Jerusalem và cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ

15/12/17

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump loan báo quyết định nhìn nhận Jerusalem như thủ đô của Israel đã bị cộng đồng thế giới, cách riêng Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc lên án, nhưng dĩ nhiên đã được hầu hết các tổ chức đại diện cho cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ nhiệt liệt ủng hộ.

Trong số các tổ chức nổi bật của cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ, có 7 tổ chức đã hoan nghênh quyết định của Tổng thống Trump. Chỉ có 2 tổ chức không tán thành và một tổ chức giữ thinh lặng.

Theo kết quả của một cuộc thăm dò dư luận về cuộc bầu cử tổng thống hồi năm ngoái, chỉ có 27 phần trăm những người tự nhận là Do Thái nói rằng họ đã bỏ phiếu cho ông Trump, trong khi đó có đến 71 phần trăm dồn phiếu cho ứng cử viên Dân Chủ là bà Hillary Clinton. Nhìn chung, phần lớn người Mỹ gốc Do Thái ủng hộ Đảng Dân Chủ. Nhưng liên quan đến “cố đô” Jerusalem, phần lớn người Mỹ gốc Do Thái lại tán thành quyết định của ông Trump.

Chỉ trích Tổng thống Trump một cách gay gắt nhất là tổ chức Do Thái có tên là J Street. Tổ chức này ủng hộ một chính sách ngoại giao “phò Israel” nhưng cũng “phò hòa bình”. Trong một tuyên ngôn đưa ra sau khi ông Trump tuyên bố thừa nhận Jerusalem như thủ đô của Israel, tổ chức J Street nói rằng đây là một quyết định không những “không có lợi”, mà còn “gây thiệt hại” cho chính Hoa Kỳ. Trong tuyên ngôn, tổ chức “J Street ” cũng nói rằng quyết định của Tổng thống Trump đi ngược lại một chính sách đã được cả Cộng Hòa lẫn Dân Chủ ủng hộ từ nhiều thập niên qua. Thật vậy, cả Tổng thống Bill Clinton lẫn Tổng thống George W. Bush đều đã từng hứa hẹn sẽ dời tòa đại sứ Mỹ về Jerusalem. Nhưng đứng trước nhiều hệ lụy không thể lường trước được, 2 vị tổng thống này đã không dám quyết định.

Một tổ chức Do Thái khác có tên là “The Union for Reform Judaism” (Liên minh để cải tổ Do Thái Giáo), vốn là phong trào Do Thái Giáo mạnh nhất tại Hoa Kỳ, đã  gọi quyết định của ông Trump là “ không đúng lúc” và “chắc chắn sẽ làm cho cuộc xung đột vốn đã kéo dài hàng bao thập niên qua giữa Israel và Palestine thêm căng thẳng hơn mà thôi”. Theo một cuộc nghiên cứu của hãng thăm dò dư luận Pew hồi năm 2013, có đến 35 phần trăm người Mỹ gốc Do Thái tự nhận thuộc phong trào “Liên minh để cải tổ Do Thái Giáo”.

Giáo trưởng Rick Jacobs, chủ tịch của Liên minh, nói rằng  mặc dù tán thành việc chính phủ Hoa Kỳ có ý định dời tòa đại sứ Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem vào một thời điểm thuận tiện, nhưng Liên minh không ủng hộ quyết định của Tổng thống Trump, bởi vì hiện chưa có một kế hoạch rõ ràng và đầy đủ cho một tiến trình hòa bình tại Palestine. Ngoài ra, theo vị giáo trưởng này, việc di dời tòa đại sứ Mỹ về Đông Jerusalem cũng phải được nghiên cứu và thực hiện với điều kiện là phải bảo đảm quy chế đặc biệt của Jerusalem, nghĩa là phải nhìn nhận rằng đây là thánh đô của cả người Do Thái lẫn Kitô Giáo và Hồi Giáo.

Trong số những tổ chức Do Thái và cá nhân ủng hộ quyết định của ông Trump được giới truyền thông Mỹ nhắc đến nhiều nhất là ông Sheldon Adelson, một nhà tài phiệt Do Thái hiện đang là chủ tịch và giám đốc điều hành của Công ty Las Vegas Sands. Ngoài ra, ông này còn làm chủ nhật báo Israel Hayom và báo Las Vegas Review-Journal. Ông là người đã tặng cho chiến dịch vận đồng bầu cử của ứng cử viên Trump đến cả trăm triệu Mỹ kim, với hy vọng người sẽ là tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ sẽ nhìn nhận Jerusalem như thủ đô của Israel. Ông Adelson đã thường xuyên điện thoại và gặp gỡ ông Trump để nêu lên vấn đề này. Khi tuyên bố nhìn nhận Jerusalem như thủ đô của Israel và quyết định dời tòa đại sứ Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem, tổng thống Trump không những thực thi lời cam kết với những thành phần căn bản đã dồn phiếu cho ông, mà còn để trả nợ cho nhà tài phiệt Do Thái Adelson.

