Xin Được Làm Người Úc

                                                                                    Chu Thập

22/3/11

Năm 1982, khi vừa đến tỵ nạn tại Pháp, tôi đã tìm đọc cho bằng được cuốn sách có tựa đề “Niềm hạnh phúc được làm người Pháp” (Le Bonheur d’ être Francais) để gọi là hội nhập vào xã hội mới và xin chọn đất nước đã từng là “mẫu quốc” làm quê hương thứ hai. Tác giả của cuốn sách là bà Christine Clerc, một ký giả lão thành của nhựt báo Le Figaro. Trong khi hầu hết những đồng nghiệp của bà chỉ thích làm “tiên tri” để viết về những tai họa và những mảng tối của đất nước, ký giả Clerc lại chú ý đến những điểm sáng trong bức tranh của một đất nước mà vì “Tự do muôn năm” (vive la liberté), người ta chỉ nhìn thấy những thiếu sót, bất cập để rồi từ đó lúc nào cũng “muôn năm bất mãn” và “muôn năm biểu tình”. Có lẽ sợ tôi có thể thất vọng về quê hương thứ hai hay cũng có thể để đề cao một “hằng tính quốc gia”, nhiều người nói với tôi rằng dân Pháp là một dân “bất trị và bất mãn kinh niên”. Mà thật vậy, chỉ sau vài ngày đặt chân đến Pháp, tôi đã được “chào đón” bằng những cuộc biểu tình liên tục. Người ta bảo: Pháp mà không có biểu tình thì không còn là Pháp! Tôi cũng nhận ra cái “đức tính” bất trị của người Pháp: hễ nơi nào có một tấm bảng “cấm” thì người ta lại thêm một chữ “cấm” ở đằng trước chữ “cấm”. Chẳng hạn, nếu như tấm bảng viết: “Cấm xả rác” thì chẳng mấy chốc sẽ biến thành “cấm cấm xả rác”. Dư thêm một chữ “cấm” thì lại là…xả láng!

Với con mắt của một người vừa mới thoát khỏi “thiên đàng cộng sản”, ngoại trừ những cuộc biểu tình và cái cảnh để chó “vô tư” phóng uế ra đường của mấy người dắt chó đi dạo, lúc nào tôi cũng thấy Paris là “kinh thành ánh sáng”. Không khó chứng minh, bước xuống “Metro” (hệ thống xe điện ngầm dưới lòng thành phố Paris và vùng ngoài ô) là đủ để thấy trình độ văn minh của người Pháp. Sự chính xác, thuận tiện và đúng giờ của các chuyến xe lửa quả là một điều đáng thán phục. Nói gì đến xe lửa cao tốc TGV mà nước Pháp là cha đẻ!

Trong câu chuyện trao đổi với một số người bạn Pháp, tôi thường nói rằng chỉ cần đến sống trong các trại tỵ nạn một vài ngày chứ đừng nói đến chuyện xin vào thiên đàng cộng sản ở Việt nam, người Pháp sẽ “hài lòng” với đất nước của mình ngay. Từ đó, tôi chỉ muốn nhắn khéo với họ rằng họ nên cảm thấy “hạnh phúc được làm người Pháp”, bởi vì họ có tất cả để được hạnh phúc.

Ngày nay, khi được làm một công dân Úc, tôi cũng muốn được lập lại với người Úc điều tôi đã nói với người Pháp gần 30 năm trước đây. Quả thật, được làm một công dân Úc là một điều may mắn cho tôi. Hơn “hẳn” đức cha Ngô Quang Kiệt, cựu tổng giám mục Hà nội, người cảm thấy “xấu hổ” khi ra nước ngoài và phải trình cái hộ chiếu “cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam”, tôi lúc nào cũng hãnh diện để chìa cái sổ thông hành Úc đại lợi ra cho bất cứ ai muốn “soi xét”. Làm sao tôi không cảm thấy hạnh phúc được làm công dân Úc, khi được sống trong một đất nước thịnh vượng và thanh bình, trong đó người dân được bình đẳng trong việc thụ hưởng mọi thứ phúc lợi của xã hội?

