Người tốt

Chu Thập

21.10.16

Tôi có một người bạn họ “Lê”. “Lê” là  họ mà người Việt Nam ở Úc tự đặt cho người Liban. Chúng tôi quen nhau trên mạng Gumtree. Ông rao bán một số chim cút. Tôi muốn cho gia súc được đa dạng hơn và cho mấy chị gà mái của tôi  được làm quen với thế giới “đại đồng” nên rước về một chục chị chim cút. Chờ mãi mà không thấy mấy chị chim cút lao động sản xuất gì cả, sốt ruột quá tôi bèn mang đến khiếu nại với ông chủ cũ. Tưởng sẽ phải kì kèo qua lại, ông liền đổi cho tôi một lứa chim cút mới có thành tích mắn đẻ. Lần khác, quen thói khiếu nại, tôi cũng mang nguyên đàn chim cút xuống để ông họ “Lê” thay cho một lứa khác tốt hơn. Gặp hôm trời nắng nóng, bị nhốt trong cốp xe, cả chục chị chim cút đều quy tiên cả. Ông bạn họ “Lê” liền tặng không cho tôi một lứa chim cút mới.

Qua một vài lần thử thách sơ bộ như thế, quan hệ giữa chúng tôi ngày càng tốt đẹp và đậm đà hơn. Từ nguyên tắc sống nền tảng “có qua có lại mới toại lòng nhau”, chúng tôi đã đi thêm một bước nữa là trao tặng cho nhau mà không mong được đáp trả hoặc thả con tép để bắt con tôm nào cả. Từ hoa quả trong vườn cho đến “thủy sản” là cá tôi câu được, cứ mỗi lần ghé thăm ông bạn họ “Lê” tôi đều chia sẻ cho ông. Và dĩ nhiên, từ hoa trái trong vườn đến hạt giống và cây con, lần nào ông bạn họ “Lê” cũng luôn nài nỉ tôi mang về. Cho đến một hôm, có lẽ nhận thấy mối giao hảo đã đạt đến đỉnh điểm rồi chăng, ông mới trải rộng tấm lòng và nài nỉ vợ chồng tôi: “Bằng mọi giá ông bà phải ghé nhà tôi một hôm để dùng bữa”.

Mở đầu bữa ăn, ông giải thích rằng chỉ có những người thực sự thân quen mới được ông mời vào trong nhà. Thì ra lâu nay ông chỉ tiếp tôi ở ngoài vườn hoặc ở bộ bàn ghế gỗ đặt bên cạnh nhà. Tôi nghĩ đến những căn lều giữa sa mạc nắng cháy ở Trung Đông và lòng hiếu khách bẩm sinh của người dân du mục. Khách độ đường nào mà chẳng được chiếu cố và tiếp đãi tử tế.

Tôi vốn không quen với đồ ăn thức uống của người Trung Đông. Một lần cắn phải một miếng thịt trừu trên một chuyến bay của một hãng hàng không Á Rập khiến tôi bị dị ứng với thức ăn của người Trung Đông. Nhưng có lẽ tình bạn giữa chúng tôi đã đánh tan mọi mùi vị đặc thù của họ. Một chút rượu đặc sản của người Liban pha với nước, ngả sang màu trắng đục và có mùi đại hồi  từa tựa như rượu khai vị Pernod của Pháp khiến tôi thấy thức ăn nào người bạn họ “Lê” dọn ra cũng đều ngon cả.

Nhưng cao điểm của bữa ăn có lẽ là lúc ông long trọng tuyên bố: “Ông bà là người tốt” (You are good people!). Tôi cảm thấy lúng túng trước một lời khen tặng như thế.  Văn sĩ Pháp Francois de La Rochefoucauld (1513-1680) đã đưa ra một nhận xét về tâm lý con người khiến tôi cảm thấy áy náy: “khước từ một lời khen tặng là muốn được khen tặng một lần nữa”. Thật tình tôi nhận thấy mình không xứng đáng để được xếp vào hạng người tốt. Còn nếu tự cho mình là người tốt để lên mặt dạy đời hay khinh rẻ, kết án người khác lại là một cái bẫy mà những người “đạo đức” trong các tôn giáo có tổ chức thường mắc phải. Tôi không hiểu tại sao càng “đạo đức” con người lại càng thiếu cảm thông trước những bất toàn và yếu đuối của người khác.

Nhưng chữ “tốt” mà ông bạn họ “Lê” trao tặng lại đưa tôi đi xa hơn để về mãi bên Việt Nam, vào những ngày đầu khi Miền Nam bị cộng sản cưỡng chiếm và áp đặt lên chủ nghĩa cộng sản. Thật vậy, cho tới ngày nay, sau 35 năm ra khỏi thiên đàng xã hội chủ nghĩa, tôi vẫn còn bị ám ảnh bởi chữ “tốt” ngắn ngủn và cộc lốc lúc nào cũng có thể bật ra từ miệng của mấy ông cộng sản. Từ “học tốt”, “làm tốt”, “lao động tốt” đến “người tốt việc tốt”...ở đâu và lúc nào con người xã hội chủ nghĩa cũng nghe và bật lên chữ “tốt”, nhứt là kèm theo cái đuôi “theo gương đạo đức của Bác Hồ vĩ đại”.

