Sức Mạnh Mềm

Chu Thập

16.10.12

Một trong những điều mà khi nhắm mắt lìa đời có lẽ tôi vẫn còn ân hận, đó là chưa đền ơn trả nghĩa đủ cho các bà chị của tôi. Hiếu thảo với cha mẹ là chuyện đương nhiên phải có. Nhưng với tôi, ngoài công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ, tôi thấy mình còn mang nợ rất nhiều với các bà chị. Các chị tôi đã đóng một vai trò quan trọng trong tiến trình “nên người” của tôi. Các chị tôi không hề “dạy dỗ” tôi, nhưng đã hy sinh để tôi được “ăn học”. Món nợ của tôi đối với các chị quá lớn là bởi các chị tôi đã chịu quá nhiều thiệt thòi để tôi có được ngày hôm nay.

Khi các chị tôi đến tuổi cắp sách đến trường thì cũng là lúc gia đình tôi khánh tận. Cho nên tất cả các chị của tôi đều bị thất học. Bà nào  khá lắm thì cũng chỉ tốt nghiệp “bình dân học vụ”, nghĩa là xé đủ vài cuốn vần để đọc được 24 chữ cái và biết đọc biết viết. Vào đời và làm việc trong những điều kiện mà xã hội tân tiến ngày nay gọi là cưỡng bách và bóc lột sức lao động trẻ con, ngay từ tuổi nhỏ các chị tôi đã phải bôn ba tảo tần chẳng khác nào bà Tú Xương. Ngoài việc bồng ẵm, chăm sóc, đút cơm, dắt mấy cậu em đi chơi, các chị tôi cũng san sẻ gánh nặng gia đình với mẹ tôi trong việc đồng áng, chăn nuôi và ngay cả buôn bán. Đến tuổi cập kê, gặp ông chồng thuộc gia đình khá giả thì còn có nơi nương tựa. Nhưng phần lớn các chị tôi đều gặp chỗ “môn đăng hộ đối” với những ông anh rể quanh năm ngày tháng chỉ biết cảnh “con trâu đi trước cái cày theo sau” cho nên lam lũ vẫn là phần số “chạy trời không khỏi nắng” của các chị. Vậy mà thân cò lặn lội bờ ao, các chị tôi bà nào cũng nuôi sống được một ông chồng với cả chục đứa con. Riêng một bà chị “ở vậy” thì tôi chẳng biết dùng lời nào để tán dương: bà là người duy nhứt thay mặt cho mọi người con  sớm hôm túc trực bên giường bệnh để chăm sóc người cha già yếu trong những năm cuối đời.

Nại đến hoàn cảnh túng thiếu, cha mẹ tôi đành để cho các chị tôi thất học. Nhưng không hiểu sao ông bà lại tìm đủ mọi cách để mấy thằng con trai có cơ hội ngước mặt nhìn đời và mang về cho gia đình chút danh dự. Phải thành thật khai báo rằng cha mẹ tôi quá cưng chìu con trai. Suốt ngày anh em con trai chúng tôi chỉ biết “ăn học” và lêu lổng. Đã vậy, hễ có của ngon vật lạ thì trước là dành cho cha tôi, rồi sau đến mấy thằng con trai, chứ chẳng bao giờ có thừa cho các bà chị. Mọi việc trong nhà đã có mẹ và các bà chị lo. Bây giờ nhìn lại, tôi mới nhận ra quá trễ rằng nếu không có những thiệt thòi và hy sinh của các bà chị, anh  em trai chúng tôi khó mà ăn học cho đến nơi đến chốn và nhứt là nên người.

Tôi không trách cha mẹ tôi đã có sự “phân biệt đối xử” như thế với con cái. Cách đây 6,7 chục năm, một phần vì hoàn cảnh kinh tế khó khăn, nhưng có lẽ vì thấm nhuần những “chân lý nghìn đời” của Khổng giáo, cho nên cha mẹ tôi vẫn xem những câu nói của các bậc “thánh hiền” bên Tàu như “thập nữ viết vô” hoặc “nữ nhi ngoại tộc” là khuôn vàng thước ngọc.

Cứ tưởng những người nghèo khổ thất học ở cái thời “chưa khai hóa” như cha mẹ tôi mới có thái độ phân biệt giới tính và khinh thị nữ nhi. Ngày nay, cách cha mẹ tôi đến hơn nửa thế kỷ, ở cái đất Trung Hoa vĩ đại của Đức Khổng Tử, chính sách mỗi gia đình một đứa con đã khiến cho mạng sống của nữ nhi bị rẻ rúng khinh miệt và sát hại đã đành, mà ngay tại Việt nam vẫn tồn tại quan niệm trọng nam khinh nữ khiến dẫn đến nhiều tệ nạn xã hội và không biết bao nhiêu thảm cảnh gia đình.