Nhưng mới đây, tôi lại cảm thấy hãnh diện  để làm công dân Úc hơn khi đọc được số mới nhứt của tạp chí Reader’s Digest ấn bản Úc châu. Thật vậy, trong số ra tháng Tư này, Reader’s Digest cho đăng kết quả của một cuộc thăm dò toàn quốc mới nhứt theo đó người dân Úc rất trân quý và tôn trọng sự tử tế nơi người khác. Tạp chí này khẳng định: “Những hành động tử tế thực sự là cột sống cho cuộc sống hằng ngày tại nước này.”

Cuộc thăm dò cho thấy: cứ 10 người Úc, thì hầu như có đến 9 người nói rằng họ thường xuyên hoặc thỉnh thoảng giúp đỡ người lạ. Và có đến 88% những người được hỏi ý kiến cũng nói rằng họ cảm thấy “cực kỳ” hay “rất” hạnh phúc khi được người khác giúp đỡ lúc họ để rơi một đồ vật hay khi phải vất vả trong khi mua sắm.

Điều đáng chú ý nhứt trong kết quả của cuộc thăm dò là bậc thang giá trị được đại đa số người dân Úc “đồng thanh” nhìn nhận: chẳng hạn có đến 98% người dân Úc khẳng định rằng điều đáng trân quý nhứt nơi một người chính là cách họ cư xử với người khác. Không hơn 21% đề cao sự thành công và địa vị trong xã hội và vỏn vẹn 13% xem sự giàu có là giá trị cao nhứt trong cuộc sống.

Theo tạp chí này, cuộc thăm dò cũng cho thấy rằng sự tử tế có thể thay đổi cuộc sống con người. Sự tử tế của người lạ không những “sưởi ấm” mà còn có thể ảnh hưởng sâu đậm đến cuộc sống của người khác. Danh hài kiêm người dẫn chương trình truyền hình Charlie Pickering, được tạp chí Reader’s Digest đăng hình ở trang bìa, kể lại rằng năm học lớp 12, anh đã làm được một nghĩa cử mà dư âm luôn tồn tại trong cuộc đời anh. Một hôm, anh phải về nhà trên một chuyến xe lửa khuya. Tình cờ có một người đàn ông ăn mặc không được sạch sẽ lắm đến xin anh giúp cho một vài đồng lẻ. Không biết vì một lý do nào đó, người học sinh trung học đã vét cạn túi được 3 đồng và trao cho người đàn ông. Bốn năm sau, Charlie Pickering tốt nghiệp đại học. Anh gởi đơn đến một công ty luật. Buổi sáng ngày hẹn phỏng vấn, anh đang đứng chờ xe lửa thì một người đàn ông tiến đến chào anh và cám ơn anh vì đã cho ông 3 đồng cách đó 4 năm. Ông nói rằng 3 đồng bạc đó đã thực sự giúp ông trong cơn túng ngặt. Anh thực tâm không còn nhớ người đàn ông này. Nhưng theo anh, điều này chứng tỏ rằng “một hành động tử tế trong cái thế giới quá nhiều bận rộn này có thể được ghi nhớ và tác động trên người khác.”

Danh hài Pickering nói rằng cuộc “hội ngộ” bất ngờ đó mang lại niềm tin cho anh và giúp anh vượt qua được cuộc phỏng vấn một cách dễ dàng. Anh nói: “Từ đó tôi luôn tìm cách làm bất cứ điều gì tôi cho là đúng và giúp đỡ người khác mỗi khi có thể.”

