Ngày vinh quang đã đến!

Chu Thập

15.7.16

Tuần này, nước Pháp mừng Quốc khánh 14 tháng 7. Đã từng sống và muốn chọn “mẫu quốc” làm quê hương thứ hai, tôi nhớ đến ngày này hơn là ngày 2 tháng 9, quốc khánh của Việt Cộng. Tôi nhớ đến ngày 14 tháng 7  bởi vì đây không chỉ là ngày kỷ niệm cuộc cách mạng năm 1789 của riêng nước Pháp, mà còn của cả thế giới: muốn hay không biến cố này đã như một cơn địa chấn mạnh làm rung chuyển toàn thế giới.

Nhớ đến quốc khánh của Pháp, tôi nghe văng vẳng bên tai bài quốc ca “La Marseillaise” được sáng tác vài năm sau cuộc cách mạng. Trong Giải Túc Cầu Âu Châu vừa qua, âm thanh tạo nhiều cảm xúc nơi tôi nhứt là câu “Hãy ra đi, hỡi những đứa con của tổ quốc, ngày vinh quang đã đến!” (Allons enfants de la Patrie! Le jour de gloire est arrivée!) toát ra từ cửa miệng của các cầu thủ. Màu da của các cầu thủ càng làm nổi bật bài quốc ca của Pháp. Tên chính thức của đội tuyển Pháp là “Les Bleus” (Đội Áo Xanh”. Theo tôi,  lẽ ra phải đặt tên lại cho đội tuyển Pháp  là “Les Noirs” (Đội da đen) mới đúng, bởi vì nhìn kỹ tôi thấy màu da của hầu hết các tuyển thủ Pháp, nếu không da màu, ngà ngà thì cũng đều đen cả. Hầu hết đều là con cái của những di dân hay tỵ nạn đến từ một nước thuộc địa nào đó của Pháp tận bên Phi Châu. Còn nếu là da trắng như Zidane, như Benzema hay ngay cả như Platini thì họ cũng chẳng là thuần chủng để hãnh diện “tuyên xưng” rằng  “tổ tiên của chúng ta là người Gaulois” (nos ancêtres song des Gaulois) như một thời người Việt sống dưới thời Pháp thuộc phải đọc làu làu trong bài mở đầu của môn sử ký.

Nhưng dù có gốc gác từ đâu, bất cứ người công dân Pháp nào cũng mừng Quốc khánh 14 tháng 7 và cũng đều hát lên bài quốc ca “La Marseillaise” với tất cả  niềm tự hào và hãnh diện. Tự hào và hãnh diện bởi vì được làm công dân của một quốc gia, tuy ở khởi đầu không được hình thành từ các nhóm di dân, nhưng luôn mở rộng vòng tay để đón nhận người di dân. Màu da của các cầu thủ Pháp đã nói lên tính đa chủng và đa văn hóa của nước Pháp ngày nay. Màu da ấy, một cách nào đó, cũng thể hiện khẩu hiệu “Tự do, Bình đẳng, Huynh đệ” (Liberté, Égalité, Fraternité) được in trên lá cờ Pháp.

Pháp đã hãnh diện về truyền thống “tự do, bình đẳng, huynh đệ” ấy đến độ cũng muốn quảng bá đi khắp thế giới. Tượng Nữ thần Tự Do tại Hoa Kỳ là món quà đặc trưng ấy. Thật vậy, bức tượng bằng đồng hiện đứng trên đảo Liberty Island trong Hải cảng New York là tác phẩm được Điêu khắc gia Pháp Frédéric Auguste Bartholdi thiết kế và được Kiến trúc sư kiêm Kỹ sư Gustave Eiffel hoàn thành. Trong bức tượng, Nữ thần Tự Do của người La Mã giương cao ngọn đuốc cháy sáng và cầm trên tay một tấm bảng tượng trưng cho luật pháp, trên đó có ghi ngày tuyên bố độc lập của Hoa Kỳ 4 tháng 7 năm 1776.  Dưới chân của nữ thần là những sợi xích đã bị bẽ gẫy. Pháp đã tặng cho Hoa Kỳ bức tượng Nữ thần Tự Do để không chỉ đề cao nền độc lập của Hiệp chủng quốc, mà còn để nói lên nguồn gốc di dân của quốc gia này. Tự do đích thực luôn đồng hành với bình đẳng và huynh đệ. Được những người di dân và tỵ nạn tứ xứ thành lập, Hoa Kỳ tồn tại, thịnh vượng và vững mạnh lànhờ biết mở rộng vòng tay để đón nhận người di dân. Al Qaeda của trùm khủng bố Osama Bin Laden đã bình địa Tòa tháp đôi Twin Tower, nhưng đã không đánh đổ được tượng Nữ thần Tự Do, biểu tượng của một đất nước được gầy dựng và bồi đắp bởi hàng hàng lớp lớp người di dân.

Có lẽ các tác giả của tượng Nữ thần Tự Do muốn nói lên điều đó khi tạo cho khuôn mặt của nữ thần giống một người di dân và một di dân đến từ Trung Đông. Thật vậy, có một sự kiện ít được chú ý tới là người thiết kế bức tượng, Điêu khắc gia Bartholdi, đã múc lấy nguồn cảm hứng từ một quốc gia Á Rập là Ai Cập. Năm 1855, ông đã đến thăm các di tích lịch sử của nước này tại Abu Simbel. Ngây ngất trước lối kiến trúc của người xưa, ông mới nẩy ra ý nghĩ thiết kế một bức tượng có khuôn mặt của một phụ nữ Hồi giáo trùm khăn trên đầu (x. http://www.smithsonianmag.com/smart-news/statue-liberty-was-originally-muslim-woman). Nữ thần Tự Do một cách nào đó cũng là Nữ thần Di Dân. Bài học vỡ lòng về sử ký của trẻ con Mỹ hẳn không phải là “tổ tiên của chúng ta là người Anh hay người da trắng” mà là “những người di dân và tỵ nạn tứ xứ”; đồng bàn với họ trên bàn ăn hay ngồi chung với họ trên cùng một chuyến xe không chỉ là người da trắng mà là mọi người thuộc đủ mọi màu da, chủng tộc, văn hóa và tôn giáo, hoặc như cố Mục sư Martin Luther King đã từng mơ ước “con cái của những người nô lệ”.

Quả thực, Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ là một đất nước của người di dân, do người di dân và vì người di dân. Ngày 4 tháng 7 vừa qua là ngày kỷ niệm đúng 240 năm Hoa Kỳ được độc lập. Nhân dịp này, Tạp chí Time đã dành số kép ra ngày 11 và 18 tháng 7 này để ghi lại tất cả 239 điểm sáng của đất nước này. Góp mặt trong số báo này, Giáo sư kiêm Nhà văn gốc Việt Nam Nguyễn Việt Thanh, tác giả của quyển tiểu thuyết “The Sympathizer” (cảm tình viên) vừa được trao tặng giải thưởng Pulitzer năm 2016, đã nói  đến vai trò của người di dân trong việc xây dựng đất nước. Theo ông, nước Mỹ được tự do như ngày nay là nhờ người di dân, tỵ nạn và nô lệ. Qua cuộc tranh đấu của họ để có được một chỗ đứng trong đất nước này, người di dân đã buộc Hoa Kỳ phải viết lại Hiến Pháp của họ, để nhìn nhận rằng mọi người đều bình đẳng như nhau và Hoa Kỳ không nên chỉ là đất nước của người da trắng. Tác giả khẳng định: “số phận của họ (những người di dân) cũng là số phận của Hoa Kỳ”. Trích dẫn một tác giả Mỹ gốc Phi Luật Tân nổi tiếng trong thập niên 1950 là ông Carlos Bulosan, Giáo sư Nguyễn Thanh Việt viết: “Chúng ta là tấm gương phản chiếu của Hoa Kỳ...Nếu chúng ta thất bại, cả Hoa Kỳ cũng thất bại”. Ám chỉ đến óc bài ngoại của ứng cử viên Donald Trump, tác giả cho rằng bên cạnh một “Hoa Kỳ nói nhiều ngôn ngữ khác nhau và biết lựa lời mà nói” còn có một Hoa Kỳ khác, tức Hoa Kỳ của những người muốn dựng lên những bức tường để bài ngoại. Đó là một Hoa Kỳ đáng sợ và nguy hiểm. Và đó là một thách đố lớn hiện nay: “Nếu Hoa Kỳ đó chiến thắng, thì chúng ta và cả thế giới đều thua”.

Những cuộc bắn giết gần đây, nhứt là những vụ cảnh sát da trắng bắn người da đen và một người da đen mới sát hại 4 cảnh sát da trắng, khiến cho nhiều người lo sợ về những chia rẽ chủng tộc tại Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ. Nhưng tôi thích cái nhìn bình tĩnh và lạc quan của Tổng thống Barack Obama. Theo ông, Hoa Kỳ không phải là một quốc gia bị chia rẽ vì chủng tộc và màu da: người da đen hạ sát 4 cảnh sát viên da trắng tại Dallas không đại diện cho người da đen cũng như những người da trắng bắn hạ người da đen không đại diện cho người da trắng. Tôi tin lời Tổng thống Obama, bởi vì một Hoa Kỳ chia rẽ vì  chủng tộc đã không bầu một người da đen như ông lên làm nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo thế giới tự do.

Trong mắt tôi, Hoa Kỳ luôn vĩ đại. Vĩ đại vì tinh thần khoan nhượng, nền móng của một quốc gia đa chủng tộc và đa văn hóa. Vĩ đại vì tinh thần huynh đệ được thể hiện qua tấm lòng quảng đại trong hoạt động từ thiện. Trong 239 điểm sáng của Hoa Kỳ được Tạp chí Time đề cao, tôi đặc biệt chú ý đến hoạt động từ thiện của người Mỹ. Darren Walker, chủ tịch của sáng hội “Ford Foundation” viết rằng “từ thời các lãnh tụ thực dân đến các tỷ phú của thời đại như Buffett, Gates và Zuckerberg, truyền thống trao tặng đã được kết tinh trong DNA của dân tộc chúng ta”. Có lẽ trên thế giới, không có dân tộc nào đóng góp cho công cuộc từ thiện nhiều cho bằng Hoa Kỳ. Trong năm 2015 vừa qua, tổng số tiền người Mỹ trao tặng cho các quỹ từ thiện lên đến 373.25 tỷ Mỹ kim; trung bình mỗi ngày người Mỹ tặng hơn một tỷ Mỹ kim. Dĩ nhiên, cần có tiền mới có thể làm từ thiện. Nhưng với người Mỹ, ngoài tiền bạc, còn có một món quà quý giá hơn mà họ luôn trao tặng một cách quảng đại là thời giờ. Trong năm vừa qua, đã có khoảng 62.6 triệu người Mỹ làm thiện nguyện ít nhứt là một lần. Truyền thống trao tặng có thể đã bắt nguồn từ Kitô Giáo, vốn là tôn giáo của những nhà lập quốc Hoa Kỳ. Nhưng truyền thống ấy có được thăng hoa và phát huy hay không một phần cũng nhờ “tấm lòng” của người di dân: hầu như người di dân nào bỏ nước ra đi cũng đều có một trái tim rộng mở luôn nghĩ đến những người đang sống trong nỗi cơ cực mà chính mình đã từng nếm trải.

Hoa Kỳ không chỉ có súng đạn. Hoa Kỳ không chỉ là nơi dân chúng tự trang bị cho mình đến 300 triệu khẩu súng đủ loại. Hoa Kỳ không chỉ là nơi mà trung bình cứ 61 giờ lại xảy ra một vụ bắn giết. Với truyền thống trao tặng được người di dân nhào nặn và phát huy, Hoa Kỳ vẫn tiếp tục là một đất nước vĩ đại.

Vĩ đại vì truyền thống trao tặng chớ không phải vĩ đại vì thói bá quyền và cướp giựt như Trung Cộng hiện nay. Hôm thứ Ba 12 tháng 7 vừa qua, Tòa Án Trọng Tài Quốc Tế tại Hague, Hòa Lan đã đưa ra phán quyết về cuộc tranh chấp Biển Đông giữa Phi Luật Tân và Trung Cộng. Kết quả được hầu như toàn thế giới chờ đợi là: việc Trung Cộng xâm chiếm lãnh hải và xây dựng các cơ sở trên các đảo nhân tạo ở Biển Đông là một hành động bất hợp pháp!

Bộ mặt thô bỉ và vô liêm sỉ của Trung Cộng “vĩ đại” một lần nữa được phơi bày: bất chấp phán quyết của Tòa án Quốc tế, bất chấp Công pháp Quốc tế, bất chấp dư luận thế giới, Trung Cộng vẫn tuyên bố chủ quyền trên những vùng lãnh hải hoặc thuộc về một quốc gia khác hoặc còn đang tranh chấp.

Thái độ bá quyền và hung hăng của Trung Cộng đối với các nước láng giềng phản ảnh cách đối xử của họ đối với nhiều thành phần sắc tộc khác nhau trong nước và mọi người dân nói chung. Khoan nhượng và tương kính hoàn toàn là những ý niệm xa lạ đối với những con người chỉ biết sống theo nguyên tắc được đồ tể Mao Trạch Đông khởi xướng: “quyền lực xuất phát từ lò thuốc súng”. Trong nước, Tập Cận Bình dùng dùi cui, báng súng và nhà tù để đàn áp người dân. Bên ngoài, ông đưa quân đội đến cưỡng chiếm lãnh hải của các nước láng giềng. Trong nước, quyền sinh sát của ông ngày càng được củng cố. Ngoài nước, đế quốc Trung Cộng ngày càng mở rộng. Nhưng liệu có phải càng có quyền lực trong tay, nhứt là quyền lực từ lò thuốc súng mà con người càng trở nên “vĩ đại” không?

Trong bối cảnh của  xã hội đa chủng tộc và văn hóa của Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ, lắng nghe lời ca “Ngày vinh quang đã đến” trong  bài quốc ca của Pháp và chiêm ngắm bức tượng nữ thần Tự Do tôi nghĩ đến một thứ vinh quang và vĩ đại khác: con người chỉ thực sự vĩ đại khi họ biết ra khỏi vỏ ốc hẹp hòi ích kỷ của mình để sống khoan nhượng, nghĩa là chấp nhận và tôn trọng quyền lợi, tiếng nói và những khác biệt của người khác.