Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Chu Thập

31/08/18

Trên thế giới hiện nay, nếu có một quốc gia nào trong đó câu chữ Hán “quan nhứt thời, dân vạn đại” được ứng dụng một cách rõ ràng nhứt thì tôi nghĩ nước đó phải là Úc Đại Lợi, quê hương thứ hai của tôi. Ngủ một đêm sáng thức dậy đã thấy có một thủ tướng mới. Đất nước gì lạ quá: chỉ trong 5 năm mà đã có đến 5 thủ tướng!

Nhiều người bảo Úc Đại Lợi đang trở thành trò cười cho thế giới. Riêng tôi chẳng thấy có gì để chê cười cả. Việc thay đổi lãnh tụ, ngay cả thay đổi như chong chóng, cũng là thể hiện của một nền dân chủ đích thực. Ổn định chính trị như ở Trung Cộng, Bắc Hàn, Việt Nam hoặc trong các chế độ độc tài cá nhân là một thứ ổn định giả hiệu.

Tôi không theo học một khoa chính trị học nào, nhưng tôi cũng biết đại khái  rằng, cũng như mẫu quốc Anh, Úc Đại Lợi theo nền dân chủ đại nghị. Người dân không trực tiếp chọn lãnh tụ quốc gia, mà chỉ bầu các đảng phái chính trị. Đảng nào được nhiều phiếu nhứt thì chọn lãnh tụ để đại diện dân cai trị đất nước. Lãnh tụ nào được Đảng bầu lên làm được việc thì đảng để yên, còn nếu thấy chẳng làm được việc thì cho về vườn hay cho ra ghế sau ngồi chơi xơi nước. Chính vì vậy mà tôi chẳng thấy nao núng chút nào mỗi khi Úc Đại Lợi thay ngôi đổi chủ ở dinh thủ tướng. Ý thức hay không, lúc nào tôi cũng thấy mình có trách nhiệm trong việc thay đổi ấy. Kể từ khi rời Việt Nam, chỉ có ở Úc là nơi tôi thực sự cảm thấy mình có tự do và lúc nào cũng thực thi quyền dân chủ của mình với tất cả trách nhiệm của một người công dân.

Tôi thực sự cảm thấy tự do bởi vì tôi không bị bắt buộc hay cảm thấy cần phải tôn thờ một lãnh tụ nào cả. Tôi cũng chẳng phải sống chết cho một đảng nào cả. Với tôi, quyền tự do đi bầu là một quyền thiêng liêng của mỗi một công dân. Tôi tôn trọng tuyệt đối Quyền này và sự lựa chọn của mỗi cá nhân vì tôi đã không được thực hiện trong chế độ cộng sản. Tùy theo tình hình đất nước và dĩ nhiên theo sự phán đoán trong giới hạn của tôi, khi thì tôi bỏ phiếu cho đảng này, lúc thì tôi chọn đảng khác. Có khi vào phòng phiếu, đứng thừ người ra một lúc mà không biết dồn phiếu cho đảng nào, tôi ngả sang một đảng nhỏ nào đó mà tôi nghĩ có thể tạo được một cán cân quyền lực trong quốc hội. Kết quả bầu cử ở Úc Đại Lợi, dù đảng tôi chọn không đắc cử, cũng chẳng bao giờ làm tôi buồn giận và dĩ nhiên, trong gia đình tôi, dù có những chọn lựa chính trị khác nhau, cũng chẳng bao giờ xảy ra cãi vã xào xáo hay không nhìn mặt nhau. Dân chủ đích thực là như vậy đó. Tôi chấp nhận và tôn trọng bất cứ lãnh tụ nào được bầu lên và dĩ nhiên, tôi cũng chấp nhận một cách dễ dàng sự kiện một lãnh tụ bị đảng cầm quyền lật đổ để đưa một người khác lên thay thế. “Quan nhứt thời” mà. Quan đến rồi quan cũng phải đi. Quan lên voi rồi quan cũng phải có lúc xuống chó thôi!

