Ấn Độ với nỗ lực cứu vãn sông Hằng

1.7.16

Bắt nguồn từ đỉnh núi Hy Mã Lạp Sơn, dài 2.525 cây số, chảy qua hai nước Ấn Độ và Bangladesh, nuôi sống trên 450 triệu người,  sông Hằng (Ganges) hiện đang hấp hối vì ô nhiễm. Thủ tướng Ấn Độ, ông Narendra Modi, đã hứa hẹn sẽ làm sạch con sông này nội trong 2 năm tới. Nhưng liệu ông có thành công trong việc cứu vãn dòng sông được xem như “Thánh Mẫu” của Ấn Độ Giáo không?

“Ma Ganga” (Mẹ Hằng): đó là tên gọi của sông Hằng trong tiếng Hindi, một trong những ngôn ngữ chính thức của trên một tỷ người Ấn Độ. Được gọi như thế bởi vì sông Hằng đã từng nuôi dưỡng và thăng tiến nền văn minh Ấn Độ. Nhưng các cuộc nghiên cứu đã cho thấy ngay từ thượng nguồn là dãy Hy Mã Lạp Sơn, nước sông Hằng cũng đã bị ô nhiễm và càng chảy xuống đồng bằng, dòng sông càng bị ô nhiễm hơn.

Tại Rishikesh, một thành phố được xem là linh địa tọa lạc  gần thượng nguồn sông Hằng, cứ mỗi buổi chiều đạo sĩ Chidanand Saraswati chủ tọa một nghi thức đốt lửa. Khoảng 50 tu sĩ  và vài trăm tín đồ Ấn Giáo quay quanh ông. Đây là một trong những nghi thức để tôn vinh “Mẹ Hằng”. Một nghi thức như thế cũng được cử hành trong các thành phố và làng mạc dọc theo suốt chiều dài của sông Hằng. Cùng với nghi thức đốt lửa ấy, suốt ngày đều có khách hành hương xuống sông để tắm gội và thanh tẩy tâm hồn.

Người Ấn Giáo tôn kính sông Hằng như một vị thần. Họ tin rằng dòng sông này đã xuất phát từ trời cao để thanh tẩy Trái Đất. Do đó, họ tin rằng tắm gội trong dòng sông này có thể tẩy xóa tội lỗi của họ.

Đạo sĩ Chidanand Saraswati đã cho xây cất một trung tâm tĩnh huấn. Ông cho biết hiện trên toàn quốc có cả triệu người xin làm đệ tử của ông. Nhìn dòng nước ngày càng bị ô nhiễm, nhà đạo sĩ buồn bã nói rằng dân chúng nghĩ rằng sông Hằng có thể tẩy xóa tội lỗi của họ, nhưng họ không biết rằng dòng sông này không thể cất đi tình trạng ô nhiễm mà chính họ đã và đang gây ra.

Là một trong người tích cực tranh đấu để làm sạch sông Hằng, Đạo sĩ Chidanand Saraswati khẳng định rằng Ấn Độ đang sát hại “Mẹ Hằng”. Theo ông, “Mẹ Hằng” chết thì Ấn Độ cũng chết.

Về phần mình, Thủ tướng Narendra Modi, một tín đồ Ấn Giáo thuần thành và là lãnh tụ của Đảng Ấn Giáo đang cầm quyền, cũng xem việc làm sạch sông Hà như một sứ mệnh được Thượng Đế ủy thác cho ông. Trong bài diễn văn đọc trước đám đông những người ủng hộ sau cuộc chiến thắng lẫy lừng trong cuộc tổng tuyển cử cách đây hai năm, ông Modi tuyên bố “Mẹ Hằng đã kêu gọi tôi”. Ông nói rằng “Mẹ Hằng” đã than khóc và kêu gọi giúp đỡ. Ông đã cam kết dành một ngân sách lên đến 3 tỷ Mỹ kim để làm sạch sông Hằng nội trong 5 năm. Ông xem đây là một trong những dự án lớn nhất trong nhiệm kỳ thủ tướng của ông.

Thật ra, trước ông, các vị tiền nhiệm của ông cũng đã từng đưa ra những sáng kiến tương tự. Thập niên 1980 của thế kỷ trước, Thủ tướng Rajiv Gandhi đã khởi động một chương trình vĩ đại như thiết lập các ống cống và xây dựng các nhà máy lọc nước thải. Nhưng những người đi trước ông Modi đã không giải quyết được vấn đề: sông Hằng vẫn ngày càng bị ô nhiễm.

