Đường Đi Không Đến

                                                                     

Đường là để đi và đi là để đến một nơi nào đó. Nhưng có khi người ta đi mà không nhứt thiết phải có một nơi để đến. “Ôi ta buồn ta đi lang thang” là thế đó! Lúc đó, người ta giữ nhiều kỷ niệm về con đường hơn là điểm đến.

Nhiều người Việt nam hẳn không thể nào quên được những điều khủng khiếp xảy ra trên đại lộ kinh hoàng ở Quảng Trị trong mùa hè đỏ lửa năm 1972. Các cán binh cộng sản hẳn cũng phải sống mãi với những ác mộng của con đường mòn Hồ chí Minh như được mô tả trong tác phẩm “Đường Đi Không Đến” của nhà văn hồi chánh Xuân Vũ.

Thật ra ai cũng có những con đường để nhớ. Đa số trong chúng ta giữ lại những kỷ niệm đẹp về một số con đường trong cuộc đời.Trong tác phẩm “Đường Hay Pháo Đài”, cố giáo sư Nguyễn Ngọc Lan đã miên man tả lại những con đường ông đã đi qua tại Huế và Nha Trang. Con đường “Duy Tân cây dài bóng mát” mà nhạc sĩ Phạm Duy đã làm cho trở nên bất hủ trong ca khúc  “trả lại em yêu” làm sao không sống mãi trong tâm khảm mọi người Việt nam. Hay như cựu thượng nghị sĩ thời Việt nam Cộng hòa Sơn Diệm Vũ Ngọc Ánh, đêm đến cứ mơ về “đường xưa lối cũ” dẫn vào các khu phố ở Phát Diệm trước thời di cư vào Nam.

Tôi cũng có một con đường để nhớ. Đó là con đường đất vô danh chạy ngang trước nhà tôi. Được người dân quê tôi gọi là “con đường tư ích”, con đường đất rộng không quá hai thước này nối liền con đường tỉnh lộ với các làng mạc ở thôn quê của tôi.

Đây là con đường đầy ắp kỷ niệm thời thơ ấu của tôi. Chính trên con đường này mà lần đầu tiên, khi tôi lên 6, mẹ tôi dắt tôi đến ngôi trường làng để học vỡ lòng. Gọi là trường làng, nhưng thực ra chỉ có một lớp học mà sĩ số học sinh chỉ có khoảng 20 đứa bé đầu còn để chởm. Bàn học là một cái phản bằng tre: tất cả mọi học sinh đều ngồi xếp bằng trên cái phản ấy để tụng 24 chữ cái “a, á, ớ, bê, xê, dê, đê…”. Trong khi mấy đứa trẻ chúng tôi ê a học vần thì cô giáo, một người đàn bà không chồng sún răng, miệng lúc nào cũng “bập” điếu thuốc vấn, không đuổi gà ngoài vườn, thì cũng ngồi bệt dưới đất xắt chuối để nấu cháo heo. Thỉnh thoảng bà quay lại “lớp học”, cầm cái roi tre đập mạnh trên một cái bàn đặt cạnh chiếc phản; lũ trẻ im thin thít một lúc rồi bắt đầu rướn gân cổ đọc lại 24 chữ cái.

Tôi không hiểu tại sao trong làng tôi, tất cả mọi đứa trẻ đều phải qua cái lớp vỡ lòng dưới trướng của bà thày ấy để thoát cảnh mù chữ. Tôi cũng chỉ mất một năm ê a 24 chữ cái và xé mất khoảng đâu 5, 6 cuốn vần là “tốt nghiệp” và bước vào trường tiểu học.

Tôi nhớ mãi con đường “tư ích” ấy vì nhà tôi chỉ cách  trường “mẫu giáo”  không quá nửa cây số. Tôi chẳng cần phải đi một ngày đàng mà cũng học được nhiều sàng khôn trên đoạn đường ngắn ngủi ấy. Ngay trước nhà tôi có một cây me và một cây thị cổ thụ. Hai bên đoạn đường từ nhà tôi dẫn đến trường lại được phủ dày bằng các bụi tre, cho nên lại càng kích thích óc tưởng tượng còn non dại của tôi. Không riêng ban đêm, mà những buổi trưa đứng bóng cũng là thời gian mà người dân làng tôi cho là lúc ma quái thường xuất hiện để quấy phá hay bắt cóc trẻ con. Có những buổi trưa, tôi chạy theo dân làng có trang bị gậy gộc, cuốc xẻng để đi lùng sục trong các bụi tre và moi ra một đứa bé bị “ma giấu” và cho ăn cứt bò đầy miệng.

Đoạn đường ngắn ngủi ấy lại lởm chởm những phiến đá vôi mà dân làng tôi gọi là “mả hồi”.Trong làng tôi vẫn còn rất nhiều mộ của người Chàm để lại. Người lớn trong làng giải thích rằng những ngôi mộ nổi trong vườn là nơi chôn người chết. Còn những phiến đá vôi nằm chìm trên đường là nơi người Chàm chôn giấu của cải khi bỏ chạy trước cuộc Nam tiến của người Việt nam. Có những đêm, lũ trẻ chúng tôi cũng rình xem cho được cái cảnh người lớn trong làng lén lút đào bới những ngôi mộ của người Chàm để tìm vàng. Nhiều người lớn tuổi trong làng cho biết: có người đã bị “vàng bắt” bệnh lên bệnh xuống hay tán gia bại sản. Cũng có cụ giải thích rằng những ánh lửa chập chờn di chuyển trong vườn  ban đêm là dấu hiệu “vàng đi ăn”.

Những hình ảnh “huyền bí” về con đường làng ấy vẫn còn sống mãi trong ký ức của tôi. Nhưng với tôi, đáng nhớ hơn cả vẫn là những kỷ niệm về những bước đầu đời tập bương chải một mình.Thật vậy, đây là đoạn đường dẫn tôi đến dòng sông Con ở gần nhà: tại đây, cứ mỗi buổi chiều đi học về, dù chỉ mới 7, 8 tuổi, tôi vẫn có thể vác cần câu tre ra bờ sông và mang về một “lòi” cá bống đủ để kho tiêu cho cả gia đình trong bữa cơm tối. Tôi nghĩ đó là cái sàng khôn lớn nhứt mà tôi đã học được trên đoạn đường ngắn ấy: trẻ con vừa hưởng được một thú vui lành mạnh vừa góp phần vào kinh tế của gia đình!

Tôi thích đi du lịch, vì nghĩ rằng những gì mình học hỏi trên đường thường thực tiễn hơn những gì tiếp thu được trong sách vở. Tôi nhớ vào khoảng cuối thập niên 1970, lần đầu tiên bước lên hai cái “Bắc” Mỹ Thuận và Cần Thơ, nhìn nước của sông Tiền Giang và Hậu Giang chảy cuồn cuộn, tôi đứng ngây ngất như trời trồng. Sông Cửu Long tôi biết trong sách vở không vĩ đại như khoảng cách xa tắp của hai bờ sông tôi đang thấy trước mắt. Dòng nước trong nhìn thấy tận đáy của Con Sông Cái ở quê tôi chỉ còn là một hình vẽ so với dòng nước đục ngầu phù sa đang cuồng nộ chảy trước mặt tôi.

Sau này, có dịp nhìn ngắm phong cảnh xứ người, tôi lại càng thấy mình chỉ là một thứ ếch ngồi đáy giếng. Một thời, tôi cũng đã từng ngồi mơ mộng bên Thác Cam Ly ở Đà lạt và để cho tâm hồn chìm ngập trong những cảm xúc được gợi lên qua tiếng hát của nữ ca sĩ Thanh Tuyền. Nhưng bây giờ nhìn lại Thác ấy, tôi lại tự hỏi không hiểu sao mình đã có thể ngồi mơ mộng được bên Thác ấy. Điều được gọi là “danh lam thắng cảnh” , thác ấy thật ra chỉ là một dòng nước đục ngầu bắt nguồn từ cầu ông Đạo ở đầu bờ Hồ Xuân Hương, được tiếp tế bởi nước tưới rau dọc theo hai bên đường và kết thành một dòng nước chảy qua một vài phiến đá lớn. Tôi nghĩ: nếu ở một nước văn minh thì, vì lý do vệ sinh, không chừng người ta đã cho lấp lại dòng nước ấy chứ đừng nói tới chuyện biến thành “danh lam thắng cảnh”.

