Tôi ăn chay…

                                                                Chu Thập

Mùa Chay 2010

Mới “ăn Tết” đó, mà nay tôi lại phải “ăn chay”. Tôi nói “phải” ăn chay bởi vì theo bản tính tự nhiên, tôi thích ăn hơn là nhịn. Thật ra, trong “Mùa Chay” kéo dài 40 ngày mà hơn một tỷ người Công giáo trong đó có tôi, bắt đầu bước vào kể từ Thứ Tư Lễ Tro ngày 17 tháng 2 này, chỉ có đúng hai ngày “ăn chay” theo đúng nghĩa. Một lần ở khởi đầu Mùa Chay, khi người Công giáo được xức lên đầu một ít tro để được nhắc nhở về thân phận “bụi tro” yếu đuối của mình và được mời gọi ăn năn hối cải; một lần vào Ngày Thứ Sáu Tuần Thánh, tưởng niệm cái chết của Chúa Giêsu.

Tôn giáo nào cũng có chay tịnh. Phật giáo có “chay trường” và đương nhiên xem “ăn chay” như một thực hành quan trọng trong cách thực hành  đạo. Hồi giáo có cả một tháng Ramadan, trong đó người tín đồ nhịn ăn từ lúc bình minh cho đến khi mặt trời lặn. Mục đích của chay tịnh trong tôn giáo nào cũng đều là để kêu gọi con người sám hối và, nói theo ngôn ngữ của Kitô giáo, để quay “trở về”. Dĩ nhiên, với những người tôn thờ Thiên Chúa, thì trở về chỉ có nghĩa là trở về với Thiên Chúa. Như một con chiên lạc đàn, người tín hữu trở về với đàn chiên. Như người con hoang đàng, người tín hữu trở về trong vòng tay chờ đợi và tha thứ của người Cha.

Nhưng theo tôi nghĩ, trở về  với bản thân mới là điều cần làm trước tiên. Ngày nay, trong triết học hiện sinh, người ta thường nói đến hai chữ “vong thân”. Hiểu một cách đơn giản nhứt, vong thân là đánh mất chính mình.

Kitô giáo có giới răn quan trọng nhứt là “hãy yêu mến Chúa trên hết mọi sự, hết linh hồn, hết trí khôn, hết sức lực”. Giới răn thứ hai vốn được xem như giống giới răn thứ nhứt là “hãy yêu tha nhân như chính mình”. Không nhứt thiết phải là một tín hữu Kitô, người Việt nam cũng biết một “giới răn” tương tự: “thương người như thể thương thân”. Điều xem ra nghịch lý hay thừa thãi trong “giới răn” này là vế thứ hai, “như thể thương thân”. Chúng ta thường nghĩ rằng theo lẽ tự nhiên, ai cũng yêu thương chính mình. Kỳ thực, chúng ta rất thường có thái độ thiếu “tôn trọng”, nếu không muốn nói là miệt thị hay thù nghịch đối với bản thân, nhứt là thân xác của mình.

Trong bài viết có tựa đề “Biết Ơn Mình” đăng trong tuyển tập “Cành Mai Sân Trước”, Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, người đang sống trong nước, viết như sau: “Ngay từ thuở nhỏ, ta đã được dạy nói cám ơn khi ai đó giúp đỡ mình. Lời cám ơn không phải để xã giao mà thật sự biểu lộ lòng biết ơn chân thành của mình đối với người nào đó.Thế nhưng có lẽ chưa bao giờ ta được dạy nói cám ơn ta vì nhiều khi ta coi chuyện cám ơn mình là một điều gì đó lố bịch, kỳ cục, không cần thiết! Trái lại nhiều khi ta còn có khuynh hướng nói xấu mình, bất mãn với mình, thậm chí …nguyền rủa mình. Trên mười năm giữ mục Phòng Mạch trên báo Mực Tím, tôi nhận được rất nhiều thư của các em ở tuổi mới lớn kêu ca về hình thể, về nhan sắc mình và sỉ vả mình một cách không thương tiếc! Nhiều em viết “muốn tự tử”, “muốn chết đi cho rồi”, “không còn muốn sống nữa”…chỉ vì một vài vết mụn trứng cá hoặc tàng nhang trên gương mặt, một vài vết sẹo ở chân hoặc thấy mình không đẹp trai bằng Kim Soo Jong, không có số đo như các hoa hậu.” (Đỗ Hồng Ngọc, Cành Mai Sân Trước)

Theo ông bác sĩ này, thân xác con người cũng giống như một bộ máy. Cần phải biết ơn nó, bởi vì trong khi một cái máy tốt cách mấy cũng chỉ có tuổi thọ tối đa là 5,10 năm, thì cái máy là thân xác con người thì lại chạy hoài, có khi chạy mà không được bảo quản và tu sửa cho đàng hoàng, lại còn bị xài phí nữa. Hãy thử nhìn xem bộ xương. Cơ thể ta có trên hai trăm cái xương lớn nhỏ được ráp nối với nhau để thành một khung xương, hoạt động được là nhờ các khớp, cũng “xài” được hằng mấy chục năm trời mà chẳng cần phải bơm dầu trét mỡ gì cả…Hãy thử xem bộ máy tuần hoàn của ta. Nếu biết rằng mỗi ngày trái tim ta đã phải co bóp cả trăm ngàn lần để đẩy một khối lượng máu khoảng 8000 kg không ngừng nghỉ, kể cả lúc ta ngủ, vào một hệ thống mạch máu giăng mắc mà, chỉ riêng hệ thống vi mạch nếu nối lại đã dài hằng trăm ngàn cây số, để nuôi cơ thể…ta mới thấy sức hoạt động của bộ máy tuần hoàn tuyệt vời đến thế nào! Vậy mà chẳng những ta không nhớ, không biết ơn nó, nhiều khi ta còn hành hạ nó, đầu độc nó, buộc nó nhảy tưng lên với những chất rượu, trà, cà phê, thuốc lá…Chất nicotin trong thuốc lá chẳng hạn, chẳng những buộc nó phải làm việc nhanh lên mà còn làm co thắt các mạch máu nuôi dưỡng nó, làm cho nó bị thiếu dưỡng khí. Ta lại còn đầu độc tinh thần nó bằng cách luôn rên rỉ “một trái tim khô, một trái tim mùa đông” hay hất hủi nó “Ngày rời Paris, anh đã để quên con tim.” (Đỗ Hồng Ngọc, sách đã dẫn)

Đó là số phận của trái tim. Nói chi đến các cơ phận khác như buồng phổi, bao tử, ruột, gan…chúng lại càng bị “hành hạ” và “lạm dụng” biết chừng nào! Quả thật, con người không những tỏ ra “vô ơn”, mà còn đối xử tàn tệ với các cơ phận trong thân thể mình. Thân xác tôi làm thân trâu ngựa cho tôi mà chẳng hề nhận được một lời cám ơn. Đã đến lúc nếu không “ca tụng thân xác” như giáo sư Nguyễn văn Trung, thì ít ra cũng phải nhìn nhận những thiệt hại mà tôi đã tự gây ra cho thân xác mình.

Ý nghĩ “biết ơn” hay “thương thân” trên đây của bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc khiến tôi phải nhìn lại cách tôi đối xử với thân xác mình và nhận ra giá trị đích thực của việc chay tịnh. Chay tịnh hay sống có kỷ luật trong dinh dưỡng và thể thao là trả lại “công lý” cho thân xác của mình.

Không những phải trả lại công lý cho thân xác mình, tôi cũng phải nhận ra quan hệ của thân xác tôi với người khác. Tôi có  thể quan hệ với người khác nhờ qua thân xác của tôi đã đành, mà sức khỏe hay sự yếu đuối của thân xác tôi cũng ảnh hưởng đến người khác, nhứt là những người thân trong gia đình. Ngày nay, trong những xã hội văn minh như Úc đại lợi này, tôi lại càng thấy rõ tình liên đới ấy. Tôi thường nghĩ đến mối quan hệ ấy mỗi khi cầm thẻ Medicare đưa cho bác sĩ gia đình “cà”. Tôi không phải tốn một đồng xu nào cả. Tiền trả cho bác sĩ là tiền do người khác đóng thuế. Người khác lo cho sức khỏe của tôi. Tôi càng nhiều bệnh thì càng tốn tiền của người khác. Cứ thử nghĩ đến một trong những chứng bệnh dễ thấy nhứt của thời đại là bệnh béo phì: bệnh này có thể do di truyền, nhưng phần lớn là do cái miệng của tôi. Từ ngàn xưa, triết gia Seneca đã có lý để nói: “con người tự đào mộ chôn mình bằng chính những cái răng của mình”. Căn bệnh do cái miệng ấy kéo theo cả một cái đuôi dài của những chứng bệnh khác như tim mạch, tiểu đường, gan, thận v.v…Tôi ăn cho sướng cái miệng, nhưng người khác lại phải chi trả để tôi được chữa bệnh.

Nghĩ đến đó, tôi thấy toát mồ hôi hột như Thi sĩ Sully Prudhomme của Pháp vào thế kỷ thứ 19. Ông mơ thấy người nông dân bảo ông phải  tự đi cày cuốc để có cơm gạo mà ăn, người thợ nề bảo ông phải tự xây nhà để ở, người thợ dệt bảo ông phải tự tay dệt lấy vải để có áo quần mà mặc, người thày thuốc bảo ông phải tự chữa lấy mình…Sống mà không cần và không có tình liên đới của người khác hẳn phải là một cuộc sống khốn khổ.

Thực hành chay tịnh, trân quý sự sống của tôi bao nhiêu, tôi lại càng cảm thấy cần có tình liên đới của người đồng loại bấy nhiêu. Trở về với bản thân, tôi cũng được mời gọi trở về với tha nhân.