Kanpur, thành phố có đông dân số đứng hàng thứ 12 của Ấn Độ, nằm trong Tiểu bang Uttar Pradesh, dọc theo sông Hằng là trung tâm của kỹ nghệ da của Ấn Độ. Đây cũng là thành phố ô nhiễm nhất của Ấn Độ. Hầu hết số lượng da được sản xuất tại Kanpur đều được xuất cảng ra nước ngoài, nhất là Âu Châu và Hoa Kỳ. Phóng viên Justin Rowlat của Đài BBC được ông Rakesh Jaiswal, một nhà tranh đấu để làm sạch sông Hằng từ hai thập niên nay, hướng dẫn đi thăm khu kỹ nghệ chế xuất da này. Phóng viên Rowlat thú nhận rằng ông cảm thấy muốn nôn mửa khi nhìn thấy và nhất là ngửi mùi hôi thối từ các nhà máy và nhất là các cống rãnh nhơ bẩn đổ vào sông Hằng. Ông Jaiswal cho biết kỹ nghệ da tại Thành phố Kanpur sử dụng rất nhiều hóa chất cực kỳ độc hại để tẩy và làm cho da được mềm. Một số hóa chất như Chromium chẳng hạn được xem là có thể gây ung thư rất cao.

Ông Jaiswal nhìn nhận rằng Ấn Độ có đầy đủ phương tiện để làm sạch sông Hằng. Nhưng tại sao vấn đề không bao giờ được giải quyết tới nơi tới chốn. Ông Jaiswal giải thích: “Chúng tôi có khoa học và kỹ thuật, có tài năng, có nhân lực: chúng tôi có tất cả mọi thứ. Điều còn thiếu chính là sự lương thiện và tận tâm”.

Theo ông Jaiswal, nguyên nhân chính khiến cho vấn đề ô nhiễm tại Ấn Độ không bao giờ được giải quyết chính là nạn tham nhũng.

Ông Shashi Shekhar, Giám đốc Chương trình làm sạch sông Hằng, cũng đồng ý với phân tách của ông Jaiswal. Ông Shekhar cho biết: mãi cho tới gần đây, vẫn còn có gần 200 nhà máy thuộc da tại Kanpur không có giấy phép hoạt động. Sở dĩ có tình trạng này là vì nạn tham nhũng của các viên chức chính quyền địa phương. Mới đây, chính phủ đã siết chặt luật lệ. Đã có trên 100 nhà máy bị đóng cửa. Hiện nay vẫn còn trên 400 nhà máy thuộc da đang hoạt động tại Kanpur. Các chất thải độc hại và vô số rác rưởi xú uế từ các tấm da thú vẫn tiếp tục được đổ xuống sông Hằng một cách vô tội vạ.

Nhưng làm sạch sông Hằng không chỉ có nghĩa là ngăn ngừa không để cho các chất thải độc hại được tuôn đổ xuống sông, mà còn là kiểm soát được lượng nước được lấy ra khỏi dòng sông. Sông Hằng cung cấp một nguồn nước quan trọng cho cả một vùng rộng lớn. Với lưu vực  bao trùm một không gian rộng đến hơn một triệu cây số vuông, sông Hằng nuôi sống trên 40 phần trăm dân số 1.3 tỷ của Ân Độ. Dọc suốt chiều dài của dòng sông, người ta có thể thấy các hệ thống dẫn thủy nhập điền và các nhà máy cung cấp nước uống cho dân chúng. Hầu hết nước được sử dụng ở thủ đô Delhi chẳng hạn, đều xuất phát từ hai con kinh lớn: một nối liền với sông Hằng và một với một nhánh lớn của sông Hằng là sông Yamuna. Và dĩ nhiên nước được lấy thẳng từ sông Hằng cũng như từ lòng đất cũng tạo ra nhiều vấn đề.

Những đồng bằng rộng lớn dọc theo hai bờ sông Hằng chính là vựa lúa của Ấn Độ. Từ nhiều ngàn năm qua, chính những cánh đồng phì nhiêu này đã cung cấp thực phẩm cho dân chúng Ấn Độ. Chính vì cần có phù sa từ sông Hằng mà các cánh đồng dọc theo hai bờ sông đều cần phải được tưới tẩm. Nhưng với hơn 200 triệu nông dân, cần phải có một lượng nước lớn. Hậu quả là, theo các nhà thủy học, tại một số nơi, nước sông Hằng ngày càng cạn đi. Ngoài ra, theo Viện Nghiên cứu Địa vật lý của Ấn Độ, chỉ trong vài năm tới, nguồn nước ngầm của Ấn Độ cũng sẽ cạn kiệt. Bên cạnh nạn ô nhiễm, đây cũng là một trong những vấn đề lớn được đặt ra trong việc cứu vãn sông Hằng.

Ngoài tình trạng ô nhiễm do kỹ nghệ gây ra và nguồn nước ngày càng khô cạn, Chương trình làm sạch sông Hằng của chính phủ Ấn Độ còn phải đối đầu với một vấn đề nan giải khác là sự bùng nổ dân số. Ở Ấn Độ, đi đâu du khách cũng cảm thấy choáng ngộp vì lượng người: ở đâu cũng thấy con người chen chúc nhau! Bên cạnh dòng sông Hằng là “dòng sông” dân chúng !