Dĩ nhiên, cũng như một số thiếu nhi trong cuốn phim “Chuyện tử tế” của đạo diễn Trần Văn Thủy, về sự vĩ đại của “Bác Hồ” hay của chế độ cộng sản, tôi cũng chỉ biết thốt lên: “Vĩ đại thì chúng cháu có nghe nói, nhưng chưa bao giờ thấy” mặt mũi nó ra làm sao cả. Còn “tốt” trong xã hội chủ nghĩa thì dù có nghe ra rả suốt ngày, có đốt đèn đi giữa ban ngày mà tìm kiếm, e cũng khó mà thấy được.

“Tốt”, với lỗ tai của tôi, nghe trừu tượng và mơ hồ. Tôi thích hai chữ “tử tế” và “lương thiện” hơn. Thật ra, với tôi, người “tốt” thiết yếu phải là người biết sống tử tế và lương thiện. Một xã hội, một chế độ hay một nền văn minh chỉ thật sự tốt đẹp khi có nhiều người biết sống hay cố gắng sống tử tế và lương thiện.

Khi suy nghĩ về tử tế và lương thiện trong thế giới ngày nay, cùng với các nước Âu Châu, với Liên Hiệp Quốc, với cả thế giới, ngoại trừ Trung Cộng và Nga...tôi cảm thấy lo sợ nếu chẳng may ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ trong cuộc bầu cử vào ngày 8 tháng 11 tới đây. Hãy thử tưởng tượng khi mật mã của chìa khóa mở kho vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ được trao cho ông Trump!  Lúc đó có lẽ cả thế giới chỉ còn biết run mà thôi!

Về mặt đạo đức, tôi thấy lo cho tương lai của chính nước Mỹ. Trên báo Người Việt xuất bản tại Hoa Kỳ số ra gần đây, tôi đọc được kết quả của một cuộc nghiên cứu cho thấy nhiều bậc cha mẹ ở Mỹ lo ngại rằng thế giới này không là môi trường tử tế cho con cái họ. Theo kết quả cuộc nghiên cứu, có đến 70 phần trăm cha mẹ ở Mỹ cho rằng thế giới ngày nay đã mất đi sự tử tế. Ý kiến của các nhà giáo Mỹ lại càng đáng quan ngại hơn. Có tới 80 phần trăm các “kỹ sư tâm hồn” cho rằng môi trường sống hiện nay không còn tử tế nữa. Tuy nhiên, nhìn dưới một khía cạnh khác, kết quả cuộc thăm dò cũng cho thấy rằng các bậc phụ huynh và nhà giáo ở Mỹ vẫn còn xem sự tử tế là điều quan trọng đối với trẻ em để thành công trong cuộc đời chớ không phải chỉ có học giỏi là đủ (x. Người Việt online 13/10/2016).

Tôi nghĩ đến Quốc vương Bhumibol Adulyadej của Thái Lan, người vừa mới băng hà hôm 13 tháng 10 vừa qua. Tin về sự ra đi của ông đã khiến cho hầu như mọi người dân Thái trong nước cũng như ngoài nước khóc thương thảm thiết. Tôi tin là họ khóc thương nhà vua của họ thật sự chớ không “khóc dối” như người dân Bắc Hàn  đã vật vã khóc lóc khi “lãnh tụ vô vàn kính yêu” Kim Jong-il của họ từ trần dạo tháng 12 năm 2011.

Vua Bhumibol của Thái Lan được thần dân khóc thương bởi vì ông là một “người tốt”. Có đến Thái Lan một lần người ta mới thấy được “lòng tốt” của nhà vua đối với thần dân của ông và mới hiểu được tại sao ông được họ thương kính.

Với tôi, ông là một bậc minh quân theo đúng nghĩa. Ông là hiện thân của tử tế và lương thiện. Thời buổi này, “đức trị” là một cách cai trị lỗi thời. Nguyên thủ quốc gia, nhà cai trị không thể cầm cân nẩy mực duy chỉ bằng tấm lòng hay  đức độ, mà còn phải bằng cả khối óc nữa. Tuy nhiên, sức mạnh và uy tín của một quốc gia không chỉ nằm trong sự thịnh vượng vật chất. Nguyên thủ quốc gia không chỉ là người mang lại no cơm ấm áo cho người dân, mà còn phải là người cổ võ, chấn hưng những giá trị đạo đức và nhân bản. Dân có giàu nước có mạnh không chỉ vì có nhiều của cải vật chất, mà còn phải giàu mạnh cả về những giá trị tinh thần nữa. Và nổi bật nhứt trong những giá trị tinh thần hẳn phải là sự tử tế và lương thiện.

