Cử chỉ nhỏ, ý nghĩa lớn

Chu Thập

16/11/18

Melbourne có lẽ là thành phố nổi tiếng nhứt của Úc Đại Lợi. Hầu như năm nào thành phố này cũng đều được các tạp chí và cơ quan truyền thông trên thế giới bầu chọn là một trong những thành phố đáng sống nhứt trên thế giới.

Tôi đến Melbourne cũng đã năm lần bảy lượt. Phần lớn bằng máy bay. Hai lần bằng xe hơi và một lần bằng xe lửa. Thú vị nhứt là đến Melbourne bằng xe lửa, thả bộ ra những khu phố chính hay lên xe tram miễn phí để làm một vòng thành phố.

Mới đây khi xảy ra cuộc khủng bố trên đường Bourke ở trung tâm thành phố, tôi mới nhớ lại mình cũng đã hơn một lần đi lại trên con đường này. Thành phố Melbourne đã nổi tiếng. Nhưng kể từ nay, có lẽ mỗi lần nhớ đến Melbourne, tôi không thể không nhớ tới con đường này. Nhớ đến con đường này bởi vì ở đó có một người đáng nhớ. Người đó là ông  Sisto Malaspina, 74 tuổi, người chủ tiệm của quán cà phê có tên là “Pellegrini’s Espresso Bar” (quán cà phê Espresso của những người lữ hành) đã bị tên khủng bố của “Quốc gia Hồi giáo” đâm chết hôm thứ Sáu 10 tháng Mười Một vừa qua. Theo những người  tận mắt chứng kiến cuộc tấn công khủng bố, khi thấy chiếc xe của tên khủng bố bốc cháy, ông Malaspina đã vội chạy đến để giúp đỡ. Không ngờ chính kẻ mà ông muốn giúp đỡ lại ra tay hạ sát ông.

“Lữ hành” theo định nghĩa là người chỉ đến rồi đi. Nhưng cái quán của ông Malaspina không chỉ là nơi dừng chân của khách qua đường. Họ đã đến một lần và trở lại nhiều lần sau đó. Lý do thật đơn giản: không người khách nào có thể cưỡng lại được nụ cười hồn nhiên, thân thiện và đầy ắp tình người của người chủ quán.

Một trong những khách hàng quen thuộc đó là tài tử gạo cội Russell Crowe, người đã từng thủ vai chính trong cuốn phim nổi tiếng “Gladiator” (võ sĩ giác đấu). Sau khi nghe hung tin, tài tử Crowe đã gởi lên trang mạng xã hội Twitter bức ảnh chụp chung của mình với ông chủ quán, kèm theo những lời thương tiếc cảm động bằng tiếng Anh xen kẽ với tiếng Ý: “ Ông Sisto ơi, trái tim tôi tan vỡ...Tôi đã đến quán Pellegrini từ năm 1987. Không bao giờ trở lại Melbourne mà tôi không ghé qua thăm người bạn Sisto thân nhứt của tôi, bị một kẻ khùng điên đâm chết giữa đường phố. Buồn quá”( Sisto, il mio cuore si spezza ...I’ve been going to Pellegrini’s since 1987. Never been to Melbourne without dropping in on my man Sisto...My sweet loyal friend, stabbed in the street by a mad man. Cosi triste). Tài tử Crowe đã xem ông Malaspina như một người chú của mình và cho biết đó là một trong những lý do khiến ông thích trở lại Melbourne.

Không riêng tài tử Crowe, bất cứ ai đã một lần ghé vào quán “Pellegrini’s Espresso Bar” của ông Malaspina cũng đều muốn trở lại. Lãnh tụ Đối lập Liên bang Bill Shorten cũng bày tỏ cùng một cảm nghĩ như tài tử Crowe. Ông cho biết: cũng như hầu hết mọi người dân Melbourne, từ nhiều thập niên qua, ông vẫn thường xuyên ghé vào quán của ông Malaspina để gọi là “nói chuyện chính trị và về Melbourne”. Lãnh tụ Đối lập gọi ông Malaspina là một “biểu tượng của Melbourne” (Melbourne icon).

Là một người Ý di dân sang Úc Đại Lợi năm 1963, ông Malaspina đã có một bí quyết thành công thật đơn giản: lúc nào cũng nở nụ cười thân thiện trên môi và nói theo kiểu nói thời thượng của người Việt Nam trong nước, lúc nào cũng xem khách hàng là “thượng đế” để tận tình phục vụ. Hình ảnh quen thuộc nhứt về ông là chính tay mình phục vụ khách hàng và lúc nào cũng sẵn sàng ngồi xuống để trò chuyện, để tán gẫu, để kể một câu chuyện cười cho họ.

Xét về kinh doanh, ông Malaspina quả là một tiểu thương thành công. Khách đến một lần rồi thế nào cũng trở lại. Cửa tiệm lúc nào cũng đông khách. Có thể cà phê của ông có hương vị đặc biệt. Có thể các món ăn của ông hấp dẫn. Nhưng như tài tử Russell Crowe và Lãnh tụ Đối lập Bill Shorten cũng như nhiều khách hàng khác chia sẻ, sự hấp dẫn của quán “Pelligrini’ Espresso Bar” và có lẽ của cả con đường Bourke là nụ cười lúc nào cũng tươi nở trên môi ông Malaspina, cử chỉ thân thiện và sự phục vụ tận tình của ông. Đó là những vốn quý có thể đầu tư mà không cần tiền bạc, bởi lẽ ai cũng có thể có sẵn trong người và dù có nghèo hèn thấp cổ bé miệng đến đâu, ai cũng có thể có.

Nhớ đến ông Mataspina, có lẽ người ta cũng không thể quên được ông Michael Rogers, 46 tuổi, một người vô gia cư bất chấp nguy hiểm đã dùng chiếc xe đẩy của một siêu thị để cản đường tên sát nhân. Được đài số 7 phỏng vấn, người vô gia cư này đã khiêm tốn nói: “Tôi không phải là một anh hùng”. Dù không nhận tước hiệu anh hùng, Michael cũng đã giúp cứu thoát được nhiều người cũng như một cách nào đó bảo vệ được chính thành phố Melbourne và dĩ nhiên củng cố thêm danh hiệu “thành phố  đáng sống nhứt” của Melbourne.

Nụ cười không bao giờ tắt của ông chủ quán “ Pellegrini’s Espresso Bar” và hành động dũng cảm của ông Rogers có lẽ chỉ là những cử chỉ nhỏ mà chúng ta có thể chứng kiến được trong cuộc sống hàng ngày khắp mọi nơi trên thế giới. Ai cũng có thể làm được những cử chỉ nhỏ như thế. Nhỏ nhưng có một ý nghĩa và giá trị lớn. Một nụ cười thân thiện không tốn kém bao nhiêu nhưng có sức xóa tan mọi nghi kỵ và hận thù trong lòng người. Một cái bắt tay nồng ấm dù không tốn kém bao nhiêu cũng có sức sưởi ấm được một tâm hồn giá lạnh. Một lời “cám ơn” và nhứt là “xin lỗi” chân thành có khi còn  hùng hồn hơn cả vạn bài diễn văn dài lê thê và sáo rỗng.

Những cử chỉ nhỏ trong cuộc sống hàng ngày có một giá trị và sức mạnh đặc biệt bởi vì chúng thể hiện tư cách của một con người. Thiếu tư cách là thiếu tất cả.

Tướng Herbert Norman Schwarzkopt Jr (1934- 2012) là người rất chú trọng đến tư cách của một người lãnh đạo. Ông đã từng là tham mưu trưởng của các lực lượng đồng minh trong cuộc chiến vùng Vịnh hồi năm 1990, sau khi nhà độc tài Saddam Hussein của Iraq đưa quân sang xâm chiếm quốc gia láng giềng Kuwait.

Năm 1997, trong một chuyến viếng thăm Úc Đại Lợi, ông được mời nói chuyện với giới doanh nghiệp tại Thành phố Melbourne. Trong bài nói chuyện, vị tướng anh hùng của cuộc chiến vùng Vịnh đã khẳng định rằng vì thiếu tư cách cho nên nhiều nhà lãnh đạo trên thế giới đã thất bại. Theo ông sức mạnh của tư cách là yếu tố quan trọng nhứt trong thuật lãnh đạo. Ông cho rằng “99 phần trăm những nhà lãnh đạo thất bại trong 100 năm qua không phải là thất bại vì không có tài năng: họ thất bại vì thiếu tư cách.” Một nhà lãnh đạo thiếu tư cách là người muốn người khác phải làm những điều mà chính họ không lay ngón tay để làm.

Vị tướng lừng danh này trích dẫn kết quả của một cuộc thăm dò tại Mỹ cho thấy có đến 75 phần trăm nhân viên đã nói dối với người chủ của mình. Khi được hỏi tại sao phải nói dối, họ trả lời: “Bởi vì những ông chủ của chúng tôi là những người thiếu đạo đức và nếu họ thiếu đạo đức thì tạo sao lại đòi hỏi chúng tôi phải cư xử có đạo đức”.

Quả đúng như người Việt Nam chúng ta thường nói: thượng bất chánh, hạ tất loạn. Nếu như con người xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày  nay có vô cảm, lọc lừa, dối trá và chỉ biết sống cho mình...là bởi tập đoàn cộng sản đang cầm quyền, từ trên trở xuống, đều  là những con người thiếu tư cách mà dối trá, tham lam là nét nổi bật nhứt.

Vào lúc Mười Một giờ, ngày Mười Một, tháng Mười Một vừa qua, nhiều nhà lãnh đạo các nước Tây Phương đã tập trung tại Paris, Pháp Quốc để tưởng niệm ngày kết thúc Đệ nhứt Thế chiến. Trong số các lãnh tụ quốc gia, tôi đặc biệt chú ý đến Tổng thống Vladimir Putin và trong các cử chỉ nổi bật ông này đã bày tỏ tại cuộc gặp gỡ , tôi đặc biệt chú ý đến việc ông dùng ngón cái ra dấu (thumbs-up) với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tập làm quen với ngôn ngữ ra dấu của người Tây Phương, tôi hiểu rằng nhà độc tài Nga này muốn nói với Tổng thống Trump rằng ông hoàn toàn tán thành chủ trương, đường lối, chính sách...và mọi hành động của ông này. Đúng là  ngưu tầm ngưu mã tầm mã!

Vào giữa lúc Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel, lãnh tụ của 2 nước cựu thù, đều lên tiếng cảnh cáo trước hiểm họa của chủ nghĩa dân tộc (nationalism) là thứ chủ nghĩa đã từng là nguyên nhân gây ra chiến tranh và chết chóc cho nhân loại, tôi hiểu ý nghĩa của cử chỉ của nhà độc tài Putin. Có thể đó chỉ là một cử chỉ nhỏ, nhưng nó cũng đủ để nói lên tính cách của một con người. Ngang nhiên đưa quân đi xâm lăng nước khác, công khai ủng hộ một nhà độc tài để gây rối loạn ở Trung Đông và nhứt là đàn áp người dân trong nước một cách dã man, liệu một người như thế có đủ tư cách để lên tiếng kêu gọi xây dựng hòa bình cho thế giới không?

Vào năm 1914, khi Đệ nhứt Thế chiến bùng nổ, một nhà bình luận nổi tiếng của Anh là ông H.G.Wells đã gọi cuộc chiến này là một thứ “Chiến tranh để chấm dứt mọi thứ chiến tranh” (the war to end all wars). Đây là một thứ ảo tưởng đã được chứng minh qua Đệ nhị Thế chiến, kế đó là Chiến tranh lạnh và đủ mọi hình thức chiến tranh khác. Dường như thế giới lại sắp rơi vào một cuộc chiến tranh lạnh mới. Làm sao có thể chấm dứt mọi thứ chiến tranh bao lâu cái mầm mống của chiến tranh là đố kỵ và hận thù vẫn còn sôi sục trong tâm hồn của con người.

Lời khuyên của người xưa dường như có giá trị hơn bao giờ hết: muốn tề gia, trị quốc và bình thiên hạ thì phải tu thân trước đã. Làm sao có thể giải quyết được chuyện đại sự là cai trị đất nước và kiến tạo hòa bình cho thế giới khi chính mình không làm chủ được cái tôi của mình.

Tháng Tư năm 1999, nước Mỹ đã chứng kiến một trong những vụ thảm sát dã man nhứt: một học sinh trung học tại Columbine, Tiểu bang Colorado đã xả súng sát hại 13 người và làm bị thương 20 người khác. Trước khi ra tay, tên sát nhân đã ghi trong nhật ký: “Nhân loại không phải là một dòng giống đáng chiến đấu cho nữa, mà phải giết thôi. Hãy trả Trái đất lại cho thú vật. Chúng đáng được hưởng trái đất gấp triệu nghìn lần hơn chúng ta. Chẳng còn gì có ý nghĩa nữa”. Trong một đoạn khác, người thiếu niên viết tiếp: “Bạn còn nhớ lịch sử không? Đức Quốc Xã đã đi đến “Giải pháp Cuối cùng” (tức tiêu diệt) cho vấn đề Do Thái...Giải pháp đó là giết sạch chúng.  Vậy nếu bạn chưa mường tượng ra, tôi tuyên bố “Giết sạch nhân loại”. Không để cho một người nào sống sót” (x. Jordan B. Peterson, 12 Rules for Life, An Antidote to Chaos, Penguin Random House, Canada 2018, trg 147-148).

Người thiếu niên Columbine quả thực muốn làm “chuyện lớn”. Nhưng cậu không được dạy cho biết rằng muốn “bình thiên hạ” thì hãy tu thân trước đã! Như tác giả Jordan B. Peterson đã khuyên: trước khi phê bình thế giới, bạn hãy dọn dẹp nhà cửa của bạn cho ngăn nắp đã! Hay nói như người Việt Nam: tiên trách kỷ, hậu trách nhân!

Nụ cười thân ái của ông Malaspina chỉ là một cử chỉ nhỏ, nhưng nếu được nhân lên, sẽ có sức cải tạo cả thế giới!