Nói về tình trạng dân cư đông đúc, có lẽ thành phố Varanasi là một điển hình của Ấn Độ. Thành phố này được xây dựng từ Thế kỷ 11 trước công nguyên và cũng nằm trong Tiểu bang Uttar Pradesh. Với khoảng 2000 đền thờ Ấn Giáo nằm dọc theo bờ sông Hằng, Varanasi nổi tiếng với việc hỏa táng. Các tín đồ Ân Giáo tin rằng được hỏa táng dọc theo bờ sông Hằng, người chết sẽ được giải thoát khỏi vòng luân hồi. Theo ước tính, tại thành phố Varanasi, mỗi năm có khoảng 32 ngàn vụ hỏa táng với trên 300 tấn phần thi thể của người chết không được hoàn toàn đốt cháy được vứt xuống sông Hằng.

Nhưng đây chỉ là một phần nhỏ của tình trạng  ô nhiễm đối với  sông Hằng. Vấn đề thực sự ở đây chính là rác thải từ sinh hoạt của con người. Sông Hằng hiện vẫn còn là “ống cống” chính của 450 triệu người sống nhờ vào dòng nước của nó. Cách đây 30 năm, chính phủ Ấn đã cho xây một hệ thống ống cống vĩ đại để giải quyết rác thải từ sinh hoạt của con người. Nhưng theo thống kê của chính phủ, nhìn chung hệ thống ống cống của thành phố Varanasi  hoặc không hoạt động hoặc không đáp ứng với nhu cầu. Khả năng giải quyết rác thải từ sinh hoạt của con người chỉ độ 100 triệu lít mỗi ngày trong khi sức thải hiện nay  lại lên đến 300 triệu lít mỗi ngày. Theo ước tính cũng của Trung tâm Khoa học và Môi sinh Ấn Độ, hiện có khoảng 80 phần trăm nước thải vào sông Hằng hoàn toàn không được gạn lọc.

Tại Varanasi, mức dơ bẩn của nước sông Hằng cao hơn 150 lần mức an toàn để tắm gội. Vậy mà dân chúng vẫn tỉnh bơ ngụp lặn trong dòng sông. Và đây chính là mấu chốt của một trong những vấn đề nan giải đối với bộ y tế của Ấn Độ: mỗi năm có trên 300 ngàn trẻ em Ấn Độ dưới 5 tuổi chết vì bệnh tiêu chảy!

Nói đến tình trạng ô nhiễm của sông Hằng, không thể không nói đến thành phố Gangasagar nằm trong Vịnh Bengal là nơi mà sông Hằng kết thúc cuộc hành trình dài trước khi đổ vào Ấn Độ dương.

Đây là nơi có đông người Ấn Giáo đến tắm gội nhất, đặc biệt vào dịp lễ Mela vào ngày 10 tháng 2 hằng năm. Có ít nhất một triệu người đến tắm gội trong sông Hẳng vào dịp lễ này. Còn trong đại lễ Maha Kumbh Mela được cử hành 12 năm một lần, số người hành hương đến đây không thể đếm xuể được. Theo ước tính, nhân dịp đại lễ Maha Kumbh Mela hồi năm 2012, đã có trên 30 triệu người đến Gangasagar chỉ trong một ngày.

Con số khổng lồ ấy cho thấy tầm quan trọng của sông Hằng đối với các tín đồ Ấn Giáo và cũng giải thích tại sao Chương trình làm sạch sông Hằng là một trong những ưu tiên hàng đầu của chính phủ Ấn.

Hơn các vị tiển nhiệm của ông, Thủ tướng Narendra Modi xem đây là dự án quan trọng nhất đối với ông. Ông sẽ được đánh giá dựa trên sự thành công hay thất bại của dự án này. Ngoài ra những nỗ lực làm sạch sông Hằng của ông cũng là một trắc nghiệm về khả năng hiện đại hóa của Ấn Độ cũng như giải quyết vấn đề tham nhũng tại nước này và “xử lý” rác thải từ sinh hoạt của con người.

Liệu Thủ tướng Modi có thành công trong sự nghiệp để đời này không?  Phóng viên Rowlat của Đài BBC đã thăm dò ý kiến của Đạo sĩ Chidanand tại Rishikesh. Nhà đạo sĩ này vẫn luôn tỏ ra lạc quan. Ông tin tưởng rằng chương trình làm sạch sông Hằng của chính phủ Ấn, dưới thời Thủ tướng Modi, sẽ thành công. Ông hy vọng rằng một ngày nào đó dòng nước trong vắt sẽ được trả lại cho sông Hằng.

Nếu  thành công trong việc làm sạch sông Hằng thì quốc gia hiện đang có mức phát triển kinh tế nhanh nhất thế giới này cũng sẽ đạt được nhiều thành tích vẻ vang khác.

(theo BBC, India’s dying mother)