Mỗi ngày một khởi đầu mới

Chu Thập

20.02.13

Trong một bài tưởng niệm cố nhạc sĩ Phạm Duy, người viết tạp ghi Huy Phương có nói đến sự đánh giá con người của người xưa theo điều thường được gọi là “Cái quan định luận”. Theo người xưa, “khi người chết, đậy nắp quan tài rồi thì lời khen chê, luận công tội mới chính xác” (NgườiViệt online, 3/2/2013). Cũng dễ hiểu thôi, khi nhắm mắt xuôi tay là lúc chẳng còn cọ quậy, vẫy vùng để mà thay đổi nữa. Cuốn sách cuộc đời, số phận đời người coi như được khép lại từ lúc đó. Điều đó cũng có nghĩa là bao lâu còn sống là còn thay đổi, biến dịch, đứng lên rồi lại ngã xuống. Nói một cách đơn giản, còn thở là còn chiến đấu và mỗi ngày đều có thể là một khởi đầu mới.

Thời còn đi học, tôi rất ngưỡng mộ một giáo sư Triết học người Trung Hoa. Ông không những có những tư tưởng sâu sắc, mới mẻ mà còn có thái độ bất cần của một nhà hiền triết. Say mê tư tưởng của ông, có lần chúng tôi hỏi tại sao ông không viết một cuốn sách nào cả. Ông đáp gọn: “khi nào sắp nhắm mắt xuôi tay, tôi sẽ viết sách”. Rồi ông giải thích rằng sở dĩ ông không viết sách là vì tư tưởng của ông chưa chín muồi; nó vẫn còn thay đổi và thay đổi không ngừng. Sau năm 1975, ông bị trục xuất về lại Đài Loan. Nghe đâu, ông qua đời một cách đột ngột vì bị tai biến mạch máu não. Tôi vẫn tiếc vì chưa đọc được những tư tưởng “chín muồi” của ông.

Nhìn lại cuộc đời đã xế bóng của mình, tôi thấy tư tưởng cũng như cách hành xử của mình thay đổi không ngừng. Thời con nít, dĩ nhiên tôi suy nghĩ và hành động như con nít. Nói cho cùng chẳng có suy nghĩ gì cả, cái tay đi trước cái đầu. Lúc nào cũng hồn nhiên và vô tư sống theo bản năng nhiều hơn là tính toán hơn thiệt. Ở tuổi thanh niên thì đương nhiên tôi suy nghĩ theo kiểu thanh niên tính, bộp chộp, nông nổi và hành động cũng theo những thúc đẩy nhứt thời hơn là đắn đo cân nhắc các hậu quả. Bước vào tuổi trưởng thành, tưởng mình đã biết suy nghĩ chín chắn, kỳ thực tôi cũng chỉ biết chạy theo hết nhà tư tưởng này đến triết gia nọ. Có lúc hồi tâm để làm các quyết định và chấp nhận trách nhiệm của mình ở mức độ cao nhứt, nhưng cũng không thiếu những giây phút yếu lòng buông xuôi theo dòng đời và tìm cách biện minh cho những sai lầm của mình. Cho tới ngày hôm nay, nhìn lại mỗi ngày, tôi vẫn thấy mình cứ thay đổi và có lẽ sẽ còn thay đổi không ngừng cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay. Triết gia Hy lạp Heraclitus vào thế kỷ thứ 5 trước công nguyên đã có lý để nói: “không ai tắm trong cùng một dòng sông hai lần”. Tôi vẫn là tôi từ lúc được thụ thai trong lòng mẹ cho đến giây phút này, nhưng thân xác tôi đang có là một thân xác hoàn toàn mới mẻ và thay đổi không ngừng. Tâm tư, suy nghĩ và hành động của tôi cũng không còn như cách đây 2, 3 chục năm hay cách đây một năm, vài bữa nửa tháng.

Mấy ngày vừa qua, tự nhiên tôi có những suy tư “triết lý cùn” trên đây khi theo dõi bản tin liên quan đến lực sĩ điền kinh nổi tiếng thế giới Oscar Pistorius. Tôi đã có dịp ca ngợi không tiếc lời những thành tích, nghị lực phi thường của người vận động viên cụt hai chân này cũng như nguồn cảm hứng mà anh đã mang lại không những cho đất nước Nam Phi, giới trẻ và người khuyết tật  mà còn cho mọi người trên khắp thế giới.

Vậy mà mới đây, thần tượng của nhiều người đã hoàn toàn sụp đổ khi anh xuất hiện trước tòa án với chiếc mũ Hoody trùm lên đầu, che kín khuôn mặt mà trước đây có lẽ anh chỉ muốn khoe ra cho mọi người nhìn  thấy để ngưỡng mộ.

Oscar Pistorius, người thường được biết đến như “Blade Runner” (vận động viên điền kinh với đôi chân lưỡi dao), đã từng là một ngôi sao chiếu sáng trong bầu trời thế vận hội mùa hè London năm vừa qua, khi trở thành người khuyết tật đầu tiên tham gia các cuộc thi đấu như một lực sĩ bình thường.

Giờ đây, sau khi có tin cô bạn gái người mẫu của anh là Reeva Steenkamp bị bắn ngay trong nhà riêng của anh vào chính đêm rạng ngày Valentine 14/2 vừa qua và người đầu tiên bị nghi ngờ là thủ phạm lại là chính anh, cả thế giới gần như sửng sốt. Tin vị giáo hoàng của Giáo hội công giáo đột nhiên xin từ nhiệm không làm cho tôi bàng hoàng sửng sốt cho bằng tin Oscar Pistorius bị tình nghi hạ sát người bạn gái của anh.

Hình ảnh của một lực sĩ lúc nào cũng vui vẻ với mọi người tại thế vận hội London vẫn còn sáng chói. Hầu như không có đêm nào Oscar Pistorius không bị các ký giả bao vây để được thu hình và âm thanh. Anh kiên nhẫn dành cho các ký giả các cuộc phỏng vấn mãi cho đến những giây phút cuối trước khi chuẩn bị ra sân thi đấu. Có khi anh cứ phải trả lời cùng một câu hỏi đến cả vài chục lần trong một đêm. Có những đêm anh phải trải qua 20 cuộc phỏng vấn. Lúc nào cũng với nụ cười và giọng nói thân tình dễ mến. Anh vẫn luôn tự hào: “Tôi không phải là một người khuyết tật. Tôi chỉ là một người không có chân mà thôi”. Cả cuộc đời anh là một cuốn phim kể về một con người không chấp nhận đầu hàng trước những bất hạnh của cuộc sống. Anh đã mở tung các cánh cửa của thể dục thể thao cho mọi người, bất luận với những điều kiện thể lý bất lợi như thế nào đi nữa.

Oscar Pistorius là một biểu tượng về ý chí sắt đá. Anh đã lọt vào vòng bán kết cuộc thi chạy nước rút 400 thước tại Thế vận hội London. Và dĩ nhiên, khi tham dự Thế vận hội dành cho người khuyết tật, giựt được huy chương vàng là điều quá dễ dàng đối với anh.

Chào đời trong tình trạng không có xương mác (fibula), anh đã bị cưa chân khi mừng sinh nhựt lần thứ nhứt. Năm anh lên 5, cha mẹ anh ly dị. Khi anh được 15 tuổi thì mẹ anh qua đời. Nhưng với một ý chí và nghị lực phi thường, anh đã vượt qua được mọi trở ngại để trở thành một lực sĩ nổi tiếng không những tại Nam Phi mà còn trên cả thế giới. Không mấy chốc, anh đã trở thành trọng tâm thu hút không biết bao nhiêu cơ sở quảng cáo. Các nhà quảng cáo nể phục anh vì anh không phải là một con người chỉ biết chạy theo tiền bạc hay các huy chương. Anh chỉ muốn chứng tỏ cho thế giới thấy sức mạnh phi thường của ý chí con người. Anh đã trở thành người hùng của người khuyết tật trên toàn thế giới. Riêng với Nam Phi, một quốc gia dân chủ vừa mới thành hình sau nhiều thập niên bị xâu xé vì nạn kỳ thị chủng tộc và bạo động, anh đã hầu như được đặt lên bệ thờ ngang hàng với ông Nelson Mandela, biểu tượng của một cuộc tranh đấu dai dẳng cho tự do và dân chủ. Nói như phân tách gia chính trị Justice Malala của Nam Phi, vào giữa lúc hình tượng của Mandela bắt đầu lu mờ thì Pistorius xuất hiện. Bằng câu chuyện đời của mình, anh loan báo cho mọi người Nam Phi: “Bạn có thể làm được mọi sự”.

Vậy mà chỉ trong một phút chốc, một bản tin đã hoàn toàn làm thay đổi hình ảnh của một thần tượng. Con người của Oscar Pistorius đã bị “lột trần”. Anh không phải là một siêu nhân, mà là một con người bình thường và cũng tầm thường như mọi người. Dạo tháng 11 năm 2009, anh và một người đàn ông khác đã vì một phụ nữ mà cãi nhau ầm ĩ đến độ cảnh sát phải can thiệp. Anh cũng cho biết: anh đã có lần lái xe từ Durban đến Johannesburg vào lúc 3 giờ sáng để “làm hòa” với một người bạn tình. Anh đã ngủ gật, xe leo lên đường rầy xe lửa. Mới đây, một phát ngôn viên cảnh sát cho biết cảnh sát đã được gọi đến tư gia của anh để giàn xếp một vụ cãi vã trong gia đình.

Riêng người mẹ của nữ vận động viên Samantha, người đã từng là bạn gái một thời của anh, cho biết Oscar Pistorius là một người có tính bạo động, thích chơi súng. Bà mừng vì con gái bà đã không phải là nạn nhân của anh.

