Những hình thức nô lệ mới của thời đại

17.6.16

Điều 4 của Bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền được Liên Hiệp Quốc thông qua năm 1948 khẳng định: “Không ai bị cưỡng bức làm nô lệ hay tôi đòi. Chế độ nô lệ và buôn bán nô lê dưới mọi hình thức đều bị nghiêm cấm”.

Mặc dù rất nghiêm nhặt, lệnh cấm này không hề được tôn trọng. Người lớn cũng như trẻ em vị thành niên đều có thể là nạn nhân của những hình thức nô lệ mới, dù ở đâu, thuộc tôn giáo hay thuộc giai cấp xã hội nào. Cách đây không lâu, thế giới đã sửng sốt trước tin của một thiếu nữ Áo tên là Natasha Maria Kampusch đã bị một người đàn ông bắt giữ làm nô lệ trong hơn 8 năm trời. Đây là điều đã xảy ra trong một đất nước tự do và dân chủ tại Tây Phương. Câu chuyện thương tâm của cô Kampusch là một điển hình của rất nhiều câu chuyện về nô lệ vẫn đang tiếp tục xảy ra trong thế giới hiện đại ngày nay. Thật vậy, theo một bản phúc trình về “Chỉ số nô lệ toàn cầu” (Global Slavery Index) được tổ chức Walk Free Foundation công bố, trên thế giới hiện có khoảng 38,5 triệu người đang là nạn nhân của chế độ nô lệ mới tại 167 quốc gia trên thế giới. Những hình thức nô lệ mới bao gồm việc buôn người, khai thác tình dục, cưỡng bách lao động, bị bắt làm tôi đòi vì nợ nần, ép buộc thành hôn v.v.

Có 5 quốc gia chiếm đến 61 phần trăm tổng số người bị bắt làm nô lệ trên toàn cầu. Đứng đầu danh sách là Ân Độ: đây là nơi mà người ta có thể thấy tất cả mọi hình thức nô lệ mới của thời đại, với 14,3 triệu nạn nhân. Đứng hàng thứ hai trong danh sách là Trung Cộng với 3,2 triệu nạn nhân. Kế đó là Pakistan với 2,1 triệu nạn nhân. Đứng hàng thứ tư là Ouzbekistan với 1,2 triệu. Cuối cùng là Liên bang Nga với 1,1 triệu nạn nhân. Ngoài ra, một số quốc gia khác như Nigeria, Cộng hòa Dân chủ Congo, Nam Dương, Bangladesh và Thái Lan cũng là những nơi có đủ mọi hình thức nô lệ mới.

Nhưng cũng chú ý không kém khi nói về những hình thức nô lệ mới là Mauritania là nơi có đến 4 phần trăm dân số bị cưỡng bách làm nô lệ dưới hình thức này hay hình thức khác. Đây là tỷ lệ nô lệ cao nhất thế giới hiện nay. Theo bản phúc trình được tổ chức Walk Free Foundation phổ biến, “nô lệ đã cắm rễ sâu trong xã hội Mauritania. Tại đây, những người “Maure đen”, hậu duệ của những người da đen bị người Á Rập Berbere đến Mauritania vào thế kỷ thứ 11 bắt làm nô lệ, vẫn tiếp tục làm tôi đòi cho người “Maure trắng” từ thế hệ này  sang thế hệ khác. Theo Walk Free Foundation, “tư cách nô lệ có tính cha truyền con nối”.

Tại Ouzbekistan, bản phúc trình cho thấy có đến 3,97 phần trăm dân số bị bắt làm nô lệ dưới những hình thức mới. Tại đây, cứ mỗi mùa thu, hàng triệu người Ouzbek, bất luận đàn ông, đàn bà hay trẻ con, đều bị chính phủ cưỡng bách phải tham gia vào việc thu hoạch bông vải: Ouzbekistan được xem là một trong những nước sản xuất bông vải nhiều nhất thế giới.

Nói đến những hình thức nô lệ mới của thời đại, cũng phải kể đến Haiti là nơi mà trẻ con nghèo phải đi “ở đợ” cho những gia đình giàu có.

Riêng tại Qatar, hàng trăm ngàn nhân công từ Á Châu hiện đang bị bóc lột trong các xưởng thợ hoặc phải làm “người ở đợ” trong các gia đình giàu có.

Ngoại trừ “thiên đàng cộng sản” Bắc Hàn, tất cả mọi quốc gia trên thế giới đều có những luật lệ để ngăn cấm một số hình thức nô lệ mới. Tuy nhiên, theo bản phúc trình được tổ chức Walk Free Foundation phổ biến, chỉ có ba chính phủ trên thế giới là Hoa Kỳ, Ba Tây và Úc Đại Lợi đã đưa ra những biện pháp nghiêm nhặt để ngăn chận những hình thức nô lệ mới.