Tôi cần có tha nhân để sống với, bởi vì tha nhân chắc chắn không phải là “hỏa ngục” như triết gia hiện sinh Jean Paul Sartre đã từng khẳng định. Trong vở kịch có tựa đề “Huis clos” (không có lối thóat), ông triết gia đã từng nhắm mắt bịt tai trước nỗi khổ của bao nhiêu nạn nhân của chủ nghĩa cộng sản để ca tụng đế quốc Liên xô, tưởng tượng ra cảnh ba người đang ngồi chờ trong một phòng đợi của hỏa ngục. Khán giả được phép giả định đây là ba con người đã có cuộc sống bất lương, gian ác và hiện đang đứng trước ngưỡng cửa hỏa ngục để chờ đợi được quyết định về số phận. Như trong mọi phòng đợi, người ta thường trao đổi với nhau cho qua giờ. Nhưng không mấy chốc, câu chuyện giữa ba người chỉ còn là những cuộc cãi vã hung hãn. Cuối cùng, một trong ba nhân vật tuyên bố: hỏa ngục chẳng phải là một nơi có lò thiêu sống hay tra tấn gì cả. Hỏa ngục chính là tha nhân.

Có người nhìn đâu cũng thấy kẻ thù.Tha nhân quả là hỏa ngục đối với họ. Một thế giới trong đó mọi người là kẻ thù quả là một nơi không có lối thoát.

May cho tôi biết bao, bởi vì tôi vẫn còn nhận ra xung quanh tôi bao nhiêu người đang tỏ tình liên đới với tôi và bao nhiêu người đang cần tôi tỏ tình liên đới. Tôi không thể sống như một Lỗ Bình Sơn trong hoang đảo. Tôi không thể sống một cách ích kỷ và hoang phí mọi thứ tiện nghi mà xã hội cung cấp cho, như thể không có người khác. Nhứt là tôi không thể sống mà không nghĩ đến trên cả nửa tỷ người trên thế giới ngày nay mỗi tối đi ngủ với cái bụng còn trống trơn.

Thế giới không ngừng kêu gọi tôi rộng tay đóng góp để xoa dịu nỗi đau khổ trong thể xác và tinh thần của các nạn nhân động đất tại Haiti. Cách riêng Giáo hội công giáo, trong Mùa Chay này, lại càng thôi thúc tôi mở rộng trái tim và đôi tay để quảng đại chia sớt cho những người kém may mắn hơn tôi. Mùa Chay chỉ thật sự có ý nghĩa khi tôi biết quay trở về với tha nhân. Mùa Chay như thế cũng nhắc nhở tôi về hướng đi của cuộc sống và niềm hạnh phúc đích thực trong cuộc sống.

Mới đây trên mạng, tôi tình cờ đọc được tin một nhà triệu phú người Áo là ông Karl Rabeder, 47 tuổi, quyết định tặng hết tài sản của mình, lui về sống ẩn dật trong một góc núi để được “hạnh phúc”. Xuất thân từ một gia đình lam lũ, ông đã tích lũy được một tài sản trị giá gần 5 triệu mỹ kim. Nhưng năm 2004, nhân một chuyến đi nghỉ hè tại Hawai, ông ngụ trong một khách sạn năm sao. Mới đây, ông tâm sự với báo The Daily Telegraph phát hành tại Anh Quốc như sau: “Chưa bao giờ trong đời tôi bị một cú “shock” lớn như thế: tôi thấy cuộc sống trong khách sạn 5 sao thật khủng khiếp, vô hồn và vô cảm”. Ông nói rằng ông đã tiêu tiền như nước, nhưng lại không gặp được một con người thật nào.

Trở về sau chuyến đi đó, ông mới nhận thấy rằng ông đang “chết trong chủ nghĩa tiêu thụ” và cảm thấy không cần tiền bạc của cải nữa.

Ông Rabeder dự định tặng tất cả tài sản của ông cho các tổ chức từ thiện và lui về sống trong một cái chòi nhỏ ở miền núi với thu nhập hàng tháng không quá 1500 mỹ kim. Quả thực, ông đang thực sự bắt đầu “sống” chay tịnh một cách triệt để.

Dù không thể nào “ganh đua” với ông Rabeder, trên “mặt trận” chay tịnh, nhưng tôi cũng có thể lập một “kế hoạch nhỏ” cho mình: tôi sẽ “dụ” vợ tôi giảm bớt một ít tiền chợ mỗi tuần để cho người nghèo. Riêng tôi, tôi tự hứa rằng, tôi sẽ cho bớt một chút thức ăn đầy “gợi cảm” như các món thịt chiên vào chén và sẽ vui vẻ ăn những món ăn tốt nhưng “dở ẹc” như …rau luộc chẳng hạn. Chỉ cần nhờ đó mà có thêm một gia đình nghèo có thức ăn và bớt đi một ít gia súc không bị làm thịt trong Mùa Chay này là tôi đủ vui rồi.