01/12/17
Trong 8 tháng năm 2017 vừa qua, dịch tả đã lan tràn khắp Yemen. Đã có khoảng
800.000 người bị lây nhiễm và trên 2000 người bị thiệt mạng. Nhưng theo Bác sĩ
Mohammaed al-Qubati, Giám đốc bệnh viện của Marib, một thành phố đã từng là cứ
địa của tổ chức khủng bố al-Qaeda, dịch tả chỉ là nguyên nhân thứ ba hoặc thứ
tư gây ra tử vong tại Yemen, nhất là tại thành phố này. Theo viên bác sĩ này,
nguyên nhân chính gây chết người nhiều nhất chính là mìn bẫy.
Nằm cách Thủ đô Sanaa về hướng đông khoảng 170 cây số, Thành
phố Marib nằm trong một thung lũng. Trong nhiều tháng trời, thành phố này đã trở
thành chiến địa của những cuộc giao tranh ác liệt nhất tại Yemen. Kể từ năm
2015, các chiến binh của Bộ lạc Houthi, được Iran yểm trợ, đã cài đặt hàng trăm
ngàn mìn bẫy trên đường đi, trong các cánh đồng và vườn tược của dân chúng.
Ngày nay các cuộc giao tranh đã lùi xa Thành phố Mabib cả trăm cây số. Nhưng
mìn bẫy vẫn còn đó. Không những binh sĩ mà người thường dân cũng đều có thể là
nạn nhân.
Một trong những khu đáng chú ý nhất trong trung tâm y tế
của Thành phố Marib là khu chỉnh hình. Tất cả các bệnh nhân được đưa vào khu
này đều là nạn nhân của mình bẫy. May mắn lắm họ mới còn được một chân lành lặn.
Phần lớn là các binh sĩ. Số khác là nông dân và ngay cả các lão bà. Bác sĩ
Qubati nói rằng trên đường đến bệnh viện, chỉ có một số nhỏ còn sống sót. Đa phần
chết dọc đường, vì tai nạn xảy ra ở một nơi quá xa bệnh viện.
Thật ra trung tâm y tế Marib chỉ là một bệnh viện nhỏ nằm
bên cạnh một vùng sa mạc. Bệnh nhân nào được đưa đến đây cũng đều lo sợ, nhưng
họ vẫn giữ được niềm hy vọng.
Bệnh viện Marib phản ảnh tình trạng chung của đất nước
Yemen hiện nay. Đội ngũ nhân viên y tế phục vụ tại đây đều là những người có
nhiều kinh nghiệm. Hơi điện được cung cấp đầy đủ. Nước uống cũng tương đối sạch
cho nên ít có trường hợp dịch tả xảy ra. Đã từng là pháo đài kiên cố của
Al-Qaeda, nay Marib đã trở thành một thành phố đầy triển vọng giữa một Yemen đổ
nát vì nội chiến. Cùng với làn sóng người tỵ nạn hồi hương, các công ty, ngân
hàng và chuyên gia từ khắp nơi cũng đổ
xô về đây.
Trong hơn hai thập niên vừa qua, với dân số chỉ có khoảng
40.000 người, Marib đã từng là thủ phủ của Al-Qaeda. Không riêng người ngoại quốc
không dám bén mảng đến thành phố này, mà người dân Yemen cũng luôn sống trong
phập phồng lo sợ. Thành phố này cũng đã từng được cai trị bởi những bộ lạc sẵn
sàng cho nổ tung các ống dẫn nước và phá hủy các đường giây điện để tống tiền.
Đây cũng là nơi mà quân đội Mỹ thường xuyên sử dụng máy bay không người lái để
ném bom xuống các sào huyệt của Al-Qaeda.
Thế rồi toàn bộ đất nước Yemen sụp đổ và Marib lại vùng
lên. Năm 2011, với khí thế đang lên của Mùa Xuân Á Rập, hàng trăm ngàn người
Yemen đã xuống đường chống lại chế độ độc tài của Tổng thống Ali Abdullah
Saleh. Cuối năm đó, sau hơn 30 năm cầm quyền với bàn tay sắt, Tổng thống Saleh
đã chấp nhận ra đi.
Sau một cuộc bầu cử tượng trưng, ứng cử viên độc nhất là
phó tổng thống Abdrabbuh Mansur Hadi lên cầm quyền. Tân tổng thống cam kết sẽ tạo
sự ổn định trong giai đoạn chuyển tiếp và giúp hòa giải các phe phái đang kình
chống nhau. Tình hình Yemen ngày thêm rắc rối hơn bởi vì quân đội phải đối đầu với các phiến quân thuộc
Bộ lạc Houthi ở miền Bắc vốn được sự yểm trợ của Iran. Thật ra Bộ lạc Houthi đã
nổi dậy ngay từ năm 2004. Trong khi đó tại miền Nam, Tỉnh bang Nam Yemen cũng đứng
lên đòi lại độc lập mà họ đã mất về tay miền Bắc từ năm 1990.