Trong những ngày này, cả thế giới đều theo dõi tình trạng sức khỏe của cô bé gái người Pakistan tên là Malala Yousafzai. Cô nữ sinh 14 tuổi sinh sống trong vùng Swat Valley này đã dám thách thức một trong những cổ tục hủ lậu của Phong Trào Hồi Giáo quá khích Taliban là ngăn cấm nữ giới được cắp sách đến trường. Trên Blog riêng của mình, Yousafzai đã mở chiến dịch chống lại tệ trạng này và kết quả là em đã bị một nhóm Taliban tìm cách ám sát. Vết thương nơi đầu em quá nặng khiến phải di chuyển em sang Bệnh viện hoàng gia Elizabeth bên Anh Quốc để chữa trị. Sự can đảm của em Yousafzai đã giúp thế giới ý thức về thảm trạng mà nữ giới tại rất nhiều nơi trên thế giới đang trải qua. Không được “ăn học” vì nghèo khổ là chuyện còn có thể hiểu được. Đàng này, chỉ vì xem nữ giới là “hạ cấp” so với nam giới, cho nên giam hãm họ trong sự ngu dốt là điều không thể chấp nhận được trong thế giới văn minh ngày nay. Song song với chủ trương “ngu dân” đối với nữ giới ấy, nhiều nơi còn nhân danh tôn giáo và truyền thống để chà đạp phẩm giá của nữ giới. Từ chuyện bị cưỡng bách kết hôn, bị sát hại vì danh dự gia đình, bị cắt âm vật cho đến chuyện ra đường phải có một người đàn ông trong gia đình tháp tùng hoặc không được lái xe hay đi xe đạp...tại nhiều nơi trên thế giới, nữ giới vẫn còn bị đối xử có khi còn thua cả thú vật ở các nước văn minh.

Ở những nơi chưa được “khai hóa”, nặng tôn giáo quá khích hay truyền thống cổ hủ, thân phận người phụ nữ rẻ như bọt bèo là chuyện xem ra còn có thể dung thứ được. Nhưng ở những nước văn minh, ngay cả khi “nam nữ bình quyền” được ra rả tuyên xưng, khi những quyền căn bản của người phụ nữ được nhìn nhận và điều được gọi là cuộc cách mạng tình dục đã “giải phóng” người phụ nữ khỏi kiếp nô lệ trong chốn phòng the, nữ giới vẫn chưa thoát khỏi hẳn cái vòng kim cô do nam giới áp đặt. Mới đây chính trường Úc đại lợi đã nóng lên vì cuộc tranh cãi về phái tính. Bỏ qua một bên cái “ý đồ” của thủ tướng Julia Gillard khi tấn công vào lãnh tụ đối lập Tony Abbott, người mà bà cho là một tên kỳ thị giới tính và miệt thị đàn bà, bài diễn văn tại Hạ viện Liên bang của bà hôm thứ Ba 9 tháng 10 vừa qua đã được các phong trào và tổ chức tranh đấu cho nữ quyền trên khắp thế giới nhiệt liệt hoan hô. Chuyện ông Tony Abbott có kỳ thị giới tính và miệt thị đàn bà hay không hẳn là chuyện dài nhiều tập trên chính trường Úc. Nhưng bài diễn văn của bà Gillard chắc chắn đã gợi lên rất nhiều thảm cảnh mà phụ nữ ngày nay vẫn còn phải gánh chịu chỉ vì thân phận phụ nữ của mình. Không nói đến chuyện bạo hành trong gia đình, bị kỳ thị trong sở làm hay chuyện buôn người và nô lệ tình dục, nhân loại ngày nay có lẽ vẫn chưa đủ “trưởng thành” để thoát khỏi cái nhìn “sự vật hóa” đối với người phụ nữ. Tựu trung, trong ánh mắt của nhiều người, phụ nữ vẫn còn là một thứ để chinh phục, sở hữu và hưởng thụ. Tại sao người ta không đặt vấn đề “trinh tiết” của đàn ông, mà lại cứ đòi hỏi điều đó nơi đàn bà? Chẳng qua là vì nhiều người xem phụ nữ như một sản phẩm để mua. Mà mua thì dĩ nhiên ai cũng muốn mua đồ mới!

Cách đây gần 50 năm, nhà văn Lâm Ngữ Đường, dưới cái nhìn của một người Phương Đông (mặc dù chẳng có nơi nào phụ nữ bị miệt thị cho bằng trong văn hóa Trung Hoa), đã nói đến chuyện khai thác thân thể phụ nữ tại Tây Phương, nhứt là tại Hoa kỳ. Ông viết: “Các nghệ sĩ gọi đó là cái đẹp. Khán giả gọi đó là nghệ thuật. Chỉ có những nhà dàn cảnh và các ông bầu hát mới ngay thẳng gọi nó là sự gợi tình của nữ tính (sex appeal) và đàn ông thường lấy vậy làm thích. Hiện tượng đó quả là hiện tượng đặc biệt của một xã hội tạo ra vì đàn ông, do đàn ông chỉ huy, một xã hội trong đó đàn bà khỏa thân bị đem trưng ra trước công chúng vì mục đích thương mại, còn đàn ông thì gần như không khi nào bị như vậy, trừ vài anh mãi võ. Đàn bà ở trên sân khấu thì hở hang, gần như khỏa thân, còn đàn ông ngồi dưới ngó lên thì ăn bận đàng hoàng, đeo cà vạt nữa. Nếu xã hội do đàn bà chỉ huy thì tình trạng có đảo ngược không nhỉ” (Lâm Ngữ Đường, Một quan niệm về Sống Đẹp, bản dịch Nguyễn Hiến Lê, trg 159-160).

