Không chỉ là túc cầu

Chu Thập, Wolrd Cup 2014

Dòng sông Amazon

Tôi có nghe nói rằng trong các viện dưỡng lão, nơi mà bộ nhớ của phần lớn cư dân đều quay về tuổi thơ hơn là sống với hiện tại, người ta thường tổ chức các cuộc du lịch “trên xe lăn”. Trong các “chuyến đi” như thế, mỗi cụ cũng được cấp cho một “sổ thông hành”. Trước khi lên “máy bay”, sổ thông hành cũng được đóng dấu “nhập cảnh” vào nước sẽ được viếng thăm. Kế đó mỗi cụ cũng nhận được một vé lên tàu (boarding pass) hẳn hoi. Sau đó, màn ảnh truyền hình được mở ra và theo lời của hướng dẫn viên du lịch, các cụ được thả hồn đi vào một miền đất nào đó mà về sau có gặp lại đến cả chục lần các cụ cũng vẫn luôn thấy như hoàn toàn mới lạ. Nhờ vậy, dù ngồi một chỗ, các cụ cũng thấy mình “đi mây về gió” ào ào.

Mỗi lần ngồi trước màn ảnh truyền hình để theo dõi các cuộc thi đấu của Giải Túc Cầu Thế Giới, tôi thấy mình cũng đang làm một chuyến du lịch như thế. Với tôi, Giải Túc Cầu Thế Giới không chỉ để giải trí, cá độ hay thể hiện tinh thần dân tộc hoặc lòng yêu nước, mà còn để tìm hiểu, học hỏi hoặc ôn lại các bài học về sử ký, địa lý, văn hóa, chính trị, nhứt là các vấn nạn xã hội...của những nước có đội tuyển tham gia thi đấu và nhất là quốc gia chủ nhà.

Với quả địa cầu nhỏ trước mặt, tôi đưa mình xuống tận miền Tây Nam Phi Châu để “thám hiểm” những nước có đội tuyển túc cầu tương đối mạnh như Côte d’Ivoire, Ghana, Cameroun, Nigeria. Nhìn lại màn  danh thủ “Dracula” Luiz Suarez “cắn” vai cầu thủ Ý Giorgio Chiellini, tôi không thể không lặn lội xuống tận phía Nam của lục địa Châu Mỹ La Tinh để gặp cho bằng được cái ông tổng thống nổi tiếng  nghèo nhứt thế giới, José Mujica, nhưng lại phát ngôn cũng bạo mồm bạo miệng  chẳng kém “dân anh chị” khi gọi ban lãnh đạo của FIFA (Liên Hiệp Túc Cầu Thế Giới) là một lũ “chó đẻ”, chỉ vì Ủy ban kỷ luật của Liên Hiệp đã ra lệnh treo giò Suarez 4 tháng và phạt một số tiền.

Khi danh thủ Arjen Robben, người có  bàn chân trái lừa banh tuyệt vời của đội tuyển Hòa Lan, đã khéo léo tạo ra một màn té ngã trong vùng cấm địa của đội tuyển Costa Rica để hưởng được cú phạt đền, tôi lại bay lên mãi tận Trung Mỹ để tìm hiểu cái đất nước nhỏ bé đã sản sinh được một đội tuyển chẳng kém ai. Nếu không có “bàn chân Chúa” “ăn vạ” của Robben thì biết đâu “lời nguyền” Conchita (như tác giả Vũ Tứ Lang đã báo trước) đã chẳng bao giờ được thực hiện và đội tuyển Costa Rica, mà tất cả các cầu thủ chưa từng thi đấu trong bất cứ một Câu lạc bộ nào ở Âu Châu, biết đâu lại chẳng được lọt vào vòng bán kết. “Chuyến đi” Costa Rica cho tôi thấy rằng đâu phải cứ đông dân, giàu mạnh là đương nhiên đã có một đội banh mạnh.

Nhìn các đội tuyển của một số nước Âu Châu, tôi không thể không thấy hiện ra những dấu chân chinh phục và thực dân ở những thế kỷ trước. Không có “di sản” của chủ nghĩa thực dân của các nước Âu Châu thì làm gì có những cầu thủ đủ mọi mầu da trong các đội tuyển của Pháp và Anh. Ngay cả những người gốc Surinam mãi bên Châu Mỹ Latinh cũng có mặt trong đội tuyển Hòa Lan. Riêng với đội tuyển Đức, mỗi lần nhìn thấy danh thủ Mesut Ozil, tôi không thể không đi ngược lên dòng lịch sử để tìm hiểu mối quan hệ đậm đà giữa Đế quốc Thổ, Cộng Hòa Thổ Nhĩ Kỳ trong thời Đệ nhứt thế chiến và Đức là nơi hiện đang có một cộng đồng Thổ rất lớn.

Nhưng dĩ nhiên, trong chuyến “du lịch” của  mùa Giải Túc Cầu Thế Giới năm nay, Ba Tây là nơi tôi dừng chân lâu nhứt. Nếu chỉ còn lại một ước mơ cuối đời để thực hiện thì có lẽ tôi chỉ mơ được một lần lênh đênh dọc suốt dòng sông Amazon. Sinh ra và suốt tuổi thơ hầu như ngày nào cũng được dầm mình trong dòng sông gần nhà cho nên người có “mạng thủy” như tôi lúc nào cũng mơ về những dòng sông lớn. Tôi đã có dịp thả hồn theo dòng nước của một số con sông lớn trên thế giới, nhưng có lẽ chẳng có con sông nào hấp dẫn tôi cho bằng sông Amazon. Không chỉ có những loài thủy ngư đặc biệt, dòng sông này còn là linh hồn của nhiều bộ lạc cho tới nay vẫn chưa muốn hòa nhập hay đúng hơn chưa muốn để mình bị lung lạc bởi ánh sáng văn minh, mà chỉ để được sống giữa thiên nhiên, thụ hưởng không khí trong lành và hài lòng với cuộc sống đơn giản nhứt.

Với tôi, Ba Tây không chỉ là bóng tròn, là điệu nhạc Lambada, là Lễ hội Carnaval hay ngay cả tượng Chúa Giêsu cao chất ngất ở Rio de Janeiro, mà còn là “ước mơ”. Ước mơ được đi thăm dòng sông Amazon của tôi đã đành, mà còn là ước mơ của không biết bao nhiêu người Ba Tây được có một cuộc sống tốt đẹp hơn hay cụ thể như ước mơ của hai cậu bé tại khu ổ chuột ở Rocinha: được một lần trong đời vào tận một vận động trường để xem một cuộc thi đấu của Giải Túc Cầu Thế Giới. Mặc dầu sống dưới cái bóng của sân vận động vĩ đại Macarana, hai cậu bé này không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ có cơ hội được vào bên trong sân vận động để xem một cuộc thi đấu. Giá vé của một trận thi đấu là từ 20 đô đến 20 ngàn đô. Trong một nước mà lương trung bình hàng tháng chỉ có 300 đô, thì đương nhiên cầm trong tay một vé vào sân vận động vẫn là niềm mơ ước đối với nhiều người, nhứt là trẻ em. Như được Đài SBS phỏng vấn, hai cậu bé của khu ổ chuột này cho biết: chỉ mong được thấy những danh thủ như Neymar, Paulinho và Hulk của đội tuyển quốc gia. FIFA cho biết đã dành 50 ngàn vé tặng không cho người nghèo và các cộng đồng thổ dân cũng như chỉ bán nửa giá vé cho sinh viên và người cao tuổi. Nhưng 50 ngàn vé ấy thì thấm vào đâu với đám dân nghèo Ba Tây.  Hai cậu bé của khu ổ chuột Rocinha đã thấy ước mơ của mình thành sự thật chỉ vì hãng Coca Cola đã tặng vé miễn phí vào cửa sân vận động Macarana để xem trận đấu giữa Pháp và Đức.

Ước mơ đã thành sự thật của hai cậu bé trên đây gợi lại cho tôi một giai thoại về tổng thống Lula da Silva, người tiền nhiệm của đương kim tổng thống Dilma Rousseff. Như được ghi lại trên trang mạng  “History stories” (những câu chuyện lịch sử), Lula da Silva sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo. Ngay từ năm 4 tuổi, cậu bé đã phải đi bán đậu phụng ngoài đường. Khi cậu lên bậc tiểu học, gia đình dọn lên thủ đô Rio de Janeiro. Tại đây, tan học cậu bé thường cùng với hai người bạn cùng lứa đi đánh giầy ở đầu đường. Hôm nào không có khách, các chú bé đánh giày coi như nhịn đói. Năm Lula được 12 tuổi, vào một buổi xế chiều, có một người khách, vốn là chủ tiệm giặt và nhuộm áo quần, chiếu cố. Cả ba cậu bé đều chạy lại “chào hàng”. Ông chủ tiệm nhìn ba cặp mắt van xin khẩn khoản của 3 cậu bé. Không biết phải chọn người nào, ông liền ra bài toán: “Ai trong 3 em cần tiền nhứt, tôi sẽ cho em đó đánh giày và sẽ trả 2 đồng”. Đó là một món tiền lớn đối với những đứa trẻ lúc nào bụng cũng đói. Một em nói: “Từ sáng đến giờ cháu chưa được ăn gì cả. Nếu không kiếm được tiền hôm nay, cháu sẽ chết đói!”. Em thứ hai cho biết: “Nhà cháu đã hết thức ăn từ ba ngày nay. Mẹ cháu đang bệnh, cháu phải mua thức ăn cho cả nhà tối nay. Nếu không, có thể cháu sẽ ăn đòn”.

Đến phiên mình phải lên tiếng, cậu bé Lula nhìn 2 đồng bạc trong tay ông chủ tiệm giặt, nghĩ ngợi một lúc rồi nói: “Nếu cháu được ông cho làm và kiếm  được hai đồng này, thì cháu sẽ chia cho hai bạn của cháu mỗi người một đồng”. Cậu giải thích thêm: “Tụi nó là bạn thân nhứt của cháu. Hai đứa nó đã nhịn đói một ngày rồi. Còn cháu thì hồi trưa này có ăn được một ít đậu phụng nên thừa sức để đánh giày hơn hai đứa nó. Ông cứ để cháu đánh đi, chắc chắn ông sẽ hài lòng”.

Dĩ nhiên, ông chủ tiệm giặt không thể không chọn Lula để đánh giày cho ông. Đúng như lời hứa, ông đã trao cho cậu bé hai đồng. Và cũng đúng như lời hứa, Lula đã chia cho hai người bạn của mình mỗi đứa một đồng.

Vài ngày sau, ông chủ tiệm đã trở lại tìm Lula, nhận cậu đến học nghề sau mỗi buổi tan trường và cho ăn cả bữa cơm tối. Tuy không là bao nhiêu, nhưng tiền lương của thời học nghề thợ giặt và thợ nhuộm vẫn cao hơn so với nghề đánh giày nhiều.

Từ đó, mỗi khi có dịp và tùy khả năng của mình, Lula luôn tìm cách giúp đỡ những người túng thiếu hơn mình.

Về sau, Lula  nghỉ học để đi làm thợ trong một nhà máy. Để có thể bênh vực quyền lợi của các công nhân, anh đã tham gia vào nghiệp đoàn. Năm 45 tuổi, Lula lập ra đảng “Lao Động”. Năm 2002, khi ra ứng cử tổng thống, có lẽ nhớ lại tuổi thơ khốn khổ của mình, ông đã đề ra khẩu hiệu: “Ba bữa cơm no cho tất cả mọi người dân trong quốc gia này”. Trong hai nhiệm kỳ tổng thống kéo dài 8 năm của ông, tổng thống Lula da Silva đã thực hiện đúng lời ông đã hứa: 93 phần trăm trẻ em và 83 phần trăm người lớn ở nước này đã được no ấm. Ba Tây đã trở thành nền kinh tế đứng hàng thứ 10 trên thế giới.

Ba Tây là đất nước của những giấc mơ. Có bao nhiêu đứa trẻ sinh ra và lớn lên trong những khu ổ chuột là có bấy nhiêu giấc mơ. Mơ  trở thành những danh thủ túc cầu nổi tiếng như Pélé, như Romario, như Ronaldo, như Ronaldinho, như Kaka, như Neymar...trong một quốc gia đã năm lần vô địch thế giới, đó là giấc mơ thường tình. Nhưng Ba Tây đâu chỉ là túc cầu. Bên cạnh giấc mơ làm người hùng trên sân cỏ, người Ba Tây hiện nay còn mơ nhiều thứ khác nữa. Tôi hiểu được sự bất mãn của những người nghèo đã xuống đường trước khi khai mạc Giải Túc Cầu Thế Giới. Gần 14 tỷ Mỹ kim được chính phủ Ba Tây bỏ ra để chuẩn bị Giải Túc Cầu Thế Giới năm nay được xem là kinh phí lớn nhất cho một giải túc cầu thế giới. Chính phủ của bà Rousseff có lẽ cũng muốn đánh bóng cho bộ mặt của đất nước để chuẩn bị cho Thế Vận Hội năm 2016. Trong khi bệnh viện, trường học, đường sá, nhà ở...nói chung các hạ tầng cơ sở vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của người nghèo thì khi bỏ ra một kinh phí quá lớn để chuẩn bị cho Giải Túc Cầu Thế Giới, chính phủ của bà Rousseff có lẽ đã không còn muốn đeo đuổi giấc mơ của người tiền nhiệm của bà. Người dân nghèo có biểu tình là cũng chỉ để được nói lên giấc mơ của cậu bé Lula. Bộ mặt của một đất nước sẽ chẳng bao giờ sáng sủa hơn nếu giấc mơ của người nghèo không thành hiện thực, khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, những quyền cơ bản nhứt của con người không được nhìn nhận và tôn trọng. Có bỏ ra đến 40 tỷ Mỹ kim để tổ chức Thế Vận Hội Mùa Đông ở Sochi như người muốn làm tổng thống mãn đời là ông Vladimir Putin đã làm, thì bộ mặt của nước Nga cũng chẳng tốt đẹp hơn.

Trong các giấc mơ, tôi cho rằng  mơ được chia sẻ cho những người khốn khổ hơn mình vẫn là giấc mơ đáng đeo đuổi nhứt. Tôi không nghĩ rằng cậu bé 12 tuổi Nguyễn Tấn Dũng khi vào bưng đã có giấc mơ ấy. Nếu không thì đất nước Việt Nam của tôi ngày nay đâu đến nỗi khốn khổ như ngày hôm nay.

Ba Tây, đất nước mà tôi được làm quen trong mùa Giải Túc Cầu Thế Giới năm nay, hẳn gợi lên cho tôi giấc mơ ấy. Bên cạnh những giá trị như  tinh thần thượng võ, sự liên đới, tình huynh đệ đại đồng...Giải Túc Cầu Thế Giới được tổ chức ở Ba Tây còn hâm nóng trong tôi giấc mơ được chia sẻ với những người nghèo nàn  khốn khổ. Tôi không được làm siêu sao trên sân cỏ. Nhưng tôi biết rằng tôi chỉ thực sự sống an bình và hạnh phúc khi tôi biết chia sẻ cho người khác mà thôi.