Bất cứ một nghĩa cử nào cũng để lại một dấu ấn hay âm hưởng nào đó đối với người khác. Theo cuộc thăm dò được tạp chí Reader’s Digest ghi lại, cứ 3 người thì hết 2 người Úc nói rằng cuộc sống của họ sẽ tệ hơn nếu họ không nhận được lòng tử tế, sự nâng đỡ và khuyến khích của người khác.

Cách đây vài hôm, sau một buổi đi bộ dọc theo một con đường biển nơi chúng tôi đang ở, nhà tôi mang về một chục trứng gà loại “free range” (gà thả rong) kèm theo một nụ cười rạng rỡ. Nhà tôi giải thích rằng đây là “quà” của một người lạ. Bị tôi tra gạn mãi, nhà tôi nói rằng trong lúc đi dạo có tình cờ dừng lại trầm trồ mấy trái bí bụ bẫm mọc lổn ngổn trên bãi cỏ với một người đàn bà đang chăm sóc vườn rau. Chỉ có vậy thôi mà người đàn bà không hề quen biết đã tỏ ra cảm động và tặng quà cho nhà tôi.

Nhà tôi vui. Tôi cũng vui. Cử chỉ tử tế nào cũng tạo được một “chấn động” nơi người khác. Người ta không để ý đến những “chấn động” ấy là bởi vì bị “điều kiện hóa” bởi các phương tiện truyền thông. Tin tức đối với các phương tiện truyền thông ngày nay thường là tin “dữ” hơn là tin “vui”. Tựa đề các bản tin hàng ngày trên báo chí thường không phải là những cử chỉ tử tế diễn ra hầu như mỗi ngày và khắp nơi, mà là những vụ cướp bóc, đâm chém, hãm hiếp hay lọc lừa. Người ta chỉ chú ý đến tiếng động ầm ầm của vài ba cây rừng ngã đổ, mà không chịu lắng nghe tiếng thì thầm của vô số chồi non đang mọc. Có ai ngờ rằng có trên 97% người Úc nói rằng họ thích làm những cử chỉ tử tế chỉ vì muốn được là người tử tế.

Điều khiến tôi suy nghĩ hơn là trong cuộc thăm dò, chỉ có một trong năm người Úc nói rằng họ làm nghĩa cử vì động lực tôn giáo hay đạo đức. Úc đại lợi vốn bị xếp vào hạng những nước bị “tục hóa” và “khô đạo” nhứt thế giới. Nhưng chắc chắc “cái linh hồn” của đất nước này vẫn còn đó bao lâu lòng tử tế vẫn là mẫu số chung liên kết mọi người lại với nhau. Bên kia lằn ranh của các tôn giáo, bên kia bức tường ngăn cách giữa tín đồ và người vô thần, vẫn còn có một cái Đạo trong đó mọi người đều có thể nhận ra nhau như “đồng đạo”. Theo tôi, nếu có một thứ Đạo có thể qui tụ mọi người lại với nhau và bên nhau thì Đạo ấy phải là “Đạo Tử tế”. Và như báo Reader’s Digest kết luận: “Sự tử tế tự nó đã là một phần thưởng.”

Tôn giáo nào cũng hướng con người đến cuộc sống mai hậu. Tôn giáo nào cũng nói đến thưởng phạt ở đời sau. Đại loại: Ăn ở ngay lành thì được vào Thiên Đàng; sống bất nhân ác đức thì sẽ bị trầm luân trong Hỏa ngục. Dĩ nhiên, chẳng ai mường tượng được cái Thiên Đàng hay Hỏa ngục ấy như thế nào và cũng chẳng có ai từ cõi chết trở về dương thế để nói cho người còn sống biết cái phần thưởng hay sự trừng phạt ấy như thế nào.

Là một người có tôn giáo, tôi tin có cuộc sống mai hậu. Nhưng tôi cũng tin rằng không cần phải chờ đến khi nhắm mắt lìa đời mới biết được Thiên Đàng hay Hỏa ngục. Những người cộng sản đã từng “khởi công” xây dựng thiên đàng ngay trên trần gian này. Không biết bao giờ thiên đàng ấy mới đến. Nhưng ít ra, những ai đã từng sống trong các chế độ cộng sản đều đã hơn một lần “nếm mùi” hỏa ngục trần gian.