Nhìn sang một quốc gia có nền dân chủ lâu đời và mẫu mực cho cả thế giới là Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ, tôi  thấy “quan nhứt thời” cũng là chuyện bình thường và là thể hiện của nền dân chủ đích thực. Tổng thống nào giỏi thì cầm cự được 2 nhiệm kỳ 8 năm. Không tài ba lắm thì cũng đi hết một nhiệm kỳ 4 năm. Còn nếu phạm pháp thì cũng bị mang ra luận tội và bãi nhiệm. Điều này có nghĩa là chẳng có ông tổng thống Mỹ nào có quyền ngồi xổm trên luật pháp cả.

Theo dõi tin tức bên Hoa Kỳ, sau khi một  số cựu  phụ tá thân cận của ông đã cung khai về một số vụ “lùm xùm” gì đó có dính líu tới ông, tôi nghe có nhiều đồn đoán về việc đương kim Tổng thống Donald Trump có thể bị quốc hội mang ra luận tội và bãi nhiệm. Có lẽ đã đánh hơi được chuyện đó chăng, trong một cuộc phỏng vấn mới đây dành cho Đài truyền hình Fox News, Tổng thống Trump khẳng định rằng nếu ông bị bãi nhiệm thì  thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ và rất nhiều người Mỹ sẽ lâm vào cảnh nghèo (If I ever got impeached, I think the market would crash).

Ai cũng nhìn nhận rằng dưới thời Tổng thống Trump kinh tế Mỹ đang lên như diều gặp gió, thất nghiệp giảm chưa từng thấy, công ăn việc làm tăng ào ào. Nếu như lời nói trên của Tổng thống Trump là đúng thì tôi cầu mong cho ông không bị bãi nhiệm, bởi vì nếu thị trường chứng khoán Mỹ mà sập tiệm thì cả thế giới cũng bị vạ lây. Nhưng tôi không biết các nhà lập pháp Mỹ có suy nghĩ như tôi không. Đã có tội thì dù có là một kinh tế gia tài ba cỡ nào đi nữa, tổng thống Mỹ nào cũng đều có thể bị mang ra luận tội và bị bãi nhiệm cả. Mà hình như thứ tội mà một tổng thống Mỹ có thể  bị mang ra đàn hặc và bãi nhiệm không phải là làm kinh tế dở hoặc một tội ác tày trời nào cả mà lại liên quan đến vấn đề “đạo đức” nhiều hơn.

Nhớ lại vụ Watergate của Tổng thống Richard Nixon giữa hai năm 1972 và 1974. Chỉ có cho người của mình đột  nhập vào trụ sở của Ủy ban Dân chủ để nghe lén hay  ăn cắp tài liệu thôi, vậy mà Tổng thống Nixon đã  bị quốc hội chuẩn bị đưa ra luận tội. Biết mình có thể bị bãi nhiệm, ông đã từ chức.

Chuyện của Tổng thống Bill Clinton hồi cuối thập niên 1990 có khác chút đỉnh, nhưng cũng quy về một mối là tác phong đạo đức. Đạo đức ở đây không có nghĩa là ông bị quốc hội luận tội vì thói trăng hoa của ông hay mối quan hệ của ông với người tập sự viên Monica Lewinsky ngay trong Tòa Bạch Ốc, mà là hành động bội thề của ông: thề thốt nói sự thật, nói hết sự thật và chỉ nói sự thật, nhưng ông lại nói quanh nói quẩn để chối sự thật. Truyền thống dân chủ Mỹ, như được chính Tổng thống George Washington lập ra, được xây dựng trên chính nền tảng là sự thật. Xét cho cùng, tác phong đạo đức của nhà lãnh đạo đất nước luôn được các nhà lập quốc Mỹ xem trọng.