Mặc dù đã từ chức, cựu Tổng thống Saleh vẫn nuôi tham vọng
trở lại cầm quyền. Thừa nước đục thả câu, mặc dù trước kia ông đã từng ra lệnh
ném bom xuống các lực lượng Houthi, nay ông lại tìm cách ve vãn họ. Một số các
đơn vị thiện chiến của quân đội Yemen cũng ủng hộ ông. Mùa hè năm 2014, trước
áp lực của Quỹ Tiền Tệ Thế Giới IMF, Tổng thống Hadi loan báo cắt giảm việc tài
trợ xăng dầu cho dân chúng. Bất mãn trước biện pháp này, dân chúng ngả về phía
Bộ lạc Houthi. Chính vì vậy mà tháng Giêng năm 2015, lực lượng Houthi, cùng với
liên minh của cựu Tổng thống Saleh đã tiến chiếm Thủ đô Sanaa. Tổng thống Hadi phải
bỏ trốn. Tình hình Yemen lại càng rối ren thêm khi Á Rập Saudi và các Vương quốc
Á rập Thống nhất mở các cuộc không kích vô tội vạ xuống Thủ đô Sanaa. Các bệnh
viện, khu dân cư và ngay cả các đám tang cũng đều bị oanh kích. Đáp lại các cuộc
oanh kích của Á Rập Saudi và các vương quốc Á rập Thống nhất, Iran lại càng cung cấp cho các lực lượng Houthi nhiều hỏa tiễn
và mìn bẫy hơn.
Thủ đô Sanaa và các thành phố lớn của Yemen hoặc bị các lực
lượng Houthi kiểm soát và bị Á rập Saudi oanh kích hoặc trở thành bãi chiến trường
bất phân thắng bại giữa các phe phái. Có những nơi vừa mới thoát khỏi tay
Al-Qaeda nay lại bị tàn phá bởi các cuộc giao tranh. Có những nơi, như trường hợp
Aden, sau khi đẩy lui được các lực lượng Houthi lại trở thành miếng mồi để các
phe phái một thời liên minh với nhau nay kình chống và xâu xé nhau.
Marib là một ngoại lệ. Nổi tiếng với nhiều đền đài cổ,
Marib là vết tích của một lịch sử cổ kính đã có từ 3000 năm nay. Thành phố này
đã từng là thủ đô của vương quốc cổ xưa Saba. Ngày nay, giữa một đất nước hoang
tàn đổ nát, Marib vẫn đứng vững nhờ vị trí địa lý của nó. Ngay cả thời xa xưa,
đập nước Marib cũng đã từng cung cấp nước cho thành phố và những vùng xunh
quanh. Ngày nay, mực nước của đập vẫn còn cao. Bên cạnh đập nước là mỏ khí đốt
tự nhiên có thể mỗi ngày cung cấp 1.900 tấn khí đốt, dầu diesel và dầu thô cho
các nhà máy điện vốn là nguồn năng lượng duy nhất của cả nước.
Cuối năm 2015, cuộc chiến giữa các lực lượng Houhti và
phe ủng hộ Tổng thống Hadi tại vùng Marib đã kết thúc. Đã có khoảng từ 1.5 triệu đến 2 triệu
người tỵ nạn từ khắp nơi trong nước đổ xô về Marib. Con số này hiện vẫn đang
gia tăng. Phần lớn những người tỵ nạn kéo nhau về Marib đều thuộc thành phần
nghèo khổ. Nhưng trong số này vẫn có những nhà doanh nghiệp cũng như bác sĩ, luật
sư, ký giả và nghệ sĩ. Tất cả đều từng phải bỏ trốn khỏi những cuộc bắt bớ của
các lực lượng Houthi tại Thủ đô Sanaa cũng như các cuộc giao tranh, các hoạt động
khủng bố của Al-Qaeda và tình trạng tham nhũng.
Ngoài ra, những thành phần giàu có đã từng bỏ Marib ra đi
từ nhiều thập niên trước nay cũng bắt đầu hồi hương. Trong số những người giàu
hồi hương này, được nhắc đến nhiều nhất là tỷ phú trẻ Mohammed Zubaiyen, chỉ mới
26 tuổi nhưng đã làm chủ công ty xây dựng
nổi tiếng ZTCO hiện đang hoạt động mạnh tại Trung Đông. Rời khỏi Marib khi chỉ
mới 9 tuổi, Zubaiyen du học tại Cambridge, Anh quốc và sau đó theo học tại Đại
học Mỹ ở Dubai. Chính nhờ những nhà doanh nghiệp như Zubaiyen mà Marib ngày
càng khởi sắc và phát triển. Gia đình Zubaiyen đang có dự án thiết lập tại
Marib một khu doanh nghiệp lấy tên là “Đô thị Sheba”, rộng 6.5 cây số vuông,
bao gồm 1.200 nhà ở cho cư dân, 3 trung tâm thương mại, văn phòng và kỹ nghệ.
Nhưng Marib không chỉ phát triển nhờ một mình các nhà
doanh nghiệp. Họ không thể hoạt động nếu không được một người có thế lực đứng
đàng sau là ông Sultan al-Arada, Tỉnh trưởng Marib. Ông Arada lên cầm quyền tại
Marib từ năm 2012. Ông cũng là một trong những lãnh tụ bộ lạc quan trọng nhứt
trong vùng. Sau lưng ông là các bộ lạc không chịu khuất phục trước sức mạnh của
Bộ lạc Houthi. Những bộ lạc này cũng từng bị Hoa Kỳ dội bom chỉ vì bày tỏ thiện
cảm với Al-Qaeda. Ngày nay, họ rút lui vào bóng tối nhưng chính quyền địa
phương nào cũng cần được họ yểm trợ mới đứng vững.
Arada là một người khôn khéo. Đã từng là một dân biểu Quốc
hội, ông luôn tỏ ra độc lập, nhất là không ngả về phe của Tổng thống Saleh.
Chính nhờ Tỉnh trưởng Arada mà Marib có được bộ mặt như
ngày nay. Bộ mặt trí thức của thành phố rạng rỡ phần nào nhờ đại học mà hai phần
ba giáo sư đều đến từ bên ngoài. Một nửa sinh viên của Đại học Marib là phái nữ.
Phần lớn theo ngành giáo dục.
Với Tỉnh trưởng Arada, vấn đề khó khăn nhất hiện nay là
thương lượng với các lực lượng Houthi hiện đang kiểm soát thủ đô của Yemen.
Theo ông, việc các lực lượng Houthi chiếm đóng Thủ đô Sanaa là một đòn đánh vào
các cơ chế của Yemen cũng như bản sắc của dân tộc. Bộ lạc Houthi lúc nào cũng
nhấn mạnh rằng chỉ có dòng giống của Imam Hussein, người được Hệ phái Shiite
xem như vị cứu tinh, mới có thể cai trị đất nước. Nhưng Tỉnh trưởng Marib khẳng
định: một tham vọng như thế không thể thành sự thật!
Marib đã từng là một pháo đài của tổ chức khủng bố
Al-Qaeda. Nhưng người dân Marib đã chứng minh cho thấy rằng ý thức hệ của tổ chức
khủng bố này không có sức thuyết phục đối với dân chúng Marib. Theo ông Arada,
nhiều chiến binh của tổ chức này đã bị bắt giữ và một số bị giết chết. Điều
đáng nói là chính gia đình họ đã từ bỏ họ.
Điều đáng lo ngại cho Marib hiện nay chính là những cuộc
oanh tạc của Hoa Kỳ. Các hỏa tiễn được bắn đi từ các chiếc máy bay không người
lái của Hoa Kỳ hiện vẫn tiếp tục trút xuống xung quanh Marib. Ông Arada cho biết:
các cuộc không kích của Hoa Kỳ cũng sát hại nhiều thường dân. Đây chính là lý
do khiến nhiều người ngả vào vòng tay của Al-Qaeda hơn là những cuộc tuyên truyền
của họ. Ông Arada nói: “Chúng tôi mong Hoa Kỳ cho chúng tôi có cơ hội bắt giữ
các nghi phạm trước khi họ tấn công”.
Dân chúng tại Marib không ngừng than phiền về sự can thiệp
của các nước ngoài, nhất là Iran, rồi đến Mỹ và Tây Phương nói chung. Về phía
các lực lượng Houthi cũng thế, họ lên án sự can thiệp thô bạo của Á Rập Saudi.
Lý do chính để vương quốc này gây chiến là để đưa Tổng thống Hadi trở lại cầm
quyền. Nhưng ông này hiện đang bị quản thúc tại Thủ đô Riyadh của Á Rập Saudi.
Yemen là bãi chiến trường của một cuộc chiến tranh ủy nhiệm
giữa Á Rập Saudi và Iran, giữa các nước Hồi giáo theo hệ phái Sunni và các nước
Hồi giáo theo hệ phái Shiite. Chẳng có nước nào quan tâm đến chuyện cứu vãn một
đất nước đang bị xâu xé vì nội chiến. Và cũng chẳng có ai có đủ lạc quan để
nghĩ đến một ngày sẽ hết chiến tranh.
(nguồn: http://www.spiegel.de/international/world/the-city-of-marib-is-flourishing-while-yemen-falls-apart)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét