Đời sống ngắn ngủi

Chu Thập

4.3.16

Tuần rồi, tôi tham dự 2 đám tang. Một của vợ một người bạn. Ở tuổi 73, chị ra đi sau nhiều năm chống chọi với một cơn bệnh kinh niên. Lắng nghe những chia sẻ của gia đình chị trong tang lễ và nhìn cảnh vật vã khóc lóc của con cái chị lúc hạ huyệt, tôi cũng không dằn được những thổn thức trong lòng. Sự ra đi của người thân, dù ở tuổi nào, cũng là một mất mát mà không gì có thể bù đắp được.

Đám tang thứ hai là của một người bạn mới quen. Anh gục ngã sau một cơn đau tim và nhắm mắt xuôi tay khi tuổi đời chỉ mới 41. Dù có cố gắng đến đâu, tôi cũng vẫn không thể đo lường hay tưởng tượng được nỗi đau mất chồng của người vợ và cảnh bơ vơ của những đứa con mất cha.

Đây là hai đám tang mở đầu cho tuổi 70 của tôi. Ý nghĩ cứ lẩn quẩn trong đầu óc tôi trong những ngày vừa qua là: cuộc sống quả là  ngắn ngủi. Không phải trước đây tôi chưa bao giờ có ý nghĩ ấy. Nhưng nếu ý nghĩ ấy có vụt đến trong đầu thì tôi cũng cố gắng lèo lái nó đến người khác chớ không để cho nó ám ảnh bản thân mình. Già là chuyện của người khác chớ không phải của tôi. Bệnh tật cũng là chuyện của người khác chớ không phải của tôi. Và nếu có chết thì người khác chết chớ không phải tôi.

Nhưng không hiểu sao kể từ cái Tết vừa qua, nhứt là sau khi đã tham dự hai đám tang trong tuần qua, tôi mới thấy tuổi 70 không phải là “thất thập cổ lai hy” mà là “thất thập tri thiên mệnh”. “Lẽ trời” mà tôi ngộ ra chính là “cuộc sống ngắn ngủi”. May lắm, may hơn cả trúng số độc đắc tôi dám ngâm nga câu “trăm năm trong cõi người ta”. Tốt phúc lắm thì cũng  đến tuổi 90 là cùng. Còn cứ sự thường thì kể từ hôm nay tôi phải tính từng ngày.

Là người có niềm tin tôn giáo, tôi tin có cuộc sống mai hậu, tôi mong ước được về thiên đàng sau khi chết. Cũng như nhà văn Mai Thảo, tôi vẫn biết cuộc sống ở dương thế này là “cõi tạm”. Trước sau gì cũng như tâm sự của thi sĩ Rabindranath Tagore (1861-1941) trong thi tập “Lời Dâng” mà các tín hữu Kitô thường hát lên trong tang lễ, tôi cũng sẽ ngậm ngùi thốt lên: “Lệnh truyền đã ban ra, tôi ra đi, xin chào mọi người. Đường trần gian đã hết, mấy mươi năm có là chi...Tôi ra đi âm thầm trong cô đơn thinh lặng. Đến với Đấng đã cho tôi làm người trên trần gian”. Nhưng như nhà văn Mai Thảo đã viết, “bởi vì cái chết vẫn chưa trong tầm mắt. Cõi tạm này mới đích thực trong tầm tay. Tạm lâu ngày dễ có ảo tưởng đây mới là cõi thật”. Thành ra, cho dẫu nhà Đạo của tôi có bảo “chết là được Chúa gọi về” hay “về nhà Cha” đi nữa , tôi vẫn cứ thấy ham sống và sợ chết.  Tôi sợ chết lắm. Và chính vì sợ chết mà tôi thấy mình phải cố gắng sống từng ngày. Mỗi sáng thức dậy, dù có uể oải và mệt mỏi đến đâu, tôi cũng cố gắng bò dậy làm mọi thủ tục vệ sinh, rồi sau đó chạy bộ một tiếng đồng hồ với câu tâm niệm đã học được từ thời trung học: “Carpe diem”. Đây là câu nói thời danh của thi sĩ La Mã Horatius (65-8 trước Công Nguyên). “Carpe diem” có nghĩa là “hãy vui hưởng ngày hôm nay”. Trong nhà Đạo của tôi, Chúa Giêsu cũng dạy như thế khi Ngài nói: “Đừng lo lắng về ngày mai: ngày mai, cứ để ngày mai lo. Ngày nào có cái khổ của ngày ấy” (Mt 6,34).