Thật ra, những người Do Thái tích cực cho một thứ “chính nghĩa” như nhà tài phiệt Adelson không phải là nhiều. Cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ rất đa dạng.

Người Do Thái đã có mặt tại Hoa Kỳ ngay từ thời lập quốc. Cho đến thập niên 1830, cộng đồng Do Thái tại Thành phố Charleston, Tiểu bang South Carolina được xem là cộng đồng Do Thái lớn nhất tại Bắc Mỹ. Vào cuối thập niên 1800 và đầu thập niên 1900, người Do Thái đã rời bỏ Âu Châu để di dân đến Hoa Kỳ. Nổi bật nhất có lẽ là người Do Thái đến từ Đức vào giữa thế kỷ 19. Phần lớn những người Do Thái này chuyên về nghề may mặc hay hoạt động trong lãnh vực ngân hàng, nhất là tại Thành phố New York. Về mặt tôn giáo, họ thuộc thành phần bảo thủ. Chính những người Do Thái này đã thành lập Phong trào Sion  tại Hoa Kỳ và rất tích cực trong việc ủng hộ Đảng Xã hội và các nghiệp đoàn.

Sau Đệ nhị Thế chiến, người tỵ nạn Do Thái từ các nước Âu Châu ào ạt đổ xô đến Mỹ. Sau năm 1970, đến lượt những người Do Thái từ Liên Xô. Về mặt chính trị, kể từ thập niên 1930, người Mỹ gốc Do Thái luôn đứng về phía Đảng Dân Chủ. Nhưng gần đây những người Do Thái “thuần thành” và bảo thủ đã ngả về phe Cộng Hòa.

Nhìn chung, dù thuộc khuynh hướng chính trị nào, phần lớn  người Do Thái tại Mỹ đều thuộc thành phần có trình độ học vấn cao và giàu có trong xã hội.

Dân số Do Thái tại Hoa Kỳ không tăng nhanh như các sắc dân khác. Vào thập niên 1940, cộng đồng Do Thái chiếm 3.7 phần trăm dân số Hoa Kỳ. Nhưng ngày nay, với khoảng 6.5 triệu, họ chỉ chiếm khoảng 2 phần trăm tổng số dân Mỹ. New York có đông người Do Thái nhất với trên 2 triệu người. Kế đó là những thành phố khác như Los Angeles, Miami, Philadelphia, Chicago và Boston.

Mặc dù tự nhận là người  Do Thái, ngày càng có nhiều người không còn giữ được một số đặc tính về văn hóa và dân tộc như cha ông họ là những người, tuy chối bỏ Do Thái Giáo, nhưng vẫn giữ bản sắc dân tộc. Dù vậy, phần lớn người Do Thái tại Mỹ không thuộc phong trào có chủ trương kiến tạo quốc gia Israel.

Ngày nay, với những người Do Thái ở tuổi trung niên, tức lớn lên sau thời Đệ nhị Thế chiến, chủ nghĩa bài Do Thái không còn là một vấn đề nữa. Họ đã không từng nếm trải những cuộc bách hại và thù nghịch mà cha ông đã trải qua. Ngoài ra, với thời gian, nỗi kinh hoàng của cuộc diệt chủng do Đức quốc xã chủ xướng  trong thời Đệ nhị Thế chiến chỉ còn là một biến cố lịch sử hơn là một trải nghiệm tập thể. Thế hệ người Mỹ gốc Do Thái hiện nay chưa từng cảm nghiệm được thế nào là sự lạc lõng và bất lực của thời kỳ trước khi quốc gia Israel được thành lập. Ngoài ra, sinh ra và lớn lên trong một xã hội đa chủng tộc, đa văn hóa cũng như không nhận được một nền giáo dục Do Thái Giáo đầy đủ cho nên phần lớn người Mỹ gốc Do Thái hoàn toàn mù tịt về di sản hay văn hóa Do Thái. Những cuộc hôn nhân dị chủng cũng góp phần làm cho người Do Thái tại Hoa Kỳ ngày càng quên nguồn gốc của họ. Ngày nay, theo ước tính, con số hôn nhân giữa người Do Thái và các sắc tộc khác lên đến 70 phần trăm. Những cuộc thăm dò cho thấy tuyệt đại đa số con cái của những cặp vợ chồng dị chủng hầu như không còn ý thức về bản sắc Do Thái của chúng.