Quê hương Việt nam quả có nhiều cảnh đẹp. Chúng ta có Vịnh Hạ Long, có Động Phong Nha, có vô số bờ biển. Nhưng với tôi, những phong cảnh ấy có sức mời gọi vì cảm xúc hơn vì vẻ đẹp khách quan. Tình yêu quê hương và những kỷ niệm về quê hương thường là lý do  thôi thúc chúng ta về thăm lại chốn cũ.

Nhưng nếu để đi du lịch và khám phá những khung cảnh mới thì có lẽ “quê hương thứ hai” của chúng ta có thừa phong cảnh mà cả một đời người cũng chưa đủ để làm một vòng.

Nghĩ như thế cho nên năm nay vợ chồng tôi quyết định lái xe làm một vòng “thám hiểm” dọc theo con đường Princes Highway từ Sydney xuống Melbourne. Trước khi lên đường, chúng tôi thỏa thuận với nhau về một số nguyên tắc: sẽ không tranh cãi nhau về lộ trình, mục đích là khám phá và thưởng thức phong cảnh dọc đường chứ không phải là điểm đến. Sở dĩ chúng tôi phải đưa ra những nguyên tắc ấy vì kinh nghiệm cho thấy trong các chuyến du lịch chung, người ta thường cãi cọ nhau vì không đến được điểm hẹn chung với nhau một lúc hoặc chỉ vì một ít sai sót vớ vẩn trong việc tổ chức chuyến đi.

Do đó, con đường chỉ dài khoảng một ngàn cây số này đã được chúng tôi lái xuyên qua mất nguyên một tuần lễ: ban ngày vừa lái xe vừa dừng lại ngắm cảnh, chiều đến dừng lại ở một quán trọ tại một thành phố nào đó.

Thú vị nhứt là lần chúng tôi đi lạc. Đã từng một thời là huyết mạch  của Úc Đại Lợi, con đường Princes Highway chỉ chạy dọc theo những thành phố cổ nằm thưa thớt dọc theo bờ biển, có khi cách nhau đến cả hằng trăm cây số. Vào thời mà hãng bảo hiểm NRMA chưa nhận giải quyết những “sự cố” bất ngờ, thì những chiếc xe chết máy dọc đường vì hết xăng hay trục trặc máy móc quả là khốn đốn.

Trong chuyến đi vừa rồi, chúng tôi cũng đã trải qua một “nguồn cơn khốn khổ” như thế. Do ỷ lại và vụng tính, chúng tôi không chịu đổ xăng cho đầy bình, vì nghĩ rằng cứ cách vài chục cây số sẽ có một trạm xăng. Thế là “sự cố” đã xảy ra khi chúng tôi đi được nửa đường giữa Sydney và Melbourne: vừa qua khỏi thành phố Genoa một đoạn, chúng tôi nhận thấy kim chỉ bình xăng đã xuống gần tận đáy; cùng lắm chúng tôi chỉ có thể đi được 50 cây số nữa và tin chắc rằng ở phía trước sẽ có một thành phố nhỏ có trạm xăng. Nhưng đi được một quãng, theo bảng chỉ dẫn, chúng tôi mới vỡ lẽ rằng phải mất gần 200 cây số nữa mới có một thành phố khác. Trời đã về chiều. Mồ hôi lạnh bắt đầu chạy suốt trong người, tôi đành quay đầu lại và tìm một lối rẽ mà bản chỉ dẫn ghi còn 24 cây số với bảng hiệu vẽ giường ngủ và trạm xăng. Nhưng hy vọng chỉ chợt lóe lên một chút rồi trở nên u ám khi chúng tôi rơi vào một con đường nhỏ gập ghềnh, trên đó chúng tôi có cảm tưởng mình là người lữ hành cô độc: phía trước không thấy một bóng xe, mà phía sau cũng chẳng thấy có ai đi theo mình, hai bên chỉ rừng là rừng! Nhìn xuống kim chỉ bình xăng, chúng tôi lại càng thấy lo sợ hơn. Bao nhiêu hình ảnh rùng rợn mình đã từng xem trong những cuốn phim “thriller” thuộc loại đi lạc này lại hiện đến: có người bị kẻ gian chận lại hành hung hay hãm hiếp, có người đi lạc vào một lâu đài bỏ hoang giữa rừng và bắt đầu một cuộc phiêu lưu rùng rợn, kỳ quái!

Nhưng những cuốn phim như thế đã không xảy ra cho chúng tôi. Cuối cùng, sau một đoạn đường rừng tưởng như vô tận, ánh sáng cuối đường hầm cũng đã hiện ra khi chúng tôi thấy biển thấp thoáng trước mặt và phía dưới thung lũng là một thị trấn nhỏ thật dễ thương tên là Mallacoota, nằm ở cuối một con đường cùng. Trong niềm vui được “cứu thoát”, chúng tôi quyết định dừng lại ngủ đêm và tận hưởng một buổi chiều đi dạo thật lý thú dọc theo bờ hồ bao quanh thị trấn.

Có thể nói Mallacoota là một nơi dù có sự hiện diện của con người nhưng vẫn còn giữ được hầu hết nét trinh nguyên của những bờ biển tuyệt vời của nước Úc: thiên nhiên như chưa hề bị con người chạm đến. Phố xá bé tí teo với những cửa tiệm tư nhân “cây nhà lá vườn”. Không có đèn giao thông cũng chẳng thấy xe cảnh sát đi tuần. Thú vị nhất là cách cư dân nơi đây chọn lựa cho cuộc sống tâm linh: trên ngọn đồi nhìn ra bờ hồ, một nhà nguyện nhỏ được mọi hệ phái Kitô giáo sử dụng chung.

Phải nói chặng dừng chân không có trong chương trình này đã mang lại cho chúng tôi những giây phút thoải mái nhứt trong cuộc hành trình.

Lạc đường quả có cái thú của nó. Tôi nhớ lại chuyến lạc đường lịch sử của ông Cristoforo Colombo. Nếu đoàn thám hiểm của ông đã trực chỉ đến Ấn độ thì bộ mặt của Châu Mỹ ngày nay hẳn phải khác đi. Có khi những khám phá kỳ thú lại đến ngay trên đường đi chứ không phải ở điểm đến.

Lúc còn ở Trung học, tôi đã say mê tập truyện hoạt hình “Tintin và con chó Milou” của danh họa Hergé người Bỉ. Trong tập truyện hoạt hình đó tôi thích nhứt chuyện “La toison d’or”. Chuyện kể lại cuộc mạo hiểm kỳ thú của Tintin và giáo sư Tournesol: hai người sang mãi bên Thổ Nhĩ Kỳ để tìm một kho tàng ngoài khơi. Để thực hiện cuộc săn tìm kho tàng, hai người đã mua một chiếc tàu cũ đang nằm ụ ở cảng. Nhờ tài xoay xở tài ba của giáo sư Tournesol, chiếc tàu cũ được khởi động lại. Khi ra đến địa điểm như bản đồ hướng dẫn, Tintin đã hì hụp lặn sâu xuống biển không biết bao nhiêu lần mà vẫn không thấy kho tàng.Vào giữa lúc hầu như tuyệt vọng, định quay đầu vào bờ, giáo sư Tournesol bỗng khám phá được một kho tàng ngay trước mặt mình: cả chiếc tàu cũ kỹ họ đang dùng được làm bằng vàng! Xem cuốn phim, thích thú với cuộc phiêu lưu của Tintin đã đành, người học sinh trung học như tôi cũng đã rút ra được một bài học: có khi chúng ta nhọc công đi tìm kho tàng ở một nơi xa lạ, nhưng nó lại nằm ngay trong tầm tay với của chúng ta.

Ý tưởng này lại trở về với tôi trong chuyến đi vừa qua: mình phải tận hưởng những giây phút “tuyệt vời” ngay trên đường đi chứ không đợi tới điểm đến! Và dĩ nhiên, sau một tuần lễ đi vắng, về đến nhà tôi mới thấy trân quý ngôi nhà, khu rừng phía sau nhà, cảnh vườn, những con thú nuôi trong nhà và nhứt là tiếng chim hót mỗi ngày: đó là những kho tàng ở ngay trong tầm tay với của mình! Tôi bỗng thấy mình cần có một chút khả năng biết “ngạc nhiên” của Isaac Newton khi nhìn thấy một quả táo rơi!

Chu Thập 7.12.2009