Tựu trung, hầu như nhà hiền triết và bậc thánh hiền nào trong nhân loại cũng đều để lại bí quyết của hạnh phúc: hãy sống lạc quan trong giây phút hiện tại. Hình như ở tuổi già con người dễ tiếp nhận được bí quyết ấy. Trong một bài báo ở Việt Nam, bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc có gọi giáo sư âm nhạc học Trần Văn Khê, 78 tuổi, là một “ông già dễ thương”. Một độc giả là ông chủ của nhà sách Khai Trí một thời nổi tiếng ở Sài Gòn trước năm 1975, đã viết thư cự nự: “Không có cái gọi là già! Vì, theo ông, lúc 20-30 tuổi, người ta còn quá trẻ! 30-40 đang trẻ, 40-50 hãy còn trẻ,  50-60 trẻ không ngờ, 60-70 trẻ lạ lùng và trên 70 là trẻ vĩnh viễn! Có cái gì là già đâu?” (x. Đỗ Hồng Ngọc, Cành Mai Sân Trước, NXB Văn hóa Thông tin, Sài Gòn ,2003, trg 91).  Cả giáo sư Trần Văn Khê lẫn ông Khai Trí nay đều đã ra người thiên cổ cả rồi. Nhưng chắc chắn họ đã có một tuổi già “thật trẻ” vì họ đã nắm bắt được bí quyết của sự lạc quan.

Mới đây tôi có đọc được ở đâu đó những suy nghĩ của nhà văn Anh Somerset Maugham (1874-1965) khi ông mừng “tiểu thọ” 70 tuổi: “Khi được 40 tuổi, tôi tự nhủ: “thế là hết thời tuổi trẻ”. Khi mừng sinh nhựt thứ 50, tôi bảo: “Đừng có tự đánh lừa. Đây là tuổi trung niên, cần phải đón nhận nó”. Ở tuổi 60, tôi lại nói: “Đây là lúc phải chấn chỉnh lại cuộc đời, bởi vì đây là ngưỡng cửa của tuổi già và tôi cần phải tính sổ đời”. Nhưng trong tất cả những lần mừng sinh nhựt, tôi nghĩ 70 là tuổi quan trọng nhứt. Đây là lúc con người đã đạt đến đỉnh cao của tuổi thọ. Chỉ nên xem những năm tháng còn lại như những điều vô định bất trắc, bởi vì chiếc lưỡi hái của Thần Thời Gian đã  kề bên cổ mình rồi”. Vậy mà cuối cùng nhà văn này vẫn còn mừng sinh nhựt thứ 80 và 90. Như vậy, tuổi 70 có phải là tuổi già đâu!

Denchu Hiratsuka (1872-1979), một nhà điêu khắc nổi tiếng của Nhựt Bản, nổi tiếng là sống thọ. Ông sống đến 107 tuổi. Cũng như ông Khai Trí, ông đã có lần nói về tuổi tác như sau: “60-70 chỉ là thời thiếu niên. Con người chỉ thực sự trưởng thành ở tuổi 100”. Chính vì thế mà khi đã thực sự bước vào tuổi già, ông vẫn tuyên bố: “Tôi có quá nhiều việc phải làm cho nên không thể về hưu được”.

Những người sống lạc quan thường hướng về phía trước hơn là quay đầu nhìn lại đàng sau. Triết gia người Đức nổi tiếng là Martin Heidegger (1889-1976) là mẫu người lạc quan như thế. Ông nói rằng nên tính tuổi của một người không phải chỉ bằng số năm tháng người đó đã sống mà còn phải tính thời gian còn lại để sống. Có lẽ triết gia này chỉ muốn khuyên ta nên nhìn về phía trước hơn là  hối tiếc quá khứ hay nói theo tựa đề của một quyển tiểu thuyết của nhà văn Chu Lai trong nước, cứ ngồi đó mà  “ăn mày dĩ vãng”.

Thật ra có ai chối bỏ được dĩ vãng của mình. Dĩ vãng làm nên căn tính hiện tại của tôi. Tôi không có một quá khứ oanh liệt để tự hào. Nhưng tôi lại có một tuổi thơ thần tiên mà bước vào tuổi già tôi vẫn luôn tìm cách trở lại. Trở lại không phải để làm con nít, mà xem đó như một thứ ánh sáng cần thiết để soi rọi vào hiện tại. Với tôi, tuổi thơ là tuổi khôn. Tuổi thơ chứa đựng lẽ khôn ngoan mà người lớn thường đánh mất. Chẳng hạn tuổi thơ dạy tôi biết sống hồn nhiên, trong trắng, minh bạch và nhứt là luôn biết ngất ngây trước mọi lẽ huyền nhiệm trong cuộc sống. Xét cho cùng tuổi thơ dạy tôi biết tận hưởng giây phút hiện tại. Trong bất cứ thảm cảnh nào, người lớn có lo toan và đau khổ cách mấy, tuổi thơ vẫn cứ thản nhiên vui đùa. Chúa Giêsu hẳn phải có một tuổi thơ đẹp cho nên Ngài dạy rằng muốn vào Nước Trời con người cần phải nên giống trẻ thơ. “Nước Trời” mà Ngài nói đến, theo tôi, không hẳn là cuộc sống mai hậu hay thiên đàng, mà chính là niềm hạnh phúc trong giây phút hiện tại này đây.