Khẩu hiệu tranh cử của ứng cử viên Donald Trump là “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” (Make America great again). Với tôi Hoa Kỳ lúc nào cũng vĩ đại. Vĩ đại không chỉ vì địa vị đệ nhứt siêu cường thế giới. Vĩ đại không chỉ vì sự thịnh vượng và thừa mứa của cải vật chất. Vĩ đại không chỉ vì vai trò “cảnh sát quốc tế” vốn lúc nào cũng cần thiết cho trật tự và an ninh của thế giới. Tóm lại, về văn minh, học thuật, kỹ thuật...Hoa Kỳ lúc nào cũng vĩ đại cả. Tuy nhiên, trong mắt tôi, Hoa Kỳ chỉ thực sự vĩ đại vì những giá trị nhân bản, tinh thần và đạo đức mà những nhà lập quốc đã đề ra như nền móng của sự phát triển và trường tồn của nước này. Liệu với thái độ hung hăng, lối  phát ngôn bừa bãi, lập trường bài ngoại và kỳ thị chủng tộc, một tổng thống Donald Trump có “ làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” không?

Tôi biết mình hiện đang bị ám ảnh bởi ông Trump. Có ngày nào mà tôi không nghĩ đến ông! Mở mắt dậy, bật truyền hình, đọc bất cứ trang báo nào cũng đều nghe nói đến ông. Ngoài những lời nói tục tĩu xúc phạm đến nữ giới, mới đây lại có ngày càng nhiều phụ nữ xuất hiện để tố khổ ông vì những hành động sàm sỡ đối với họ. Trong chính trường, chuyện này chẳng có gì phải làm rùm beng lên. Chính ông Trump cũng đã moi móc thói trăng hoa của cựu Tổng thống Bill Clinton để tấn công bà Hillary Clinton kia mà!

Dĩ nhiên, ngoại trừ tại một số nước, như Pháp chẳng hạn, là nơi người dân xem như “nơ pa” chuyện tình ái lem nhem của các nguyên thủ quốc gia, người dân ở đâu cũng xem trọng tư cách đạo đức của các nhà lãnh đạo quốc gia.

Nhưng trong tòa nhà nhân cách, tôi xem sự lương thiện là yếu tố quan trọng hơn cả đối với một nhà lãnh đạo chính trị. Về phương diện này, kể từ lúc bắt đầu theo dõi những bước thăng trầm trong cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc của ông Trump, tôi e ngại rằng dường như với ông, tất cả mọi phương tiện đều tốt, nhứt là dối trá. Họ “Trump” của ông được một số người Việt Nam ở Mỹ đọc ra thành “Trùm”. Trong chuyện gì ông cũng đều là “trùm” cả. Riêng tôi phải tôn ông lên bậc “trùm dựng chuyện” và dựng chuyện không biết ngượng miệng. Bảo ông “nói dối như Vẹm” có lẽ nghe dễ hiểu hơn. Ông khẳng định rằng Tổng thống Barack Obama không sinh ra trên đất Mỹ và rêu rao rằng chính bà Clinton đã tung ra tin này. Nay thấy chuyện phịa này không còn đủ sức thuyết phục ai nữa, ông đành rút lời. Cũng liên quan đến Tổng thống Obama, ông bảo rằng ông này nói đến hiện tượng thời tiết thay đổi và trái đất hâm nóng là chỉ để làm tiền (it’s a money making industry!). Lúc mới ra tranh cử, vì thù ghét người Hồi giáo, ông tung tin rằng có cả hàng chục ngàn người Hồi giáo ở New Jersey đã ăn mừng khi xảy ra cuộc tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001. Khi tấn công đối thủ Ted Cruz, ông lại phao tin một cách ngon lành rằng thân phụ của ông này đã từng đứng sau lưng Lee Harvey Oswald, tên sát nhân đã hạ sát cố Tổng thống John F. Kennedy hồi năm 1963 (x. Time 17/10/2016).

Tôi bị ám ảnh bởi ông “trùm” này, bởi vì ông cứ gợi lại cho tôi cái chế độ dối trá mà tôi đã trốn chạy. Tôi trốn chạy khỏi chế độ cộng sản không chỉ để đi tìm tự do và có được đầy đủ điều kiện để sống xứng với phẩm giá con người. Tôi có trốn chạy khỏi chế độ dối trá là cũng để cố gắng sống tử tế và lương thiện hơn hoặc, như ông bạn người họ “Lê” của tôi đã nhắc nhở và khuyến khích, để cố gắng làm “người tốt” hơn.