Chu Thập
05/02/14
Đầu năm con ngựa, tôi lại mất thêm một cái răng. Răng khôn thì không biết
đã mọc ra chưa, nhưng “răng dại” thì cứ từ từ rụng hết. Nằm ngửa người, hả miệng
thật lớn cho ông nha sĩ hành hạ, tôi nhắm mắt lại và suy nghĩ về tuổi già. Nếu
quả thực “cái răng cái tóc là gốc con người” thì “cái gốc” của con người tôi đã
bắt đầu lung lay kể từ khi tôi nhận ra tóc của tôi càng ngày càng thưa và bạc, còn răng của
tôi không cánh mà cứ từ từ bay đi hết. Tôi thấy tôi già và tôi cũng tin chắc rằng
người khác cũng nhận ra tôi đã già. Đó là một thực tế không thể chối cãi được.
Nhưng nơi tôi lại bắt đầu diễn ra một cuộc “đấu tranh tư tưởng” triền miên: “thằng
người” tôi nhìn thấy trong gương mỗi ngày cứ mách bảo rằng tôi thực sự đã già,
nhưng cũng có một con người khác lại nhắc nhở tôi rằng tôi vẫn còn trẻ. Tôi chợt
nghĩ đến điều người ta vẫn thường nói: già trẻ hay không là tùy ở cái đầu của
mình!
Theo kết quả của một cuộc nghiên cứu mới đây, người ta già hay không là tùy
ở cảm nhận của mình chớ không phải ở tuổi tác. Cuộc nghiên cứu cho thấy rằng những
người nào cảm thấy mình già yếu đương nhiên sẽ từ bỏ sự vận động, chấm dứt các sinh hoạt xã hội và như vậy lại
càng già mau hơn. Trái lại, những người có thái độ tích cực lại tiếp tục vận động,
nhờ đó duy trì sức khỏe thể lý và cũng giữ cho tinh thần được lành mạnh.
Giáo sư Krystal Warmoth, thuộc trường đại học Exeter, Anh Quốc, tin rằng những
người già nào tự xem mình là người già yếu đương nhiên sẽ cư xử và hành động
như người già yếu. Điều ấy chẳng đáng gây ngạc nhiên, bởi vì tư tưởng lúc nào
cũng có sức
hướng dẫn hành động con người. Tôi vẫn tin ở sức mạnh của sự tự kỷ ám thị.
Giáo sư Warmoth đã phỏng vấn 29 người già tại miền Tây Nam Anh Quốc và được
họ chia sẻ những cảm nghiệm về sự già yếu. Nữ giáo sư này khám phá ra rằng thái
độ của một người già có thể khiến cho họ đánh mất sự ham muốn để tham gia vào
các sinh hoạt xã hội và hoạt động thể lý để rồi từ đó dẫn đến sức khỏe yếu kém
và hạ giảm phẩm chất của cuộc sống. Một người được phỏng vấn đã tóm tắt như
sau: “Nếu người ta cứ nghĩ rằng mình già yếu thì họ sẽ hành động như người già
yếu”.
Nắm bắt được tác động của những yếu tố tâm lý, tức sức mạnh của tư tưởng,
nhiều người già đã không chấp nhận buông xuôi bỏ cuộc cho nên vẫn duy trì được
các hoạt động thể lý, tham gia các sinh hoạt xã hội, nhờ đó gia tăng phẩm chất
của cuộc sống. Một cuộc nghiên cứu do Cơ quan Bảo vệ Sức khỏe (Health
Protection Agency) tại Anh quốc thực hiện hồi năm 2010 cho thấy con số những
người tuổi từ 50 đến 80 có quan hệ tình dục với những người bạn tình mới gia
tăng. Nói chung, theo các cuộc nghiên cứu, gia tăng tuổi thọ, trẻ mãi không già
không tùy thuộc ở thứ thuốc trường sinh nào cả, mà phần lớn là do cái đầu, tức
sự suy nghĩ của con người (ninemsn, Mail Online 3/2/2014).
Kết quả của những cuộc nghiên cứu trên đây làm cho tôi nhớ lại một giai thoại
đáng suy nghĩ. Đức Phật có một người môn đệ đã đi theo ngài trong nhiều năm. Một
hôm Đức Phật hỏi người môn đệ này: “Này tì kheo, năm nay ngươi được bao nhiêu
tuổi rồi?” Người tì kheo đáp: “Thưa Đức Phật, con được 5 tuổi”. Ngạc nhiên vô
cùng, Đức Phật liền hỏi tiếp: “Chỉ năm tuổi thôi ư? Ta nghĩ ít nhứt ngươi cũng
phải 70 tuổi. Sao ngươi lại nói như vậy?” Người môn đệ liền giải thích: “Thưa Đức
Phật, con chỉ bắt đầu thiền định cách đây 5 năm. Chỉ từ lúc đó, con mới nhận ra
giá trị thực của cuộc đời cũng như của bản thân con. Vì vậy, thưa Đức Phật, năm
nay con chỉ mới có 5 tuổi thôi” (x.Francis Xavier, Bài học Vô giá từ những điều
Bình dị, nxb tổng hợp Tp Hồ Chí Minh, trg 145).
Tôi không phải là một tín đồ của Phật Giáo, nghĩa là tôi chẳng bao giờ đến
chùa và cũng chẳng biết thế nào là “cúng
dường” nhưng tôi lại thích thiền niệm, dĩ nhiên theo cách thế của tôi. Mới đây,
tôi đọc được bài phóng sự về nghệ thuật thiền niệm của ký giả Kate Pickett,
đăng trên tạp chí Time số ra ngày 3 tháng 2 vừa qua. Tác giả của bài báo kể lại
kinh nghiệm của bà về một lớp thiền niệm kéo dài 8 tuần lễ. Đây là một khóa học
hẳn hoi có tên là “Mindfullness Based Stress Reduction” (MBSR) (chánh niệm để hạ
giảm sự căng thẳng). Đây là một môn học do một nhà khoa học tốt nghiệp từ đại học
MIT nổi tiếng của Hoa Kỳ là ông Jon Kabat Zinn sáng lập. Ông Zinn, năm nay 69
tuổi, đã tốt nghiệp tiến sĩ về sinh vật học. Đầu thập niên 1970, ông tham dự một
khóa thiền niệm do một thiền sư hướng dẫn. Ông cho biết kể từ đó ông bắt đầu
thiền niệm. Càng thiền niệm ông càng nhận thấy khoa học như thiếu một cái gì đó
để giúp cho con người sống như con người. Ngày nọ, ông cảm nhận được một “thần
khải”. Ông tự hỏi: liệu có thể sử dụng thiền niệm của Phật Giáo để giúp các bệnh
nhân đương đầu với những căn bệnh kinh niên không? Ông cho rằng thực tập chánh
niệm có thể giúp các bệnh nhân tập trung sự chú ý và như vậy có thể thay đổi được
cách họ đương đầu với cơn đau và hạ giảm được sự đau đớn nói chung. Chính niềm
xác tín này đã thúc đẩy ông Jon Kabat Zinn mở các khóa học về thiền niệm. Dĩ
nhiên, theo ông, thực hành chánh niệm
không đương nhiên chữa lành được mọi bệnh tật, nhưng có thể giúp con người sống
mà không hạ giảm phẩm chất của cuộc sống .
Kể từ khi tiến sĩ Jon Zabat Zinn mở các khóa học về thiền niệm với mục đích
giúp hạ giảm sự căng thẳng trong cuộc sống, các khoa học gia đã có thể chứng
minh được rằng thiền niệm và thực tập chánh niệm có thể hạ giảm Cortisol trong
máu và huyết áp, củng cố hệ thống miễn nhiễm của cơ thể. Các cuộc nghiên cứu
khoa học cũng cho thấy rằng thiền niệm có thể tác động trên chính cơ cấu của
não bộ. Theo một cuộc nghiên cứu do giáo sư Richard Davidson, sáng lập viên và
chủ tịch của Trung tâm Nghiên cứu về Sức khỏe Tinh thần thuộc đại học
Wisconsin, Hoa Kỳ thực hiện, những nhà sư phật giáo nào đã thiền niệm trên 10
ngàn giờ đều có một não bộ “tinh nhậy” hơn những người mới tập sự. Dĩ nhiên,
không phải ai cũng có thể đạt được trình độ thiền niệm ấy của các nhà sư, nhưng
các nhà khoa học cho rằng bất cứ ai thiền niệm cũng đều gia tăng trí nhớ và khả
năng tập trung.
Hiện có khoảng 1000 “giảng viên” chuyên dạy về những kỹ thuật chánh niệm có
mặt tại hầu hết các tiểu bang của nước Mỹ và tại trên 30 quốc gia. Ký giả
Pickett kể lại một trong những bài thực tập đầu tiên của khóa học là ăn một
trái nho với tất cả ý thức, nghĩa là chỉ chú tâm vào trái nho và hành động “ăn”
nó. Theo tác giả bài báo, bài thực tập này “nhắc cho chúng ta biết rằng tập trung suy nghĩ vào
một điều duy nhứt không phải là việc dễ dàng”. Kỹ thuật tân tiến ngày nay mang
lại cho con người khả năng có thể làm nhiều việc một lúc. “Chúng ta có thể vừa
theo dõi một trận bóng đá của đứa con mà vẫn có thể trả lời những câu hỏi của một
đồng nghiệp. Chúng ta có thể trả tiền nhiều “hóa đơn” một lúc trong khi đang
xem truyền hình. Chúng ta vẫn có thể đặt
mua hàng tạp hóa khi bị kẹt xe. Trong thời đại mà xem ra chẳng có ai có đủ thời
giờ, các dụng cụ lại cho phép chúng ta được “có mặt” tại nhiều nơi trong cùng một
lúc, nhưng với cái giá phải trả là chúng ta chẳng bao giờ hiện diện đầy đủ ở
nơi chúng ta đang muốn ở.”