Câu chuyện liên quan đến cái chết của cô Reeva Steenkamp vẫn chưa ngã ngũ. Gia đình và người thân của Oscar Pistorius vẫn một mực cho rằng cái chết của cô Reeva là một tai nạn: Pistorius đã bắn lầm vì tưởng cô là kẻ trộm đột nhập vào nhà anh. Nhưng dù sự thật có thế nào đi nữa, nhân cơ hội này, mặt trái cuộc đời của người đã từng được tôn là anh hùng và thần tượng của không biết bao nhiêu người đã được phơi bày: anh cũng chỉ là một con người tầm thường như bao nhiêu người khác. Anh là người có ý chí sắt đá. Anh mang lại niềm cảm hứng cho bao nhiêu người. Nhưng anh cũng chỉ là một con người yếu đuối.

Thời gian gần đây, “điện thờ” dành cho các lực sĩ thể thao trên thế giới bỗng nhiên bị hoen ố. Tiếp theo vụ tai tiếng của tay đua xe đạp người Mỹ Lance Armstrong, người bị tước đoạt 7  chức vô địch Vòng Đua Nước Pháp vì bị phát giác  đã xử dụng thuốc kích thích, những người hâm mộ thể thao ở Úc cũng bị giao động không kém khi kết quả của một cuộc điều tra cho thấy rất nhiều lực sĩ thể thao chuyên nghiệp của nước này đều có xử dụng thuốc kích thích và ngay cả có dính líu đến giới tội phạm  có tổ chức. Nay thì biểu tượng của một nghị lực phi thường và niềm cảm hứng cao đẹp nhứt lại liên quan đến một vụ giết người đầy mờ ám. Nhiều người hẳn phải bị chao đảo khi thấy thần tượng của mình ngã đổ.

Riêng tôi, có bàng hoàng sửng sốt nhưng không thất vọng. Lance Armstrong, Oscar Pistorius, các lực sĩ thể thao Úc…tất cả đều là những con người. Có một thời tôi cũng đã từng ngưỡng mộ một người nổi tiếng trong nhiều bộ môn giải trí ở Hoa kỳ. Tên ông là O.J. Simpson. Xuất thân từ một băng du đãng, từng bị giam tù, Simpson đã vượt qua được mọi khó khăn của thời thiếu niên để cắp sách trở lại trường, vươn lên trong học vấn và trở thành một cầu thủ nổi tiếng của bộ môn Football của Mỹ. Người Mỹ lại càng say mê ông hơn khi ông  làm bình luận gia thể thao với một giọng nói truyền cảm đến độ được mệnh danh là “Juice” (ngọt như nước trái cây) và cũng trở thành một diễn viên điện ảnh nổi tiếng. Nhưng Simpson đã đốt cả uy tín và tên tuổi của mình trong một vụ án gây nhiều tranh luận và tạo ra nhiều chia rẽ về chủng tộc tại Hoa kỳ: tuy được trắng án trong vụ án giết vợ, Simpson đã hoàn toàn bị phá sản khi bị phạt một số tiền trên 30 triệu Mỹ kim vì gây ra cái chết của vợ ông và người bạn trai của bà này. Chưa hết. Năm 2007, ông lại bị bắt giữ tại Las Vegas và bị kết tội ăn cướp có võ trang và bắt cóc. Một năm sau, ông bị tuyên án 32 năm tù. Hiện ông đang thọ án tại một trung tâm cải huấn ở Lovelock, tiểu bang Nevada.

Trở lại với Oscar Pistorius, nếu bị kết án vì tội mưu sát người bạn gái, anh có thể ngồi tù chung thân và phải thọ án ít nhứt là 25 năm mới được ân xá. Năm nay đã 26 tuổi, nếu được ân xá, anh sẽ bước vào tuổi “tri thiên mệnh”. Anh có rộng thời giờ để suy nghĩ và chuẩn bị làm lại cuộc đời.

Tôi không thất vọng về những con người đã từng là thần tượng này. Cánh cửa nhà tù cũng chưa phải là mồ chôn mọi hy vọng. Thời niên thiếu, họ đã có đủ nghị lực và ý chí để vượt qua được mọi khó khăn để vươn lên trong cuộc sống. Kho tàng nghị lực và ý chí trong họ có lẽ vẫn còn là một nguồn vô tận.

Tôi chợt nghĩ đến đại văn hào Nga Feodor Dostoevsky. Sau 4 năm lao động khổ sai tại Tây Bá Lợi Á và 6 năm lưu đày biệt xứ, Dostoevski đã trở lại cuộc sống tự do như một con người hoàn toàn biến đổi: trân quý sự sống, yêu đời, yêu người. Vừa ra khỏi tù, ông viết: “Hãy yêu mỗi lá cây, hãy yêu từng tia sáng, hãy yêu thú vật, hãy yêu cây cỏ, hãy yêu từng sự vật. Hãy yêu mọi sự, bạn sẽ nhìn thấy mầu nhiệm của Thượng Đế trong mọi sự”. Có lẽ nhờ những năm tháng được tôi luyện trong nhà tù mà ông đã để lại cho hậu thế những tác phẩm nổi tiếng như “Tội ác và hình phạt” hay “Anh em nhà Karamazov”…

Tôi không thất vọng khi có một thần tượng sa cơ thất thế. Tôi tin như thế bởi vì còn sống là còn chiến đấu, còn có thể vươn lên và có khi lại vươn lên một đỉnh cao hơn là danh vọng, tiền bạc.