Santos đã từng ra lệnh thả bom xuống các mật khu của Quân đội Cách mạng FARC. Về phần mình, Lãnh tụ Jiménez cũng đã từng bị tố cáo đã tổ chức hàng trăm vụ giết người.

Chiến tranh giữa Chính quyền Colombia và Quân đội Cách mạng FARC đã bùng nổ năm 1966. Đây là cuộc chiến tranh du kích dài nhất tại Châu Mỹ La Tinh. Các số liệu thống kê cho thấy: hơn 5 triệu người phải bỏ nhà cửa đi lánh nạn, 200.000 người bị giết chết và 10.000 người hoặc bị mất tích hoặc bị bắt cóc. Tham chiến không chỉ có Chính phủ Colombia và Quân đội Cách mạng FARC, mà còn có cả các nhóm dân quân cực hữu, các tổ chức tội phạm và nhất là các tổ chức buôn bán ma túy.

Nhưng giờ đây tất cả đều đã lùi về quá khứ. Colombia đang bước vào một trang sử mới của hòa bình và hòa giải. Theo hiệp ước hòa bình đạt được giữa chính phủ và Quân đội Cách mạng FARC, khoảng 7000 chiến binh của họ phải trao nộp trọn bộ  khí giới vào tháng 6 tới đây. Cho tới nay đã có hàng trăm chiến binh đã tuân thủ đòi hỏi này. Tổng thống Santos hứa sẽ ân xá một cách quảng đại, cho các cựu phiến quân tham gia vào sinh hoạt chính trị cũng như giúp đỡ để hồi cư tất cả những ai muốn trở lại mái nhà xưa. Về phần mình, Lãnh tụ Jiménez nhấn mạnh rằng họ không những trao nộp khí giới mà cũng buông bỏ cả hận thù trong lòng. Chính phủ còn đưa ra nhiều hứa hẹn khác như cải cách ruộng đất, thành lập tòa án và ủy ban sự thật. Quân đội Cách mạng sẽ được đón nhận như một chính đảng và một khi ổn định cuộc sống, các cựu phiến quân cũng có thể ra tranh cử để trở thành dân biểu Quốc hội. Dĩ nhiên, cả thế giới đã hoan nghênh hiệp ước lịch sử này. Ai cũng mong thấy một hồi kết có hậu.

Nhưng với các cựu phiến quân, buông súng làm một công dân tốt không phải là chuyện dễ dàng. Đối với nhiều người, Quân đội Cách mạng và chiến tranh là cả cuộc sống của họ. Quân đội này có thể là một tổ chức khủng bố hay buôn bán ma túy, nhưng đó là nhà và gia đình của họ. Hơn bất cứ thứ gì khác, Quân đội Cách mạng mang lại cho họ một ngôi nhà. Họ đã chiến đấu bên cạnh và cho những kẻ cũng tham nhũng thối nát và ngay cả tội phạm. Nhưng phần lớn trong họ lúc nào cũng là những kẻ không còn đất sống mà cuộc sống phiến loạn vẫn còn là chọn lựa tốt nhất.

Edvin Cano là một trường hợp điển hình. Người thanh niên 30 tuổi này là một người nhút nhát. Khi nhân viên xã hội cho biết rằng sau này họ phải chọn một nghề để sống và hội nhập trở lại vào xã hội. Tuy nhiên, học nghề gì và làm gì, anh vẫn chưa tự mình quyết định được. Như một đảng viên cộng sản thứ thiệt, anh quả quyết: “Đảng sẽ quyết định cho tôi!”. Vào bưng và gia nhập Quân đội Cách mạng FARC khi chỉ mới 13 tuổi (y hệt như người y tá vườn Nguyễn Tấn Dũng của Việt Nam!), anh hoàn toàn lệ thuộc vào “tổ chức”. Tổ chức lo liệu và quyết định mọi sự cho anh. Tổ chức dạy anh biết đọc biết viết. Tổ chức cho anh ăn mặc và vá lại gương mặt bị rách vì trúng mìn của anh. Cha mẹ anh là những người nông dân nghèo. Họ đã đuổi anh đi chỉ vì không thể nuôi anh. Chính vì vậy mà anh hoàn toàn thuộc về Quân đội Cách mạng FARC.

Chiến tranh cũng giống như một bộ máy. Nó cần có nhiên liệu để chạy. Hận thù chính là nhiên liệu ấy. Nhưng với thời gian, thứ nhiên liệu này cũng mất đi hiệu năng của nó. Điều duy nhất còn lại có thể làm cho guồng máy chiến tranh tiếp tục chạy đều chính là tiền. Cuộc chiến chống Quân đội Cách mạng FARC có thể đã chấm dứt, nhưng cuộc chiến chống lại ma túy vẫn tiếp tục, bao lâu ở Hoa Kỳ và Âu Châu cũng như Úc Đại Lợi này vẫn còn có nhu cầu về ma túy.