Nói chung, bị “phân tâm” là tình trạng chung của con người thời đại. Càng bị
phân tâm, con người càng làm việc một cách máy móc và càng làm việc một cách
máy móc, con người càng giảm hiệu năng. Các cuộc nghiên cứu mới đây cho thấy
làm nhiều việc một lúc làm giảm hiệu năng. Sinh viên và công nhân thay đổi công
việc liên tục ít có khả năng để sàn lọc thông tin và như vậy dễ phạm nhiều sai
lầm. Nhưng hậu quả đáng sợ nhứt của tình trạng “phân tâm” chính là sự căng thẳng
thần kinh.
Ký giả Kate Pickert kết thúc bài phóng sự bằng một kinh nghiệm bản thân.
Sau khi tham dự khóa học, bà không thường xuyên thiền niệm. Nhưng bà cho biết
khóa học đã tạo được một thay đổi quan trọng nơi bà: bà bắt đầu mang đồng hồ,
nhờ đó bà giảm được hơn một nửa số lần phải mở iPhone để xem giờ và như vậy
không bị cuốn hút vào việc đọc email hay lang thang trên mạng. Bà đã có thể chống
cự được với cơn cám dỗ phải thường xuyên vào Facebook. Thay vào đó, bà thích ngồi
ngắm kẻ qua người lại và lắng nghe từng tiếng động trong thành phố. Bà kết luận:
“Âm thanh và nhịp điệu dĩ nhiên vẫn như cũ. Nhưng ngày nay chúng xem ra phong
phú và quan trọng hơn.” (x.Time 3/2/2014).
Thiền niệm là để chăm chú lắng nghe cuộc sống nhiều hơn. Lắng nghe từng âm
thanh, hơi thở của cuộc sống xung quanh mình để yêu đời, yêu người nhiều hơn.
Có lẽ đó là điều mà tôi cũng đã từng cảm nhận được trong cuộc chạy bộ hàng ngày
của tôi. Trong từng bước chân, trong từng hơi thở, tôi cố gắng cảm nhận được sự
bình an mà cảnh vật xung quanh và những người tôi gặp gỡ có thể mang lại cho
tôi.
Tôi chưa một lần ngồi thiền trong tư thế “kiết già”. Tôi cũng chưa từng tập
Yoga. Nhưng tôi tin rằng chính những giây phút tôi tập trung sự chú ý để lắng
nghe từng tiếng chim hót, nhìn thẳng vào mặt người đối diện để cố gắng chia sẻ
niềm vui hay cảm thông với nỗi khổ của người ấy hay chỉ chiêm ngắm một cánh hoa
dại thôi...là lúc tôi cũng thiền niệm. Lúc đó tôi thực sự thấy mình yêu đời và
yêu người. Tôi tin rằng nuôi dưỡng được tinh thần lạc quan, nếu tôi không đạt
được niềm mơ ước “trẻ mãi không già” thì ít ra tôi cũng hạ giảm được nhiều căng
thẳng mà cuộc sống hiện đại có thể tạo ra trong tôi.
Như người tỳ kheo môn đệ của Đức Phật, có lẽ năm nay tôi cũng nói rằng tôi chỉ
mới được 4 tuổi. Đó là khoảng thời gian tôi đã bắt đầu chạy bộ mỗi ngày để chiến
đấu chống lại các bệnh tiểu đường và tim mạch. Tôi không biết tôi sẽ chiến đấu
cho tới ngày nào. Dĩ nhiên, 4 năm cũng đủ để tôi bước một bước thật dài tiến tới
tuổi già. Nhưng “cái đầu” của tôi lại cứ bảo tôi rằng bao lâu tôi chưa chịu đầu
hàng và buông xuôi để ngồi một chỗ mà than thở hay than thân trách phận, tôi vẫn
có thể giữ được một tinh thần tươi trẻ và yêu đời. Thật ra cũng chẳng phải vì
cái đầu của tôi bướng bỉnh, mà chính là nhờ vận động, tôi thường quên ‘phứt’ đi
cái thực tế tuổi già của mình.
Đây là kinh nghiệm mà tôi chỉ muốn chia sẻ với một vài ông “bạn già” của
tôi để, như một lời cầu chúc đầu năm, nhứt là trong năm Con Ngựa
đang “phi đường xa” này, họ cũng bắt tay vào việc tập thể dục hằng ngày hầu được
thực sự khỏe mạnh và khang an.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét