Phi Châu và bàn tay lông lá của Nga

10/08/18

Dạo cuối tháng Giêng 2018,  một chiếc máy bay vận tải khổng lồ Ilyushin-76 của Nga đã hạ cánh xuống phi trường Bangui, Thủ đô Cộng hòa Trung Phi. Đây là chuyến bay đầu tiên trong 9 chuyến bay đã chở hàng tấn khí giới của Nga đến cung cấp cho Chính phủ Cộng hòa Trung Phi.

Những chuyến bay như thế vốn đã được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc chuẩn thuận để giúp trang bị khí giới cho quân đội của Cộng hòa Trung phi nhằm đối đầu với các lực lượng phiến loạn trong nước.

Cùng với những chuyến bay này, Nga cũng gởi đến Cộng hòa Trung phi 175 huấn luyện viên quân sự. Nhưng núp bóng đàng sau các huấn luyện viện quân sự này còn có nhiều công ty của Nga hiện đang rất hâm hở để khai thác tài nguyên thiên nhiên vốn rất phong phú của Cộng hòa Trung phi.

Tại Nga, hầu như công ty và tài phiệt nào cũng đều phải “móc ngoặc” với Tổng thống Vladimir Putin hay giới thân cận của ông. Chính vì vậy mà các ký giá độc lập tại Nga luôn để mắt theo dõi các công ty làm ăn ở nước ngoài.

Hôm chủ nhật cuối tháng Bảy vừa qua, tin tức cho biết có 3 ký giả người Nga đã bị giết tại Công hòa Trung Phi. Ba ký giả này đã đến Cộng hòa Trung phi để theo dõi hoạt động của các công ty Nga.

Công tác của 3 ký giả này được tài trợ bởi Trung tâm Điều tra do một tỷ phú Nga đang sống lưu vong ở nước ngoài là ông Mikhail Khodorkovsky sáng lập. Là người đã từng bị Tổng thống Putin giam tù nhiều năm,  ông khodorkovski viết trên trang mạng xã hội Facebook rằng 3 ký giả nói trên làm việc cho một dự án điều tra về “Những tên lính đánh thuê người Nga”.

Cái chết của 3 ký giả này đã lôi kéo sự chú ý của thế giới về tham vọng và các hoạt động ngày càng gia tăng của Nga tại vùng Trung bộ Phi châu. Cái chết này cũng đồng thời vạch trần mối quan hệ mật thiết giữa Điện Cẩm Linh và các công ty Nga, cả 2 hiện đang phối hợp an ninh với việc khai thác hầm mỏ và các hoạt động khác.

Ba ký giả Nga bị giết chết tại Cộng hòa Trung Phi hôm chủ nhật vừa qua đã sử dụng chiếu khán du lịch để đi qua ngã Ma Rốc, Bắc Phi. Họ đã không trình báo cho Tòa đại sứ Nga cũng như chính quyền Cộng hòa Trung Phi về sự hiện diện của họ, bởi vì họ muốn  điều tra các hoạt động của một công ty Nga được biết đến với tên PMC Wagner. Chính vì vậy mà họ đã không được phép viếng thăm  một địa điểm ở phía nam Thủ đô Bangui. Tại địa điểm này, trong một tòa nhà đổ nát đã từng thuộc về ông Jean Bedel Bokassa, cựu “hoàng đế” Cộng hòa Trung Phi, các huấn luyện viên quân sự Nga đang cho đặt căn cứ của họ. Ngôi nhà nằm sát một phi đạo.

Vì không được phép đến địa điểm nói trên, 3 ký giả Nga đã hướng về phía Bắc để tìm đến một mỏ vàng tại Ndassima. Mỏ vàng này hiện đang được một công ty Nga khai thác. Nhưng theo Trung tâm Điều tra của tỷ phú Khodorkovsky, họ đã đi lạc đường.

Theo các viên chức của Cộng hòa Trung phi, các ký giả Nga đã quên lời cảnh cáo là không nên di chuyển trong đêm tối cho nên đã bị phục kích tại một địa điểm cách thành phố Sibut 32 cây số về hướng Bắc. Họ đã bị những người quấn khăn trên đầu và nói tiếng Á Rập phục kích và bắn chết vì họ không chịu dừng xe và trao nộp các thiết bị. Nhờ sống sót, người tài xế của họ đã tri hô cho mọi người biết.

