Trái tim rạn vỡ, trái tim rộng mở

Chu Thập

4.11.16

Một trong những điều khiến cho thế giới phải ngạc nhiên là mặc dù đang bị chiến tranh xâu xé như Iraq hoặc đã từng bị một chế độ quân phiệt cai trị bằng những chính sách hà khắc nhứt như Miến Điện, hai nước này lại là những nơi dân chúng tỏ ra quảng đại nhứt thế giới. Đây là kết quả của một cuộc khảo sát mới nhứt  về Chỉ số Trao tặng (CAF: World Giving Index 2016).

Cuộc khảo sát được thực hiện hồi tháng trước cho thấy cứ 10 người Iraq thì có 8 người đã giúp đỡ một người mà họ không hề quen biết. Một tỷ lệ tương tự  cũng được tìm thấy trong một nước khác đang chìm ngập trong máu lửa là Libya.

Theo cuộc khảo sát cũng được thực hiện cùng một thời kỳ tại Miến Điện, có đến 91 phần trăm dân chúng tại nước này đã hiến tặng tiền bạc cho các hoạt động từ thiện.

Người Mỹ cũng tiếp tục được xếp vào hàng ngũ những người quảng đại nhứt nhì thế giới. 63 phần trăm dân chúng Mỹ đã trao tặng tiền bạc và 73 phần trăm đã giúp đỡ người khác cách này hay cách khác.

Nhìn chung, liên tiếp trong 3 năm liền, người dân Miến Điện lúc nào cũng đứng đầu danh sách về sự trao tặng. So sánh giữa các lục địa, những người thực hiện cuộc khảo sát nói rằng Anh Quốc đứng đầu bảng tại Âu Châu, các Vương quốc Á rập Thống nhứt nổi bật nhứt tại Trung Đông. Còn tại Phi Châu, người dân Kenya được xem là những người quảng đại nhứt. Riêng Guatemala dẫn đầu tại Châu Mỹ La Tinh về sự trao tặng.

Nhưng theo cuộc khảo sát, đáng ca ngợi nhứt là hai nước Iraq và Libya. Mặc dù phải trải qua nhiều năm trong  xung đột và bạo động, người dân của hai nước này lại vô địch về sự tử tế đối với những người hoàn toàn không quen biết. Các phóng viên của Đài BBC đã không tỏ ra ngạc nhiên về kết quả của cuộc khảo sát trên đây tại hai nước này, bởi lẽ cả hai quốc gia này đều có những truyền thống lâu dài về sự hiếu khách đối với người lạ mặt.

Riêng phóng viên Rana Jawad của Đài BBC đặc trách về Bắc Phi cũng khẳng định rằng “người dân Libya có một truyền thống “tự bản chất” là quảng đại”. Theo phóng viên này, hơn 40 năm bị cai trị với bàn tay sắt của Gaddafi, hình ảnh của Libya bị bóp méo và lòng hiếu khách của người dân nước này bị nghi ngờ. Nhưng sau cuộc cách mạng, thế giới bên ngoài mới thấy được sự hiếu khách và lòng quảng đại của người Libya (http://www.bbc.com/news/world-asia-37762753).

Riêng tôi không ngạc nhiên chút nào khi bản tin của Đài BBC viết: “Trung Quốc được xem là quốc gia ít quảng đại nhứt”. Tôi không ngạc nhiên là bởi vì lòng quảng đại không thể tồn tại trong xã hội cộng sản. Người Trung Hoa cũng như mọi dân tộc trên trái đất này, tự bản chất, cũng là những con người quảng đại. Thời xa xưa, các nhà hiền triết của đất nước này luôn lấy “nhân nghĩa” làm đầu. Nhưng kể từ khi Mao Trạch Đông thực hiện điều được gọi là “Cuộc Cách mạng Văn hóa”, tất cả các bậc thánh hiền như Đức Khổng Tử đều bị mang ra đấu tố thì đương nhiên chuyện nhân nghĩa không thể có chỗ đứng trong Xã hội Cộng sản.

Cuộc khảo sát về Chỉ số Trao tặng không nhắc đến Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Nhưng nếu người Việt Nam xã hội chủ nghĩa có đứng mấp mé bên cạnh Trung Cộng về chỉ số trao tặng thì cũng chẳng có gì phải ngạc nhiên. Trong cái xã hội mà hai tiếng “vô cảm” được xem là chính xác nhứt để mô tả  mối quan hệ giữa người với người thì hẳn sự quảng đại đã trở thành một ý niệm rất xa lạ. Chẳng thế mà mới đây khi, “lòng từ bi chợt đến bất ngờ”, một MC Phan Anh nào đó đã bỏ ra một số tiền túi rất lớn và kêu gọi quyên góp cho nạn nhân bão lụt ở Miền Trung, anh được tức khắc tán dương lên chín tầng mây vì chỉ trong một thời gian ngắn đã thu góp được vài chục tỷ bạc Việt Nam. Nhiều người trong nước đã có lý để gọi đây là một “hiện tượng kỳ lạ”, bởi vì lâu nay lòng quảng đại vốn đã bị người cộng sản làm cho hoàn toàn bị tê liệt nay bỗng trồi dậy một cách thật hào sảng.

