Yemen: đường đi xuống hỏa ngục!

28/09/18

Như tựa đề của một bài viết trên báo Le Monde Diplomatique trong một số ra gần đây, Yemen đang đi xuống hỏa ngục (Yemen’s descent to Hell). Kể từ khi bùng nổ cuộc nội chiến tại Yemen hồi tháng Ba năm 2015 đến nay, tên của quốc gia nghèo nàn lạc hậu tại Trung Đông này thường gợi lên hình ảnh của những đứa trẻ bị dội bom chết, của nạn đói, của dịch tả và vô số những dịch bệnh khác. Kể từ khi tTổng thống Donald Trump ủng hộ liên minh do Vương quốc Á rập Saudi lãnh đạo để mở những cuộc không kích nhắm vào phe nổi loạn do Bộ lạc Houthi được Iran yểm trợ cầm đầu, cuộc nội chiến ngày càng trở nên phức tạp hơn và tình hình Yemen ngày càng tồi tệ hơn. Trong khi đó, điều đáng lo ngại hơn là tổ chức khủng bố al-Qaeda tiếp tục bành trướng bên trong lãnh thổ Yemen.

Trong 3 năm vừa qua, những cuộc không kích do Á rập Saudi lãnh đạo và dĩ nhiên được sự yểm trợ của Hoa Kỳ, đã sử dụng đủ mọi thứ vũ khí từ bom “tinh khôn” đến hỏa tiễn để tấn công các lực lượng Houthi, nhưng trong thực tế nạn nhân hầu hết là thường dân, nhất là trẻ em.

Ngày 7 tháng Tám 2018 vừa qua, một cuộc dội bom đã đánh trúng vào một chiếc xe buýt chở học sinh đi học tại miền Bắc Yemen. Đây là loại bom được điều khiển bằng tia Laser do hãng Lockheed Martin của Hoa Kỳ chế tạo. Trong vụ dội bom có tất cả 51 người bị thiệt mạng trong số này có 40 em học sinh. 79 người khác bị thương, trong đó có 56 em học sinh. Liền sau đó, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đã bổ nhiệm một toán chuyên gia đến điều tra sự việc. Trong một bản phúc trình, toán chuyên gia của Liên Hiệp Quốc cho biết có nhiều vụ không kích khác nhắm vào các thường dân Yemen, kể cả những người đang tham dự đám cưới và đám tang. Cuộc dội bom tệ hại nhất đã xảy ra tại Thủ đô Sana’a dạo tháng Tư vừa qua làm cho 137 người chết và 695 người khác bị thương khi họ đang tham dự một đám tang.

Cuộc không kích nhắm vào các em học sinh và bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc khiến cho cả thế giới đều phẫn nộ trước hành động tàn sát vô tội vạ tại Yemen. Trước lời tố cáo này, ngày 28 tháng Tám vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, ông James Mattis khẳng định rằng chính phủ của Tổng thống Trump yểm trợ các quốc gia trong vùng Vịnh để giải quyết cuộc khủng hoảng tại Yemen. Nhưng ông cũng nói rằng Á rập Saudi và các đồng minh của nước này cần phải làm “mọi sự một cách nhân đạo hết sức có thể để tranh bất cứ sự tổn thất nhân mạng nào”.

Trước sự yểm trợ hầu như vô điều kiện của Tổng thống Trump đối với Á rập Saudi và sự thinh lặng của Hoa Thịnh Đốn trước những vụ không kích vô tội vạ của liên minh do Á rập Saudi cầm đầu, người dân Yemen có lẽ chỉ biết lắc đầu thất vọng.

Những con số chính thức về thiệt hại nhân mạng kể từ năm 2015 đến nay là điều không thể phủ nhận được. Các cuộc oanh tạc do Á rập Saudi và các quốc gia vùng Vịnh thực hiện đã sát hại 6.475 thường dân và gây thương tích cho trên 10.000 người. Mục tiêu của những cuộc không kích thường là nông trại, nhà cửa, chợ búc, bệnh viện, trường học, đền thờ cũng như những di tích lịch sử tại Thủ đô Sana’a. Và những cuộc dội bom như thế không chỉ diễn ra cách quãng, mà liên tục.