Alain Nzilo, một ký giả chuyên theo dõi sự hiện diện ngày càng gia tăng của người Nga tại Cộng hòa Trung Phi, đã nói với Đài truyền hình CNN rằng ông rất ngạc nhiên về địa điểm của vụ phục kích. Trong những tháng gần đây, sự hiện diện của các phiến quân trong vùng này đã giảm, bởi vì các lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc hiện đang tuần tra trong vùng và ngay cả quân đội Cộng hòa Trung phi cũng hành quân trong vùng này.

Ký giả Nzilo cũng ngạc nhiên về sự kiện các phiến quân đã để cho người tài xế chở 3 ký giả Nga được tự do. Theo ông, thông thường các tài xế là những người đầu tiên bị giết chết chứ không phải người ngoại quốc.

Công ty  Nga PMC Wagner là một công ty bí mật: không có địa chỉ, không có số điện thoại và cũng chẳng có sổ sách nào cả. Công ty này chiêu mộ hàng trăm cựu binh sĩ Nga. Trong số này nhiều người đã từng thuộc tổ chức “spetsnaz”, tức lực lượng đặc biệt Nga. Trong những năm vừa qua, con số những người được công ty PMC Wagner chiêu mộ đã xuất hiện ngày càng nhiều tại những vùng có xung đột.

Năm ngoái, Hoa Kỳ đã trừng phạt công ty PMC Wagner vì đã nhúng tay vào các hoạt động của phong trào ly khai tại miền Đông Ukraine. Công ty này cũng đã đóng một vai trò quan trọng tại Syria, là nơi mà hàng chục người lính đánh thuê Nga đã bị giết chết hay bị thương trong những trận không kích của Hoa Kỳ dạo tháng Hai vừa qua khi họ tấn công vào các lực lượng ly khai được Hoa Kỳ yểm trợ. Một trong những mục tiêu mà công ty PMC Wagner nhắm tới là những mỏ dầu lớn nhất của Syria tại tỉnh Deir Ezzor.

Mới đây, công ty PMC Wagner cũng đã bắt đầu hiện diện tại Sudan là nước láng giềng của Cộng hòa Trung Phi. Thật vậy, theo một phúc trình của Liên Hiệp Quốc, công ty PMC Wagner đã huấn luyện cho một số binh sĩ Cộng hòa Trung phi tại Sudan. Hồi tháng Mười Một năm ngoái, tổng thống Sudan, ông Oamr al-Bashir đã gặp Tổng thống Putin tại Sochi và xin ông này “bảo vệ để chống lại các hành động gây hấn của Hoa Kỳ”. Tổng thống Sudan cũng xin Nga gởi các chuyên gia quân sự đến Sudan để “tái trang bị cho quân đội Sudan”.

Tại Cộng hòa Trung Phi, ký giả Nzilo cho biết Nga đang kết hợp các công tác nhân đạo với việc huấn luyện quân sự và khai thác hầm mỏ. Ký giả này nói rằng người Nga hiện diện một cách tỏ tường tại ba mỏ chính của Cộng hòa Trung Phi và họ chú ý một cách đặc biệt đến việc khai thác kim cương và vàng. Một nguồn tin khác tại Cộng hòa Trung Phi đã nói với Đài CNN rằng đôi khi người Nga còn cho thành lập những trung tâm y tế di động cho người dân địa phương. Những trung tâm y tế này cũng đồng thời hoạt động như những trạm huấn luyện quân sự và cung cấp khí giới.

Theo Đài CNN, các công ty Nga đã và đang hoạt động tại Cộng hòa Trung phi, Sudan và Syria đều trực tiếp có quan hệ với một người Nga tên là  Yevgeny Prigozhin. Ông này  thường được mệnh danh là “đầu bếp của Putin” vì những quan hệ thân thiết của ông với Điện Cẩm Linh, nhất là với cá nhân Tổng thống Vladimir Putin. Sở dĩ được gọi là “đầu bếp của Putin”, vì ông này chỉ huy các dịch vụ cung cấp thực phẩm cho Điện Cẩm Linh

Tháng Hai vừa qua, một đại bồi thẩm đoàn tại Hoa Kỳ đã buộc tội ông Prigozhin vì vai trò chủ chốt của ông trong Công ty Nghiên cứu Internet tại thành phố St.Peterburg. Công ty này đã thiết lập những trang mạng giả hiệu tại Hoa Kỳ để lũng đoạn cuộc bẩu cử tổng thống hồi năm 2016.

Prigozhin điều khiển cả một hệ thống công ty Nga, trong đó có công ty Concord Management and Consulting (chuyên về quản lý và tham vấn). Ông Prigozhin và công ty của ông nằm trong số 3 công ty Nga và 13 người Nga bị tố cáo nằm trong nhóm đã tạo ra những thông điệp tuyên truyền gây tranh cãi trên mạng trực tuyến nhằm phá bĩnh đời sống chính trị và dân chủ tại Hoa Kỳ. Bộ Ngân Khố Hoa Kỳ nói rằng công ty Wagner được điều hành bởi một người có tên là Dmitry Utkin. Ông này cũng bị Hoa Kỳ đưa vào danh sách những người bị trừng phạt, vì đã từng là giám đốc của công ty Concord Management and Consulting.

Nhìn chung, hiện nay Nga đang tìm cách gây ảnh hưởng tại Trung Đông cũng như Phi Châu. Những nước bất ổn là mục tiêu hàng đầu của Nga. Cộng hòa Trung Phi là một điển hình. Lợi dụng sự mệt mỏi và lơ là của Pháp, Nga đang tìm cách trám chỗ.

Theo một bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc được cho công bố ngày 23 tháng Bảy vừa qua, chỉ trong năm nay các huấn luyện viên quân sự Nga đã phân phối khí giới và huấn luyện cho 900 nhân viên an ninh Cộng hòa Trung Phi. Dạo tháng Ba vừa qua, Bộ Ngoại giao Nga giải thích rằng hoạt động huấn luyện của Nga hoàn toàn phù hợp với những trừng phạt do Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc áp đặt lên Cộng hòa Trung Phi.

Một người Nga tên là Valery Zakharov, đã được bổ nhiệm làm cố vấn an ninh cho tổng thống  Cộng hòa Trung phi, ông Faustin –Archange Touadera. Ông này đã từng đứng ra thương thảo với các nhóm phiến quân chống chính phủ.

Nhưng cho tới nay, người ta vẫn chưa rõ loại khí giới nào đã được Nga không vận đến Cộng hòa Trung Phi hoặc chuyển vận vào nước này xuyên qua Cameroun. Bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc hồi tháng trước ghi nhận rằng các bên đều cam kết cho phép mở cuộc thanh tra về kho vũ khí tại Trại Camp de Roux ở Thủ đô Bangui. Nhưng cho tới nay một cuộc thanh tra như thế vẫn chưa được tiến hành.

Một nguồn tin ngoại giao nói với Đài CNN rằng các cuộc chuyển vận vũ khí Nga vào Cộng hòa Trung Phi luôn diễn ra một cách bí mật. Bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc cũng nhìn nhận rằng việc Nga cung cấp vũ khí cho Cộng hòa Trung Phi cũng khiến các tổ chức phiến quân chống chính phủ gia tăng tái vũ trang. Các nhóm này đã nhận được các loại súng liên thanh từ nước láng giềng Sudan. Tháng Sáu vừa qua, một toán huấn luyện viên quân sự Nga và khóa sinh của họ đã bị một nhóm phiến quân phục kích. Một người Nga đã bị thương trong trận phục kích.

Cuộc xung đột đẫm máu tại Cộng hòa Trung Phi không cho thấy có dấu hiệu giảm sút. Nhưng một quốc gia đã từng gắn bó với Pháp Quốc nay bất thần có một quan thày mới.

Tháng Mười vừa qua, Tổng thống Touadera đã gặp gỡ với Bộ trưởng Ngoại gia Nga Sergei Larov tại trung tâm nghỉ mát Sochi, nhằm vào lúc các công ty Nga vừa đổ xô vào Công hòa Trung Phi để làm ăn. Tháng Năm vừa qua, Tổng thống Touadera cũng đã đến Mạc Tư Khoa để gặp Tổng thống Putin.

Hiện vẫn chưa rõ Nga đang có “ý đồ” gì tại Cộng hòa Trung Phi, một trong những nước nghèo nàn và bất ổn nhất trên thế giới. Phải chăng Nga chỉ muốn khai thác tài nguyên thiên nhiên phong phú của nước này, nhất là quặng  mỏ trong đó Uranium là đáng kể nhất. Hay Nga chỉ muốn cắm lá cờ của mình vào giữa lòng Phi Châu, trong một quốc gia giáp giới với sáu nước khác. Dù thế nào đi nữa, bàn tay lông lá của Nga đã bắt đầu thò ra tại nhiều nước Phi Châu. Và trong một quốc gia mà nhà cầm quyền và tài phiệt hiện đang cấu kết với nhau, tham vọng bá quyền cũng luôn đi đôi với khai thác và bóc lột mà những nước nghèo như Cộng hòa Trung Phi khó thoát khỏi.

(https://edition.cnn.com/2018/08/04/africa/russia-journalists-car-intl/index.html)