Quân đội Cách mạng FACR có thể tự xưng là những người chiến đấu cho tự do và có thể tự xoa dịu lương tâm của họ bằng những lý tưởng cao đẹp. Nhưng trong thực tế, họ chính là một trong những tổ chức buôn bán ma túy lớn nhất thế giới. Nhiều người cho rằng họ kiểm soát đến 60 phần trăm kỹ nghệ ma túy của Colombia. Liên Âu đã từng xem họ như một tổ chức khủng bố mỗi năm có thể kiếm được hàng tỷ Mỹ kim.

Nếu thực sự Quân đội Cách mạng FARC không còn muốn nắm giữ thứ tiền bạc nhuốm máu ấy, thì ai đó sẽ nhảy vào để chiếm lấy. Mới đây có tin cho biết các cựu phiến quân nào không muốn hội nhập vào cuộc sống bình thường đã bỏ trốn. Các tổ chức buôn bán ma túy hiện đang tích cực hoạt động tại Colombia. Họ không cần đưa “Bản tuyên ngôn Cộng sản” ra để chiêu mộ “chiến sĩ”. Họ chỉ cần đưa tiền ra vẫy gọi là có khối người đi theo!

Ngoài các tổ chức buôn bán ma túy, giữa rừng già Châu Mỹ La Tinh còn có một “ông chủ” khác là Quân đội Giải phóng Quốc gia gọi tắt là ELN (Ejercito de Liberacion). Tổ chức này là một đàn em của Quân đội Cách mạng FARC. Chính phủ Colombia hiện cũng đang thương lượng với Quân đội Giải phóng Quốc gia, nhưng cho tới nay vẫn chưa đạt được kết quả tích cực nào, bởi vì tổ chức này hiện đang lăm le muốn chiếm đất của Quân đội Cách mạng FARC và một số phiến quân FARC vì không muốn trở lại cuộc sống bình thường rất có thể sẽ đi tìm đất dụng võ nơi Quân đội Giải phóng Quốc gia.

Nhưng điều đáng ngại nhất đối với chính phủ Colombia là hiệp ước hòa bình với Quân đội Cách mạng FARC dường như đã không làm cho kỹ nghệ ma túy Colombia suy suyển chút nào. Trái lại, chưa bao giờ Colombia lại sản xuất nhiều ma túy cho bằng lúc này. Các chuyên gia ước tính rằng kể từ năm 2012, mức sản xuất ma túy tại nước này đã tăng thêm một phần ba, nghĩa là mỗi năm lên đến 710 tấn. Trọn bộ 188.000 mẫu tây đất canh tác của Colombia hiện đang được trồng cây Coca, gấp 2 lần so với năm 2012.

Cho dẫu không ngả vào vòng tay của các trùm ma túy và ngay cả có trở lại cuộc sống bình thường để ra làm chính trị đi nữa, một số cựu phiến quân của Quân đội Cách mạng FARC cũng vẫn còn cảm thấy lo sợ. Đó là trường hợp của ông Willington Ortiz. Đây là bí danh của người đàn ông 50 tuổi này khi ông vào bưng đi theo tiếng gọi của con tim. Cha ông có một đồn điền cà phê. Một hôm ông gặp một có gái trẻ đẹp đến “rao giảng” về đấu tranh giai cấp, về cách mạng và giải phóng. Ông đã bỏ nhà đi theo cô. Không phải vì lý tưởng “huynh đệ đại đồng” Cộng sản cho bằng vì say mê người thiếu nữ xinh đẹp. Nhưng chỉ vài tuần sau, người yêu của ông ngã gục trong một cuộc bố ráp của quân đội chính phủ. Ông đã trở thành một chiến binh thực thụ từ giây phút ấy.

Dù có từ bỏ khí giới, ông vẫn còn tin tưởng ở những lý tưởng cao đẹp của Quân đội Cách mạng FARC. Ông đang nghĩ đến chuyện gia nhập vào một đảng chính trị thoát thai từ tổ chức này. Nhưng cái chết thường xảy ra cho những nhà tranh đấu cho môi sinh, cho nhân quyền và đại diện của nông dân khiến ông lo ngại.

Hòa bình là điều mà mọi người, dù ở phía nào, cũng đều mong mỏi. Nhưng hòa bình đích thực cũng là một cuộc chiến. Không phải là chiến đấu bằng bom đạn, mà chính là phải cố gắng vượt qua những khó khăn của cuộc sống trước mắt.

(nguồn:http://www.spiegel.de/international/world/colombia-seeks-to-turn-farc-guerillas-into-normal-citizens)