Tính đến tháng Tư năm 2018, liên minh do Á rập Saudi lãnh đạo đã thực hiện tất cả 17.243 cuộc không kích trên toàn lãnh thổ Yemen. Đã có tất cả 386 nông trại, 212 trường học, 183 ngôi chợ và 44 đền thờ bị oanh kích. Những con số thống kê này khiến cho thế giới phải cười nhạo trước những lời biện minh của Á rập Saudi và đồng minh của nước này. Họ nói rằng đây chỉ là những “sai lầm có thể hiểu được” và họ đã luôn luôn đề phòng để bảo vệ những người vô tội. Được một tổ chức độc lập có tên là “Dự án Dữ kiện về Yemen” (Yemen Data Project) thu thập, những con số thống kê trên đây cho thấy điều được gọi là “những sai lầm có thể hiểu được” là một hành động không thể tha thứ được.

Á rập Saudi, một đồng minh thân cận của Hoa Kỳ, nhất là dưới thời Tổng thống Trump và các nước đồng minh của vương quốc này, luôn tố cáo phe nổi loạn Houthi là những người đang tấn công vào các thường dân Yemen. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cũng nhìn nhận điều này. Tuy nhiên nếu so sánh sức mạnh quân sự của quân nổi dậy Houthi và lực lượng của Á rập Saudi và đồng minh, thì tội ác của quân Houthi không thấm thía vào đâu so với những thiệt hại về nhân mạng do các cuộc không kích của Á rập Saudi và đồng minh gây ra.

Ngoài những cuộc không kích, Á rập Saudi và các đồng minh của vương quốc này cũng tạo ra một cuộc khủng khoảng nhân đạo chưa từng thấy tại Yemen. Kể từ năm 2014 đến năm 2017, lệnh phong tỏa Hải cảng Hodeida do Á rập Saudi và Vương quốc Á rập Thống nhất áp đặt đã khiến cho thực phẩm và thuốc men ngày càng khan hiếm. Điều này làm cho người dân Yemen vốn đã nghèo nàn đói khổ lại càng khốn khổ hơn.

Là quốc gia nghèo nhất trong khối Á rập, từ lâu nay Yemen phải nhập cảng đến 85 phần trăm lương thực, xăng dầu và thuốc men. Do đó khi mọi thứ đều khan hiếm thì giá cả cũng tăng khiến cho dân chúng phải lâm vào tình trạng thiếu dinh dưỡng và đói khát. Gần 18 triệu người Yemen, tức 80 phần trăm dân số Yemen hiện đang lệ thuộc vào thực phẩm cứu trợ để sống còn. Theo Ngân hàng Thế giới, “hơn 8.4 triệu người có nguy cơ chết đói”.

Cuộc phong tỏa do Á rập Saudi và các nước đồng minh áp đặt cũng góp phần tạo ra dịch tả tại Yemen. Lý do thật dễ hiểu: không đủ thuốc men để chận đứng dịch bệnh. Theo một bản phúc trình của Tổ chức Y tế Thế giới, từ giữa tháng Tư năm 2017 đến tháng Bảy năm 2018, đã có hơn 1.1 triệu trường hợp bị dịch tả được ghi nhận. Ít nhất có 2.310 cái chết vì dịch tả, phần lớn là trẻ con. Kể từ khi thống kê về dịch tả được thiết lập vào năm 1949, đây là trận dịch tả tệ hại nhất trên thế giới. Từ giữa năm 2010 đến năm 2017, tại một nước nghèo khác là Haiti, đã có 800.000 trường hợp bị dịch tả được ghi nhận. Người ta tưởng đây là con số cao nhất trong lịch sử. Nay chỉ trong nửa năm, Yemen đã qua mặt Haiti về con số người bị dịch tả. Nguyên nhân chính khiến dịch tả lây lan chính là nguồn nước uống bị nhiễm độc bởi rác rưởi, vốn không thể thu dọn vì chiến tranh, kế đó là hệ thống cống rãnh bị tàn phá và các nhà máy lọc nước bị bắt buộc phải ngưng hoạt động vì thiếu nhiên liệu. Đây là kết quả của những cuộc dội bom do Á rập Saudi và các nước đồng minh của vương quốc này thực hiện.

Theo những tiêu chuẩn của công pháp quốc tế về nhân đạo, phong tỏa Yemen để gọi là chận đứng việc Iran cung cấp vũ khí cho phe nổi loạn Houthi hoặc để gọi là tự vệ...và tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo chưa từng thấy tại Yemen là một hành động không thể biện minh được. Hoa Kỳ vẫn tiếp tục bảo vệ lập trường ấy bằng cách yểm trợ cho những cuộc không kích do Á rập Saudi và các nước đồng minh của vương quốc này thực hiện. Ngoài ra,  bom chùm mà Hoa Kỳ cung cấp cho Á rập Saudi và các nước đồng minh của vương quốc này để truy kích các lực lượng Houthi xem ra cũng là một hành động khó biện minh được. Loại bom này đã bị 120 nước trên thế giới lên án trong một thỏa ước được ký kết hồi năm 2008. Dạo tháng Năm năm 2016, dưới thời Tổng thống Barack Obama, Hoa Kỳ đã tuyên bố chấm dứt việc cung cấp loại bom này cho Á rập Saudi. Quyết định này đã bị Tổng thống Donald Trump đảo ngược. Cuộc nội chiến tại Yemen ngày càng khốc liệt và nạn nhân chính không ai khác hơn là thường dân, nhất là trẻ con.