Tuổi thơ cũng luôn nhắc nhở tôi rằng muốn sống hạnh phúc con người cần có tình thương. Trẻ con luôn đặt tin tưởng nơi tình thương của cha mẹ. Trẻ con luôn sống trong sự hiện diện của bạn bè. Nói một cách đơn giản, sống giây phút hiện tại thiết yếu là sống yêu thương. Đó là điều thiết yếu và quan trọng nhứt trong cuộc đời.

Đi tìm bí quyết để sống giây phút hiện tại, tôi thường đem những lời trăn trối của ông Steve Jobs, người sáng tạo ra Iphone và đồng sáng lập công ty Apple để nghiền ngẫm: “Tôi đã đạt đến tột cùng của thành công. Trong con mắt người khác, cuộc đời tôi là một biểu tượng của thành công. Tuy vậy, đàng sau công việc, tôi có rất ít niềm vui...Trong lúc này, trên giường bệnh viện, hồi tưởng về cuộc đời, những lời khen ngợi, niềm tự hào về tài sản, tôi lại cảm thấy tất cả đều vô nghĩa trước tử thần. Trong bóng tối, khi nhìn ánh đèn màu xanh và âm thanh của máy dưỡng khí, tôi cảm thấy được những hơi thở của tử thần rất gần kề. Bây giờ tôi mới hiểu thấu, nếu một lần bạn đã có đủ tiền cho cuộc đời bạn, bạn hãy đeo đuổi một mục đích khác không liên quan đến tiền bạc...Đừng làm nô lệ cho vật chất, giàu sang, vì nó sẽ biến bạn thành một người yếu ớt như tôi.

Thượng Đế tạo dựng chúng ta để cảm thấy được tin yêu trong trái tim, chớ không phải những ảo tưởng về tiền tài, danh vọng như tôi đã làm trong suốt cuộc đời nhưng không thể đem theo được. Tôi có thể mang theo được những kỷ niệm của yêu thương. Đây mới chính là sự giàu sang sẽ có thể đồng hành với bạn, là sức mạnh, là ánh sáng soi dẫn cho bạn tiến tới. Tình yêu có thể đi hàng ngàn cây số và chính vì thế cuộc đời không có giới hạn...

Dù đang ở giai đoạn nào trong cuộc đời, cuối cùng, tất cả chúng ta cũng đều phải đối diện với giây phút khi bức màn sự sống buông xuống. Làm ơn hãy nâng niu và nhận thức được giá trị của tình yêu gia đình, tình yêu bạn đời và tình yêu bạn hữu...”

Những tiếng cuối cùng của Steve Jobs trước khi vĩnh viễn lìa bỏ cõi đời được vợ ông ghi lại và sẽ mãi mãi ghi nhớ là 3 tiếng: “Oh wow. Oh wow. Oh wow”.

Nhà văn Mai Thảo, khi suy niệm về “Cõi tạm”, đã nhìn nhận rằng cuộc sống có quá nhiều điều khó hiểu. Theo ông, chỉ bên kia “cõi tạm”, con người mới hiểu thấu mọi lẽ. Ông viết: “Thế giới có triệu điều không hiểu. Càng hiểu không ra lúc cuối đời. Chẳng sao, khi đã nằm trong đất, đọc ở sao trời sẽ hiểu thôi”. Riêng ông Steve Jobs, khi thốt lên ba tiếng “Oh wow” trong giây phút cuối đời,  có lẽ muốn nói cho người thân và hậu thế biết rằng ông đã thấu hiểu được mọi sự và mọi sự tóm gọn trong hai chữ “Tình yêu”.

Cả cuộc đời, tôi chưa hề viết bất cứ chúc thư nào. Tôi chẳng làm được trò trống gì trong cuộc đời này. Tôi không có nhiều tài sản hay của cải vật chất để để lại cho bất cứ ai. Tôi lại càng chẳng có di sản tinh thần nào để gởi gắm cho người sau. Tôi cũng chẳng là một nhân vật nổi tiếng để nói lên bất cứ  lời trăn trối nào cả. Bước vào tuổi 70, tôi biết rằng mình phải luôn trong tư thế để ra đi bất cứ lúc nào. Cho nên tôi chỉ biết tự nhủ: cuộc sống ngắn ngủi! Nhưng cuộc sống ngắn ngủi ấy lại có một giá trị vĩnh hằng nếu con người biết sống một cách sung mãn từng giây phút hiện tại bằng tình yêu. Điều làm cho cuộc sống ngắn ngủi này đẹp và đáng sống chính là tình yêu.