Đối với các thế hệ Do Thái ngày nay, sự hiện hữu của một quốc gia Israel không có một ý nghĩa và tầm quan trọng như đối với các thế hệ trước nữa. Theo một cuộc thăm dò do hãng Pew thực hiện, chỉ có 43 phần trăm giới trẻ  Mỹ gốc Do Thái đã viếng thăm quốc gia Israel và có tới 31 phần trăm tuyên bố rằng họ chẳng có chút gắn bó nào đối với Israel. Thành ra, đối với giới trẻ Mỹ gốc Do Thái, chuyện an ninh của Israel tại Trung Đông không phải là chuyện ưu tiên hàng đầu của họ. Không những không quan tâm và ủng hộ Israel, giới trẻ Mỹ gốc Do Thái còn xem thái độ chống Israel là “hợp thời” và là một cách để hội nhập vào cộng đồng xã hội tự do vốn xem việc chống lại Israel như một điều kiện để gia nhập. Quan niệm như thế cho nên trong một số đại học và trong giới truyền thông khuynh tả, nhiều người Mỹ gốc Do Thái bày tỏ bản sắc Do Thái của họ bằng cách hô hào chống lại Israel.

Ngày nay, rất nhiều sinh viên Mỹ gốc Do Thái chọn đứng về phía phong trào “Black Lives Matter” (Mạng sống của người Da đen quan trọng) hoặc ngay cả ủng hộ những người chủ trương tranh đấu bạo động hơn là ủng hộ Israel. Trong chiều hướng đó, nhiều người Mỹ gốc Do Thái đã tỏ ra thất vọng và phản ứng một cách cuồng dại khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống.

Nói chung, người Mỹ gốc Do Thái sống một cuộc sống hoàn toàn khác với cuộc sống của những người Do Thái hiện đang sống tại quốc gia Israel. Họ không hề bị bao vây bởi nhiều kẻ thù truyền kiếp lúc nào cũng đe dọa xóa tên Israel khỏi bản đồ thế giới. Họ không cảm nghiệm được mối đe dọa của khủng bố xảy ra như cơm bữa. Họ không phải thi hành  quân dịch như người Do Thái tại Israel.

Quốc gia Israel đang phải đối phó với nhiều thách đố. Nhưng cam go nhất có lẽ là thách đố từ cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ.

Năm 2017, Israel đã dội bom xuống Syria. Với hành động này, Israel muốn gởi đến Syria, Nga và Iran một tín hiệu rằng họ không muốn thấy Iran quậy phá gần biên giới của họ. Tuy nhiên, Syria đã không đáp trả lại hành động quân sự của Israel.

Tại Gaza, Israel đã phá hủy một đường hầm của Hamas và giết chết nhiều chiến binh khủng bố Hồi giáo. Nhưng Hamas cũng đã không trả đũa. Về phần mình, tuy vẫn tiếp tục kêu gọi xóa tên Israel trên bản đồ thế giới, Iran quan tâm đến việc Tổng thống Trump xé bỏ hiệp ước nguyên tử đã ký với Tổng thống Barack Obama hơn là cuộc chiến chống lại Israel.

Với quốc gia Israel, năm 2017 là năm phải đương đầu với cộng đồng Do Thái tại Hoa Kỳ hơn là các nước thù nghịch xung quanh. Dạo tháng Sáu vừa qua, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã chọc giận người Mỹ gốc Do Thái khi ông ra lệnh ngăn cấm những buổi cầu nguyện có sự tham dự của người đồng tính tại Bức Tường Phía Tây. Quyết định của Thủ tướng Israel đã khiến cho một nhà hoạt động từ thiện Do Thái hàng đầu tại Mỹ đe dọa cắt mọi viện trợ cho quốc gia Israel. Một trong những cộng đồng Do Thái lớn nhất tại Hoa Kỳ cũng tuyên bố sẽ tẩy chay bất cứ đại diện nào của Chính phủ Netanyahu.

Mới đây, Phó thủ tướng Israel, bà Tzipi Hotovely lại gây ra sóng gió khi bà lên đài truyền hình để tuyên bố rằng quan hệ giữa Israel và cộng đồng Do Thái tại Mỹ bị rạn nứt là vì người Mỹ gốc Do Thái không hiểu được tình hình phức tại Trung Đông, họ không thi hành quân dịch và nói chung, họ sống một cuộc sống nhàn nhã thư thái hơn người Do Thái tại Israel. Nhiều lãnh tụ của cộng đồng Do Thái tại Mỹ đã phẫn nộ. Trước phản ứng dữ dội của người Mỹ gốc Do Thái, nghe đâu Thủ tướng Netanyahu muốn bãi nhiệm Phó thủ tướng Hotovely.

Dù cho đa số người Mỹ gốc Do Thái có tán thành việc Tổng thống Trump nhìn nhận Jerusalem như thủ đô của Israel và quyết định dời tòa đại sứ Mỹ đến Jerusalem, giữa họ và quốc gia Israel vẫn có một cuộc xung đột dai dẳng mà sự đánh mất bản sắc Do Thái làm cho trầm trọng hơn.