Tình trạng thê thảm hiện nay của Yemen đã bắt đầu từ Mùa Xuân Á Rập năm 2011. Người dân Yemen đã xuống đường chống lại nhà độc tài Ali Abdullaj Saleh. Trước sức mạnh của quần chúng, Saleh đã cầu cứu Á rập Saudi và Hoa Kỳ để chống lại lực lượng nổi dậy của bộ lạc Houthi được Iran hậu thuẫn. Theo Hồi giáo thuộc hệ phái Zaydi, vốn rất gần gũi với hệ phái Shiite, người Houthi đã lập ra một phong trào chính trị lấy tên là Ansar Allah để gọi là bảo vệ quyền lợi của họ chống lại Sunni vốn là hệ phái của đa số dân Yemen.

Để có được sự yểm trợ của Hoa Kỳ và Á rập Saudi, Saleh đã gọi người Houthi là công cụ của Iran vốn là kẻ tù chung của Hoa Kỳ và Á rập Saudi. Mối thù chung này đã khiến cho quan hệ giữa Hoa Kỳ và Á rập Saudi ngày càng gắn bó hơn, nhất là dưới thời Tổng thống Trump. Mối thâm tình giữa người con rể của Tổng thống Trump là ông Jared Kushner và thái tử kế vị của Á rập Saudi là ông Mohammed bin Salman càng làm cho quan hệ giữa hai nước thêm bền chặt hơn. Thật ra, quan hệ thắm thiết giữa Hoa Kỳ và Á rập đã có ngay dưới thời các vị tiền nhiệm của Tổng thống Trump. Mặc dù lên án hành động tàn sát dân lành của nhà độc tài Bashar al-Assad của Syria, chính phủ của Tổng thống Barack Obama lại tỏ ra dửng dưng trước bao khổ đau của người dân Yemen vì những cuộc không kích do Á rập Saudi và các nước đồng minh thực hiện. Cho tới tháng Tám năm 2016, Chính phủ Obama vẫn còn cung cấp cho Á rập Saudi một số lượng vũ khí trị giá đến 115 tỷ Mỹ kim.

Nhưng cho tới nay, Hoa Kỳ vẫn chưa đạt được những mục tiêu đề ra tại Yemen: các tổ chức khủng bố vẫn còn đó và Iran vẫn tiếp tục yểm trợ cho người Houthi. Những cuộc ném bom bằng máy bay không người lái do Hoa Kỳ thực hiện chỉ trở thành một cái cớ để tổ chức Khủng bố al-Qaeda rêu rao rằng cuộc chiến chống khủng bố của Hoa Kỳ trong thực chất chỉ là một cuộc chiến chống người Hồi giáo. Chính vì vậy mà cuộc chiến tại Yemen càng khốc liệt, tổ chức khủng bố này xem ra lại càng bành trướng nhờ sự hỗn loạn mà chiến tranh đã tạo ra.  Sự can thiệp của Á rập Saudi vào Yemen, ngoài cuộc khủng hoảng nhân đạo tại nước này, lại ngày càng làm cho liên minh Houthi và Iran thêm khắng khít hơn. Ngoài ra, những cuộc không kích của Á rập Saudi và các nước đồng minh của nước này cũng như các vụ dội bom bằng máy bay không người lái của Hoa kỳ ngày càng khiến cho nhiều người Yemen, vì phẫn uất trước cảnh nhà tan cửa nát, ruộng vườn bị phá hủy và nhất là cái chết tất tưởi của người thân, ngày càng ngả theo tổ chức Khủng bố al-Qaeda.

Cuộc chiến chống khủng bố như Hoa Kỳ, Á rập Saudi và các đồng minh của nước này vẫn rêu rao, rốt cục, như báo Le Monde Diplomatique đã nhận định, đã biến thành một “cuộc chiến của và cho khủng bố” (a war of and for terror).

(theo: Yemen’s descent to hell, https://mondediplo.com/openpage/yemen-hell)