Tôi vẫn bị cám dỗ để tưởng tượng ra một thế giới ở khởi đầu do đàn bà lãnh đạo. Trong trường hợp này thì có lẽ Kinh Thánh của Do thái giáo và Kitô giáo sẽ được viết “khác” đi. Biết đâu Đức Chúa Trời không là Cha mà là Mẹ. Biết đâu trong 10 Giới Luật, sẽ có giới luật “Ngươi không được thèm muốn “chồng” người ta chứ không phải là “vợ” người ta!

Tưởng tượng cho vui thôi. Lịch sử là điều không thể thay đổi. Lịch sử ấy nói với tôi rằng nhân loại luôn trong tiến trình đi lên: lên từ xã hội do đàn ông độc quyền chỉ huy sang xã hội “nam nữ bình quyền”, lên từ xã hội được điều khiển bởi sức mạnh của cơ bắp sang xã hội được điều khiển bằng lý trí, lên từ xã hội xây dựng trên lò thuốc súng sang xã hội của tình người...

Tôi luôn lạc quan về lịch sử đi lên của xã hội loài người. Cách đây gần 30 năm, thế giới đã chứng kiến cuộc cách mạng thường được mệnh danh là “Sức mạnh quần chúng” (People’s Power) tại Phi luật tân. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại, đã diễn ra một cuộc đảo chánh mà không có tiếng súng, không có cảnh máu đổ thịt rơi.  Không một võ khí hay một tấc sắt trong tay, người dân quốc gia hải đảo này đã xuống đường và lật đổ được nhà độc tài Ferdinand Marcos.  Kế đó, một cuộc cách mạng như thế cũng đã diễn ra tại Haiti và buộc một nhà độc tài khác phải ra đi. Nhưng có lẽ ngoạn mục hơn cả vẫn là cuộc cách mạng “êm như nhung” tại Tiệp Khắc và đồng loạt các cuộc cách mạng tương tự tại khắp Đông Âu để khai tử các chế độ độc tài cộng sản hồi năm 1989. Gần đây hơn, cuộc cách mạng được mệnh danh là “Hoa lài” tại Tunisia đã khai mở một “Mùa Xuân” đầy hy vọng cho Trung Đông và các nước Á rập. Đã đến lúc thế giới thấy rằng một chế độ cai trị có thể thay đổi mà không buộc phải dùng đến bạo động và võ khí giết người.

Nhiều người đã có lý khi gọi kỷ nguyên mới là kỷ nguyên của “Sức mạnh mềm” (soft power). Sức mạnh mềm ấy đã được thể hiện qua sự phát triển và xử dụng rộng rãi hệ thống thông tin toàn cầu. Trước kia, với nhà tù, trại tập trung, hàng rào kẽm gai, dùi cui, báng súng...các chế độ độc tài đã có thể bưng bít thông tin và kìm kẹp người dân trong sợ hãi. Nay với “Sức mạnh mềm” này, không có lý do gì để không tin rằng chẳng có sự đe dọa nào còn có thể làm cho người dân lùi bước trước bạo lực nữa. Nói theo ngôn ngữ của ngục sĩ Nguyễn Chí Thiện, đã đến thời mà ông gọi là “kỷ nguyên tã trắng thắng cờ hồng”. Trẻ thơ là biểu tượng của chính “Sức mạnh mềm” ấy. Chỉ có sức mạnh của Hồn nhiên và Trong trắng của Trẻ thơ mới có thể chiến thắng được Gian Dối. Chỉ có sức mạnh của Hòa Bình nơi Trẻ thơ mới có thể hóa giải được Hận Thù và Bạo Lực.

Một cách nào đó, lịch sử nhân loại cũng sẽ “đi lên” không chỉ vì sự bình đẳng của người phụ nữ trong gia đình và xã hội được nhìn nhận, không chỉ vì người phụ nữ có thể đảm nhận rất nhiều  vai trò vốn từ trước đến nay chỉ dành riêng cho nam giới. Lịch sử nhân loại “đi lên” là khi “Sức mạnh mềm” mà người phụ nữ là một biểu tượng sẽ chi phối mọi sinh hoạt của con người. Đó là lúc tình người, tinh thần phục vụ, lòng quảng đại, sự nhẫn nhục, từ tâm, quên mình, hy sinh...trở thành những nguyên tắc hướng dẫn các quan hệ giữa người với người.

Được sống và “mở” mắt ra trong xã hội đầy tự do dân chủ, những khi nhớ các bà chị tuổi già sức yếu chưa một ngày biết thế nào là xã hội với những từ rất kêu như văn mình, bình đẳng...tôi thường tự hỏi, giữa tôi và các chị tôi, ai nên người hơn ai. Chắc chắn không phải tôi!