Không ngạc nhiên về thứ hạng của Trung Cộng trong  Chỉ số Trao tặng, tôi cũng không ngạc nhiên tại sao người dân Miến Điện luôn đứng đầu danh sách thế giới về lòng quảng đại. Đây là một nước theo Phật Giáo. Những người thực hiện cuộc khảo sát về lòng quảng đại giải thích rằng tấm lòng rộng rãi của người Miến Điện phản ảnh giáo lý “Sangha Dana” của Phật Giáo Tiểu Thừa. Các tín đồ không những dâng cúng cho các vị tu sĩ mà cũng luôn tỏ ra quảng đại với mọi người. Dù cho mục đích của việc trao tặng có nhắm tới Niết Bàn hay phần thưởng trong cuộc sống mai hậu đi nữa, tấm lòng quảng đại của người dân lúc nào cũng là một đóng góp lớn lao cho việc xây dựng xã hội trần thế. Xã hội nào cũng sẽ lành mạnh và tốt đẹp khi con người biết đối xử tốt với nhau.

Ngày nay, người ta thường nói đến thời đại “hậu Kitô giáo” tại các nước Tây Phương. Nhà thờ và các nơi thờ phượng của các Giáo hội ngày càng trống vắng. Đó là sự thật không thể chối cãi được. Tuy nhiên cũng không thể phủ nhận rằng con người Tây Phương lúc nào cũng quảng đại trong việc chia sẻ với người khác. Có thể họ không đến nhà thờ, nhưng lại sống cái cốt lõi của Kitô giáo là san sẻ và trao tặng cho người khác, nhứt là những người cần được giúp đỡ. Nói chung, Phật Giáo ở Á Đông, Hồi Giáo ở Trung Đông hay Kitô Giáo ở Tây Phương...tôn giáo nào cũng dạy con người ăn ngay ở lành, nghĩa là biết sống tử tế và quảng đại với mọi người. Tôn giáo nào cũng khơi gợi và vun xới tâm tình cao quý ấy nơi con người. Chối bỏ, bách hại, gạt bỏ tôn giáo ra khỏi xã hội, như người cộng sản vẫn tiếp tục chủ trương, cũng chính là muốn bứng ra khỏi lòng người một trong những đức tính cao quý nhứt là lòng quảng đại.

Thời đại này mà mới đây tôi còn đọc được một bản tin theo đó chính quyền tại Tỉnh Tân Cương tự trị bên Trung Quốc đã ban hành một luật mới cấm chỉ cha mẹ, các bậc phụ huynh không được “tổ chức, thúc đẩy con cái tham dự các sinh hoạt tôn giáo” (http://eglasie.mepasie.org/asie-du-nord-est/chine/2016-10-31-le-gouvernement-du-xinjiang-interdit-aux-parents-de-transmettre-leur-religion-a-leurs-enfants). Đây không phải là một hình thức bách hại tôn giáo là gì. Mặc dù Trung Quốc chính thức nhìn nhận tự do tôn giáo, trong thực tế cho tới nay quốc giáo của nước này cũng vẫn là ý thức hệ cộng sản và các tôn giáo, nếu không bị công khai bách hại, thì cũng bị hạn chế trong các sinh hoạt tôn giáo. Không lạ gì nếu Trung Cộng là nước ít quảng đại nhứt thế giới!

Ít quảng đại nhứt cho nên Trung Quốc cũng là nước đáng sợ nhứt. Vô cảm, thiếu quảng đại, con người đương nhiên cũng dễ tỏ ra hung hăng và dễ gây hấn. Đâu có lạ gì khi cả nước Trung Cộng đang đứng sau lưng đổ tể Tập Cận Bình để thò cái lưỡi bò ra liếm cả Biển Đông. Với sự phát triển bừa bãi, Trung Cộng đang là nước bị ô nhiễm và gây ô nhiễm nhứt thế giới. Dù cho nước này có ngày càng giàu mạnh và người dân nước này có sung túc đến đâu, nếu họ đứng chót trong bản Chỉ số Trao tặng, tôi vẫn nghi ngờ về tình trạng sức khỏe của họ. Cả thể xác lẫn tinh thần.

