Tạ ơn Trời cho tôi biết tạ ơn

Chu Thập

27.11.15

Không phải là người Mỹ, nhưng hằng năm cứ đến cuối tháng 11, tôi luôn cố gắng hâm nóng lại tâm tình cao quý nhứt của con người là lòng biết ơn. Với tôi, bí quyết tạo nên sự thịnh vượng của Hoa Kỳ chính là lòng biết ơn. Sở dĩ quốc gia này có được mệnh danh là đất nước của cơ hội là bởi lòng biết ơn được đề cao đến độ đã biến thành một ngày “quốc khánh”. Có lẽ chưa có nơi nào trên thế giới tâm tình này được trân quý như thế. Bỏ nước ra đi, được đón tiếp và tạo điều kiện để có được một cuộc sống tốt đẹp hơn, có người di dân nào mà không muốn bày tỏ lòng biết ơn đối với đất nước đã cưu mang mình. Những cố gắng hội nhập, vươn lên và đáp trả lại chính là thể hiện của lòng biết ơn ấy. Lịch sử của Hoa Kỳ, đất nước của người di dân, đã được viết bằng những câu chuyện của lòng biết ơn như thế.

Thế giới, nhứt là các nước Tây Phương, đang nơm nớp lo sợ bị khủng bố. Ngày Lễ Tạ Ơn tại Hoa Kỳ tự nhiên gợi lên cho tôi ý nghĩ: khủng bố cũng đồng nghĩa với vô ơn! Sau cuộc khủng bố tại Paris, Pháp Quốc hôm 13 tháng 11 vừa qua, một nhà lãnh đạo tinh thần của cộng đồng Hồi Giáo tại Úc Đại Lợi cho rằng sở dĩ một số người trẻ bị tổ chức “Quốc gia Hồi giáo” chiêu dụ, nhồi sọ, “cực đoan hóa” và đưa vào con đường khủng bố là bởi họ là nạn nhân của kỳ thị chủng tộc và bị đẩy ra bên lề xã hội. Nhận định trên đây có thể đúng. Rơi vào tâm trạng bất mãn, con người dễ đi đến thái độ chống xã hội và loại trừ người khác. Nhưng trong cái nhìn đơn giản của tôi, tôi lại nghĩ rằng sở dĩ con người không vượt qua được tâm trạng bất mãn là bởi họ thiếu lòng biết ơn.

Người Việt tỵ nạn khắp nơi trên thế giới đang kỷ niệm 40 năm trốn chạy khỏi chế độ cộng sản. Ở bước đầu lạc lõng trong quê hương mới, ai cũng gặp khó khăn trong việc hội nhập. Nhưng ngày nay, khi nhìn lại chặng đường đã qua, cộng đồng người Việt tỵ nạn nào cũng dành một chỗ đặc biệt cho tâm tình biết ơn đối với đất nước đã đón nhận họ. Lòng biết ơn đối với các nước Tây Phương đã làm nên bản sắc của người Việt tỵ nạn. Nhưng không riêng đối với người Việt tỵ nạn, các nước Tây Phương cũng là ân nhân của bất cứ một người di dân nào trên thế giới này. Bỏ nước ra đi tỵ nạn hay để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn, người ta chạy đi đâu nếu không phải là các nước Tây Phương. Trong thời gian gần đây, làn sóng người tầm trú từ Trung Đông, từ Phi châu, từ Á Châu ồ ạt tràn vào các nước Tây Phương, chớ không phải các nước Hồi giáo giàu có ở Trung Đông hay bất cứ một nước Hồi giáo nào,  lẽ ra phải là một điều đáng suy nghĩ cho những kẻ khủng bố và những ai đang ra rả kêu gọi bài Tây Phương.

Với tôi, khủng bố là tột cùng của vô ơn. Tôi không chỉ nghĩ đến những tên khủng bố của các tổ chức Al-Qaeda và “Quốc gia Hồi giáo”, nhứt là những thanh niên thiếu nữ lớn lên hay ngay cả sinh ra trong các nước Tây Phương. Họ không những “ăn cháo đá bát”, mà còn quay lưng lại cắn xé vô tội vạ những đất nước đã cưu mang, dưỡng dục mình. Đó là tột cùng của sự vô ơn. Nhưng các chế độ độc tài, đặc biệt các chế độ cộng sản, vì thực chất là khủng bố, cũng tỏ ra vô ơn không kém. Không có cùng ý thức hệ, chiến thuật và phương pháp như các tổ chức khủng bố Hồi giáo, nhưng các chế độ cộng sản cũng chủ trương khủng bố và cũng khủng bố dã man không thua kém “Quốc gia Hồi giáo” hay bất cứ một tổ chức khủng bố Hồi giáo nào. Và khủng bố cũng là vô ơn. Cứ nhìn lại việc Hồ Chí Minh quyết định hạ sát người ân nhân Nguyễn Thị Năm và cải trang để tận mắt chứng kiến cuộc hành quyết dã man dành cho bà, đủ biết chế độ khủng bố của cộng sản Việt Nam đã tỏ ra vô ơn như thế nào. Với hành động ấy, Hồ Chí Minh đã để lại “di sản” và “đạo đức cách mạng vô ơn” cho người cộng sản Việt Nam. Nếu chỉ cần một nét để vẽ nên bộ mặt của bất cứ một người cộng sản nào thì nét ấy chính là sự vô ơn. Vô ơn đối với tổ quốc khi sẵn sàng bán đứng đất nước cho Tàu Cộng, vô ơn đối với tiền nhân khi muốn chối bỏ hay viết lại lịch sử, vô ơn đối với không biết bao nhiêu người hay “đồng chí” đã nằm gai nếm mật với mình, vô ơn đối với không biết bao nhiêu người đã hy sinh xương máu để giúp họ cướp chính quyền. Vô ơn với cả các nước Tây Phương, nhứt là Hoa Kỳ. Vơ vét cho đầy túi, tìm một bãi đáp an toàn, cha con họ đâu có chạy sang Trung Cộng hay Nga, mà là Hoa Kỳ hay các nước Tây Phương. “Hy sinh đời bố để củng cố đời con”, gởi con đi học nước ngoài, họ đâu có chọn Trung Cộng hay Nga, mà phải là Hoa Kỳ hay các nước Tây Phương. Nhưng cứ mở miệng ra, ngay như ông thủ tướng có con học bên Mỹ và gả con cho “Mỹ Ngụy”, là chửi Mỹ !

Tôi đã không chọn Hoa Kỳ làm quê hương thứ hai. Nhưng tôi vẫn luôn biết ơn đất nước vô cùng quảng đại này. Quốc gia này chắc chắn đã đóng góp rất nhiều cho các chương trình định cư người tỵ nạn Việt Nam. Ngày Lễ Tạ Ơn của họ, tôi hướng về đó với tất cả tấm lòng biết ơn của tôi. Riêng với nước Pháp là nơi tôi đã dừng chân một thời gian và Úc Đại Lợi mà tôi đã chọn làm quê hương thứ hai, tôi biết mình sẽ chẳng bao giờ trả cho hết nợ ân tình. Thật ra, được sống đến cái tuổi “thất thập cổ lai hy”, tôi chỉ thấy mình mắc nợ và mang ơn. Và chỉ khi nào còn cố gắng tri ơn, tôi mới thấy mình còn muốn sống tử tế và như vậy mới cảm thấy an tâm. Đây là điều mà các chuyên gia tâm lý luôn mách bảo với tôi.

Thomas Merton (1915-1968), người đã một thời chạy theo chủ nghĩa Marxit và về sau gia nhập Kitô giáo và vào tu trong một dòng khổ tu, đã nói một câu đáng suy nghĩ: “Những người vô ơn không chóng thì chày sẽ bắt đầu than trách về mọi sự”. Thật vậy,  kẻ vô ơn khó có thể hài lòng về cuộc sống. Trái lại, lòng biết ơn luôn tạo ra những cảm xúc tích cực như an vui, yêu thương và hài lòng.

Một trong những chuyên gia về lòng biết ơn là Tiến sĩ Robert Emmons, giáo sư tâm lý tại trường Đại học UC Davis, Tiểu bang California, Hoa Kỳ, cho rằng lòng biết ơn gia tăng niềm vui sống và sức khỏe của con người. Trong một cuộc nghiên cứu được thực hiện năm 2003, tiến sĩ Emmons và các đồng nghiệp của ông đã làm một cuộc thử nghiệm với khoảng  200 sinh viên. Các sinh viên được chia làm 3 nhóm và mỗi nhóm được đề nghị ghi nhựt ký trong vòng 10 tuần lễ: một nhóm chú trọng đến lòng biết ơn, tức những phúc lành mình có được, một nhóm chỉ ghi nhận những điều phiền toái và bực bội và một nhóm chỉ chú ý đến những biến cố vô thưởng vô phạt. Kết quả của cuộc nghiên cứu cho thấy nhóm sinh viên đặc biệt chú trọng đến những phúc lành trong cuộc sống cho biết họ cảm thấy lạc quan và có cái nhìn tích cực về cuộc sống, cảm thấy khỏe khoắn và bỏ ra nhiều giờ hơn để tập thể dục.

Để tập thực thi lòng biết ơn, các chuyên gia tâm lý gợi lên cho tôi một số chỉ dẫn. Chẳng hạn, nên nghĩ đến một người nào đó đã từng giúp đỡ tôi trong cuộc sống. Người đó có thể là một thày giáo, một người bạn, một người bà con, một người cố vấn. Ai chớ những người như thế thì tôi không bao giờ thiếu. Nhưng gần gũi hơn, các chuyên gia tâm lý khuyên tôi nên nghĩ đến những người đang sống bên tôi như người phối ngẫu của tôi hay như người bạn thân nhứt của tôi. Họ khuyên tôi nên bỏ ra một tuần để quan sát và tập trung vào tất cả những cách khác nhau mà những người thân này đã và đang làm để giúp tôi sống thoải mái và hạnh phúc hơn. Để tập thực thi lòng biết ơn, các chuyên gia tâm lý cũng đề nghị tôi mỗi lần ngồi vào bàn ăn, hãy tưởng nghĩ đến những người đã góp phần chuẩn bị thức ăn cho tôi, từ người nông dân, người trung gian chuyên chở hàng hóa, người chế biến thực phẩm, đến người nấu nướng thức ăn và dĩ nhiên ngay cả người dọn bàn cho tôi.

Đi xa một bước nữa, các chuyên gia tâm lý mời gọi tôi nên đi dạo trong thiên nhiên hoặc trong ngôi vườn của mình. Trong khi đi dạo như thế, hãy nghĩ đến tất cả mọi cách thiên nhiên đang giúp tôi trân trọng và yêu quý cuộc sống cũng như làm cho tôi cảm thấy thoải mái và hạnh phúc. Một cách cụ thể, tôi hãy tỏ ra biết ơn vì không khí trong lành, vì nguồn nước sạch, vì vẻ đẹp của một cánh hoa, vì sự thanh thản mà biển khơi, ao hồ, núi sông hay ngay cả bóng mát dưới một nhánh cây mang lại cho tôi.

Cuối cùng, một trong những cách thể hiện lòng biết ơn mà tôi cho là ý nghĩa hơn cả đó là tập sống có trách nhiệm. Trách nhiệm đối với môi trường sống như không phung phí điện nước, bảo vệ thiên nhiên, “tái sinh” (recycle) rác rưởi... Trách nhiệm đối với tha nhân như đóng góp cho các công cuộc từ thiện, giúp đỡ người túng thiếu v.v (x. Melanie Greenberg, Ph.D, “How Gratitude Leads to a Happier Life, Psychology Today, 22/11/2015).

Trên đây là những chỉ dẫn tâm lý. Riêng tôn giáo của tôi cũng dạy tôi phải luôn thực thi lòng biết ơn. Nghi thức tôn giáo mà người công giáo gọi là “Thánh Lễ” trong nguyên ngữ Hy Lạp có nghĩa là “Tạ ơn” (Eucharistie, Eucharist). Dĩ nhiên, trước hết là tạ ơn Thượng Đế vì muôn phúc lành trong cuộc sống. Đạo của tôi luôn dạy tôi rằng trong cuộc sống “mọi sự đều là hồng ân” và mọi sự đều mời gọi tạ ơn. Còn nếu cho rằng mọi sự đều là vô thường thì ngay cả những bất hạnh có khi cũng là những phúc lành “giấu mặt”. Còn với tha nhân thì đương nhiên, trong muốn nghìn cách thế, bao lâu còn hít thở là bấy lâu còn đi vào tương quan và còn chịu ơn.

Trong phim “Chuyện Tử Tế” (1985), nhà Đạo diễn Trần Văn Thủy có khuyên “Tử tế có trong mỗi con người, mỗi nhà, mỗi dòng họ, mỗi dân tộc. Hãy bền bỉ đánh thức nó, đặt nó lên bàn thờ tổ tiên hay trên lễ đài quốc gia. Bởi thiếu nó, một cộng đồng dù có những nỗ lực tột bực và chí hướng cao xa đến mấy thì cũng chỉ là những điều vớ vẩn. Hãy hướng con trẻ và cả người lớn đầu tiên vào việc học làm người-người tử tế trước khi mong muốn và chăn dắt họ trở thành những người có quyền hành, giỏi giang hoặc siêu phàm”. Tôi cũng có một ý nghĩ như thế về lòng biết ơn, bởi lẽ cùng với sự tử tế, lòng biết ơn làm thành đôi cánh để đưa con người lên cao hơn trong nhân cách. Thiếu lòng biết ơn, con người sẽ đâm ra bất mãn và từ bất mãn sẽ dẫn đến khủng bố bằng cách này hay cách khác. Tôi tin rằng thế giới này sẽ là một nơi tốt đẹp và đáng sống hơn trong đó loài ngưới sẽ ít sợ bị khủng bố hơn, nếu  lòng biết ơn được đánh thức và thực thi nơi mỗi người. Phải chăng đó không là thông điệp mà Ngày Lễ Tạ Ơn ở Hoa Kỳ muốn nhắn gởi với thế giới?