Tôi vẫn thích câu chuyện mà ai đó đã tưởng tượng ra để nói lên sự khác biệt giữa Thiên Đàng và Hỏa ngục. Một ký giả nọ xin được làm một vòng viếng thăm Hỏa ngục và Thiên Đàng để có thể làm một bài phóng sự thật sự giựt gân. Ông liền được cho đi tham quan Hỏa ngục. Tại đây, người ký giả đã thực sự bị choáng ngợp về sự giàu sang. Chẳng có bút mực nào có thể tả được sự giàu sang của các cư dân đang sống trong hỏa ngục. Nhưng thu hút sự chú ý của người ký giả nhiều nhứt là cái phòng ăn sang trọng trong hỏa ngục. Ngoài sơn hào hải vị của trần gian, hỏa ngục lại có những của ngon vật lạ “đặc sản” khác. Chỉ có điều: thực khách nào cũng ốm o gầy mòn buồn bã và tức tối, bởi vì ai cũng phải cầm một đôi đũa thật dài đến độ không thể gắp thức ăn để đưa vào miệng mình được.

Người ký giả lại được đưa vào Thiên Đàng. Cũng vẫn cái cảnh giàu sang ấy và cũng vẫn cái phòng ăn sang trọng với những đôi đũa dài quá khổ ấy. Giữa hai nơi chỉ có một điều khác biệt duy nhứt: trong phòng ăn của Thiên Đàng, thay vì dùng đôi đũa dài để gắp thức ăn đưa vào miệng mình thì các thực khách lại dùng nó để đưa thức ăn vào miệng người khác. Mọi người đều nói cười rộn rã bởi vì ai cũng gắp thức ăn cho người khác và ai cũng được người khác tiếp thức ăn cho mình.

Nếu trong cuộc sống mai hậu có một Hỏa ngục thì tôi nghĩ rằng Hỏa ngục ấy chính là sự nối dài của lòng ích kỷ nơi dương thế. Ở đâu con người chỉ biết sống cho mình thì ở đó có hỏa ngục. Trái lại, ở đâu con người biết sống cho người khác thì ở đó chính là thiên đàng.

“Sự tử tế tự nó đã là một phần thưởng.” Thật vậy, sự tử tế hay tình yêu nói chung tự nó luôn vô vị lợi. Một hành động tốt được thực hiện với tính toán hơn thiệt theo kiểu “cục đất ném đi hòn chì ném lại” không được xem là một nghĩa cử. Khi tính toán như vậy người ta không còn “vô tư” ném cục đất đi nữa. “Hòn chì” mà không được ném lại thì chỉ tổ thêm bực bội và thù ghét.  Phần thưởng dành cho một hành động tử tế không phải là sự đáp trả hay lòng biết ơn của người được giúp đỡ, mà chính là niềm hạnh phúc khi được sống tử tế. Theo tạp chí Reader’s Digest, đây chính là niềm hạnh phúc của đa số người Úc, bởi vì cứ 10 người tham gia cuộc thăm dò về lòng tử tế, gần như chỉ có một người nói rằng họ muốn tỏ ra “tử tế” để gây ấn tượng nơi người khác.

Được sống trong một đất nước trong đó 90% dân số cảm thấy hạnh phúc khi sống tử tế chỉ vì muốn sống tử tế chứ không vì một động lực nào khác, làm sao tôi không cảm thấy hạnh phúc?

“Xin được làm một người Úc” biết sống tử tế để, nếu không một cách vô vị lợi, thì ít nhứt cũng để đền đáp tấm lòng tử tế của một dân tộc đã giang rộng tay đón tiếp và cưu mang mình vậy!