Những hình thức nô lệ mới không chỉ có tại các nước nghèo hoặc đang phát triển. Theo tổ chức Walk Free Foundation, ngay cả tại một số nước Tây Phương, thỉnh thoảng người ta vẫn khám phá được một số nạn nhân của nô lệ. Như mới đây chẳng hạn, tại Anh Quốc, việc khám phá và giải phóng 3 phụ nữ bị bắt làm nô lệ trong suốt 30 năm đã khiến cho thế giới phải sửng sốt. Anh Quốc là một trong những nước có tỷ lệ tham nhũng thấp, sự kỳ thị đối với phụ nữ cũng không đáng kể, quyền con người và luật chống lại nô lệ luôn được tôn trọng. Nhờ vậy, nguy cơ xảy ra nô lệ dưới hình thức mới được xem là thấp.

Cũng như Anh Quốc, nước Pháp cũng được kể vào số những nước có tỷ lệ nô lệ mới rất thấp. Trong số 162 nước được tổ chức Walk Free Foundation khảo sát, Pháp quốc đứng hàng thứ 139. Dù vậy, theo ước tính tại Pháp  cũng có đến 8500 người bị bắt làm nô lệ dưới những hình thức mới. Nhìn chung, trong tổng số 38,5 triệu người là nạn nhân của những hình thức nô lệ mới trên thế giới, Âu Châu chỉ có 1,82 phần trăm (http://www.huffingtonpost.fr/2013/11/22/esclavage-moderne-formes-diverses-toujours-bien)

Trong số 38,5 triệu nạn nhân của những hình thức nô lệ mới, trẻ em cũng chiếm một tỷ lệ đáng kể. Theo Tổ chức Lao Động Quốc Tế, trong năm 2010, đã có khoảng 215 triệu trẻ em tuổi từ 5 đến 17 bị cưỡng bách lao động. Năm 2014,  theo Quỹ Nhi Đồng của Liên Hiệp Quốc, vẫn còn khoảng 150 triệu trẻ em bị cưỡng bách lao động. Theo ước tính, hiện có trên 250 ngàn trẻ em bị cưỡng bách cầm súng trong 30 vùng đang có xung đột trên khắp thế giới. Rất nhiều trẻ em gái bị bắt cóc và biến thành binh sĩ cũng như nô lệ tình dục. Mỗi năm trên khắp thế giới, có không dưới một triệu trẻ em, mà phần lớn là trẻ em gái bị cưỡng bách phải làm gái điếm. Những em này bị bán làm gái điếm hoặc “sử dụng” trong các kỹ nghệ khiêu dâm trẻ con tại những nước đã cũng như đang phát triển (www.humanium.org/fr/lesclavage-moderne-les-enfants-esclaves-du-21eme-siecle/)

Cộng đồng thế giới đã đưa ra một số công ước về nô lệ, nhất là nô lệ trẻ con. Tuy nhiên, các hình thức nô lệ mới vẫn không chận đứng được tệ nạn này. Thật vậy, không phải tất cả mọi quốc gia đều ký tên và phê chuẩn các công ước. Một cách cụ thể, công pháp quốc tế không có tính cách cưỡng bách. Chỉ có những quốc gia nào nhìn nhận các công ước và cho áp dụng trên lãnh thổ của họ mới bị khiển trách!

Có nhiều lý do đưa đẩy con người thời đại vào vòng nô lệ dưới những hình thức mới và dĩ nhiên cũng có những dấu hiệu để nhận biết những hình thức nô lệ mới. Một trong những chướng ngại trong cuộc chiến chống lại những hình thức nô lệ mới của thời đại là tệ nạn này thường không dễ nhận diện được. Một số chuyên gia đã phân tích được một số dấu hiệu giúp nhận diện được những hình thức nô lệ mới.

Trước hết,  rất nhiều nạn nhân của những hình thức nô lệ mới đều là những người bị đánh lừa. Người ta thường đưa ra một miếng mồi ngon để nhử họ vào rọ mà họ không hay biết. Nhiều thiếu nữ từ những nước nghèo được hứa hẹn sẽ kiếm được một công việc béo bở tại một nước Tây Phương. Nhưng một khi đến nơi, họ mới vỡ lẽ rằng không những không có việc làm mà “người chủ” hứa cung cấp việc làm cho họ chỉ là một tên ma cô. Nhiều thiếu nữ đã bị hãm hiếp, đánh đập và cưỡng bách phải làm gái điếm.

Một khi đã sập bẫy của những kẻ buôn người, nạn nhân của những hình thức nô lệ mới thường bị cô lập, bị cưỡng bách phải làm việc ở những nơi xa xôi hẻo lánh hay bị ngăn cấm không được liên lạc với bạn bè, gia đình hoặc bất cứ ai nói được ngôn ngữ của họ.

Không những các nạn nhân bị cô lập, sổ thông hành của họ cũng bị tịch thu. Tịch thu sổ thông hành hoặc các giấy tờ tùy thân quan trọng khác là một cách cưỡng bách để các công nhân phải chấp nhận làm việc trong những điều kiện làm việc và sống rất tồi tệ. Không có sổ thông hành, các nạn nhân không thể trở về xứ sở của mình cũng như không thể gặp cảnh sát vì sợ bị bắt giữ.

Nhưng khốn khổ nhất đối với các nạn nhân vẫn là tình trạng nợ nần. Vì nợ nần mà đành phải chịu làm nô lệ cho chủ nợ. Đây là tình trạng thường xảy ra tại một số nước ở Nam Á. Câu chuyện của một người Pakistan là điển hình: người này đã bị bắt buộc phải làm nô lệ sau khi đã vay chỉ 200 Mỹ kim. Mặc dù người này đã trả hết 150 Mỹ kim, người chủ nợ vẫn nói rằng số nợ đã tăng lên cả vốn lẫn lời đến 400 Mỹ kim. Vì không thể chứng minh được rằng người chủ nợ đã gian lận, người này đành phải đi làm trong một hầm mỏ trong những điều kiện tồi tệ với hy vọng sẽ trả hết món nợ nói trên.

Bị cưỡng bách phải làm việc, các nạn nhân thường được hứa hẹn một đồng lương hậu hĩ nhưng không phải lúc nào cũng nhận được lương. Các chủ nhân thường cố tình giữ lương của các nạn nhân để buộc họ phải làm việc trong những điều kiện không xứng hợp hoặc để ngăn cản họ thay đổi công việc. Đây là một trong những dấu hiệu của lao động cưỡng bách.

Ngoài ra, các nạn nhân không chỉ không được trả lương mà còn phải làm thêm nhiều giờ. Một thanh niên Bangladesh kể lại rằng anh phải làm việc 19 giờ mỗi ngày nhưng những giờ phụ trội lại không được trả lương. Trên nguyên tắc, nếu một công nhân bị bắt buộc phải làm việc hơn số giờ được luật pháp qui định và nhất là phải chịu một hình thức đe dọa nào đó, thì đây là một hình thức cưỡng bách lao động.

Lao động trong những điều kiện tồi tệ, các nạn nhân đương nhiên cũng sống trong những điều kiện không xứng hợp với phẩm giá con người. Tại Ba Tây, một thanh tra lao động cho biết ông đã từng gặp các công nhân trong một đồn điền. Họ phải sống trong những túp lều lụp xụp, phải uống nước bị nhiễm độc.

Dĩ nhiên, trong tình trạng bị giam giữ như nô lệ, các công nhân bị cưỡng bách lao động thường bị chủ nhân đe dọa .Vì giấy tờ không hợp lệ, các nạn nhân của những hình thức nô lệ mới dễ bị chủ nhân đe dọa tố cáo với chính quyền địa phương.

Bị cô lập và đe dọa đã đành, các nạn nhân của những hình thức nô lệ mới còn bị giam giữ như tù nhân. Đây là trường hợp của một thiếu nữ người Kazakhstan, 16 tuổi bị bán làm nô lệ tình dục tại Nga. Người thiếu nữ này kể lại rằng cô bị giam trong một căn phòng có song sắt. Cô không thể nào trốn thoát được. Trong hai tháng liền, cô bị người chủ bắt đi tiếp khách liên tục và luôn có người canh giữ bên cạnh khiến cô không thể trốn thoát được.

Trong các nhục hình mà các nạn nhân của những hình thức nô lệ mới phải trải qua, bị hành hung là điều không bao giờ thiếu trong thân phận nô lệ. Bạo động thể lý là một phương pháp thường được giới chủ nhân sử dụng để khống chế các nạn nhân hoặc buộc họ phải làm những việc trái với ý muốn của họ, như phải quan hệ tình dục với mình hoặc làm việc mà không được trả lương. Một thiếu nữ Cambốt 22 tuổi kể lại rằng ngay từ khi đến Mã Lai, cô đã bị người chủ nhà hành hạ, đánh đập. Càng ở lâu cô càng bị hành hạ nhiều hơn (x. http://50forfreedom.org/fr/home-stories/10-moyens-pour-reconnaitre-esclavage-moderne/).