Một cuộc nghiên cứu do trường Đại học Michigan, Hoa Kỳ thực hiện hồi năm 2003 cho thấy những tác dụng tích cực của sự quảng đại đối với sức khỏe thể lý và tinh thần cũng như gia tăng tuổi thọ của con người. Trong một cuộc nghiên cứu khác cũng do trường đại học này thực hiện, các nhà nghiên cứu đã theo dõi sức khỏe của gần 3 ngàn người trong suốt 10 năm. Họ nhận thấy rằng những người thường xuyên làm việc thiện nguyện có nguy cơ tử vong thấp gấp hai lần so với những người không làm việc thiện nguyện. Thật vậy, lòng quảng đại có sức hạ giảm sự căng thẳng, tăng cường hệ thống miễn nhiễm và gia tăng ý thức về cuộc sống có mục đích. Do đó, lòng quảng đại cũng mang lại sự tự tin dẫn đến thành công trong cuộc sống.

Quảng đại là trao tặng. Nhưng dĩ nhiên, tiền bạc hay của cải vật chất không chỉ là những thứ duy nhứt để trao tặng. Trao tặng thời giờ, trao tặng tình bạn, trao tặng sự cảm thông, trao tặng một nụ cười...Trao tặng thiết yếu chính là trao tặng chính con người của mình. Mà nếu mỗi người, dù nghèo hèn đến đâu, cũng đều có một phẩm giá bất khả di nhượng và như vậy là có một giá trị nằm bên ngoài mọi thứ thước đo, thì có ai nghèo nàn đến độ không có gì để trao tặng cho người khác. 

Kinh nghiệm bản thân cũng luôn nhắc nhở tôi rằng trao tặng là vun xới lòng biết ơn. Sống là mang nợ. Chẳng có ai giàu có đến độ không mang nợ với người khác cách này hay cách khác. Chính vì vậy mà trao tặng chính là thể hiện lòng biết ơn và cũng khơi dậy lòng biết ơn nơi người khác. Trong xã hội, lòng quảng đại chết thì cũng kéo theo cái chết của lòng biết ơn. Tôi hiểu được tại sao trong xã hội Việt Nam dưới chế độ cộng sản hiện nay, hai chữ “cám ơn” đã hầu như tắt lịm trên môi miệng của rất nhiều người Việt Nam. Người Việt Nam xã hội chủ nghĩa không biết và cũng chẳng còn muốn thể hiện lòng biết ơn là bởi vì họ ít cảm nhận được sự quảng đại của người xung quanh. Quan hệ giữa người với người chỉ còn là một cuộc giành giựt, chen lấn, dẫm đạp lên nhau mà sống. Tôi thường có ý nghĩ ấy mỗi khi nhìn cảnh luồn lách của dòng xe hai bánh giữa đường phố.

Khốn khổ thì ở đâu cũng có. Nhưng tại sao ở Iraq , Libya và Miến Điện, vốn là những nước vẫn còn nghèo đói và bị xâu xé triền miên vì chiến tranh, người dân vẫn còn tỏ ra tử tế và quảng đại với những người xa lạ?

Sự quảng đại của người dân Iraq, Libya  và Miến Điện làm tôi nhớ đến ca từ trong ca khúc Cedarwood Road của ban U2 (https://www.youtube.com/watch?v=Svj0eqx90Y0). Bono, ca sĩ chính trong ban, trong ca khúc này đã đưa người nghe nhạc của anh trở về nơi anh đã lớn lên vào thập niên 1960-1970. Đây cũng là thời điểm xảy ra những cuộc nội chiến triền miên vì tôn giáo ở Ái nhĩ lan. Anh đã hát: “A heart that is broken is a heart that is open” (tạm dịch: Một trái tim rạn vỡ là một trái tim rộng mở). Chính giữa những tan vỡ của chiến tranh mà người nhạc sĩ tài ba này đã cảm nhận được tình bạn và tình người như anh đã hát: “And friendship once it’s won. It’s won...It’s won” (Và tình bạn đã từng lên ngôi).

Câu hát này gợi lên cho tôi ý tưởng: trao tặng thật sự là trao tặng  chính mình, chớ không chỉ  “bố thí” hay vất đi những thứ thừa mứa mình không cần dùng đến nữa. Trao tặng thật sự như vậy cũng có nghĩa là trao tặng cho đến lúc trái tim bị tổn thương hay rạn vỡ. Nhưng đó cũng là một trong những nghịch lý lớn nhứt trong cuộc sống: càng trao tặng và trao tặng cho đến lúc bị tổn thương, con người càng làm chủ được chính mình và càng cảm thấy được tự do và trưởng thành hơn.

Quảng đại là con đường vương giả để tiến đến trưởng thành!