Về điểm này tôi nhận thấy đương kim Phó tổng thống Mike Pence là người đã có một cái nhìn rất sáng suốt khi xảy ra vụ tai tiếng của Tổng thống Bill Clinton. Thời gian đó, Phó tổng thống Pence đang là bình luận viên trên một đài phát thanh địa phương tại Tiểu bang Indiana. Trong một bài bình luận có tựa đề “Tại sao Clinton phải từ chức hay phải bị bãi nhiệm” (Why Clinton must resign or be impeached”, ông bác bỏ lập luận cho rằng tổng thống “cũng chỉ là một người như chúng ta thôi”. Theo ông, “nếu quý vị và tôi rơi vào những thói quen vô đạo, chúng ta có thể hãm hại gia đình của chúng ta, các ông chủ sở làm của chúng ta và bạn bè của chúng ta. Tổng thống Hoa Kỳ là người có thể đốt cả hành tinh. Nói một cách nghiêm chỉnh, nếu chúng ta nghĩ rằng chúng ta không cần phải đòi hỏi tổng thống phải có tác phong đạo đức hơn người láng giềng của chúng ta thì đó là một ý tưởng điên rồ và nguy hiểm.

Xuyên suốt lịch sử của chúng ta, chúng ta đã luôn xem chức vụ tổng thống như là kho tàng chất chứa  tất cả những niềm hy vọng, lý tưởng và giá trị cao đẹp nhứt của chúng ta. Không đòi hỏi điều đó là bất công đối với dòng máu đã đổ ra để mua lấy các quyền tự do của chúng ta”.

Trong một bài bình luận khác  về thói dối trá của Tổng thống Bill Clinton, bình luận viên Pence viết: “Hơn nữa, những lời dối trá liên tục của tổng thống (Clinton) với dân chúng Mỹ về vấn đề này là một bằng chứng chống lại ông bởi vì đó là một bằng chứng cho thấy ông đã không bảo vệ được chức vụ tổng thống xét như là “biểu tượng tạo nhiều cảm hứng nhứt về tất cả những gì là cao đẹp nhứt trong các lý tưởng của Hoa Kỳ”.  

Về ảnh hưởng của một vị tổng thống đối với các gia đình Mỹ, tác giả viết: “Khi quan hệ ngoại hôn bất chính và ly dị ngày càng gia tăng, Hoa Kỳ cần phải hướng nhìn về Đệ nhứt Gia đình như mẫu mực cho tất cả chúng ta.” Ông kêu gọi các nhà lập pháp Cộng hòa hãy hành động để bãi nhiệm tổng thống Clinton ngay cả nếu hành động này có thể khiến cho Cộng hòa mất quyền kiểm soát Quốc hội (https://edition.cnn.com/2018/08/06/politics/kfile-mike-pence-moral-columns/index.html). Lúc bấy giờ Hạ viện do Cộng hòa kiểm soát đã tiến hành việc luận tội Tổng thống Bill Clinton vì tội bội thề, nghĩa là dối trá và như vậy không có tác phong đạo đức để lãnh đạo đất nước và làm biểu tượng cho những  lý tưởng  cao đẹp nhứt của Hoa Kỳ.

Đọc lại những lời bình luận của Phó tổng thống Pence về vụ tai tiếng của Tổng thống Bill Clinton và việc Hạ viện Hoa Kỳ tiến hành luận tội để bãi nhiệm ông vì tội bội thề, tôi nhận thấy Hoa Kỳ là một quốc gia luôn xem trọng những giá trị đạo đức trong sinh hoạt chính trị.

Thượng nghị sĩ John McCain vừa mới qua đời. Ít thấy có một chính trị gia Mỹ nào vừa nằm xuống mà đã được nhiều người, dù thuộc bên nào, ca ngợi, thương nhớ như ông. Hầu hết những lời ca ngợi đều quy về nhân cách và tác phong đạo đức của ông. Tôi chỉ đọc được 2 điều đáng ghi nhớ về ông. Năm 1968,  Tổng thống LB Johnson bổ nhiệm thân phụ ông, một viên tướng tư lệnh Hải quân 4 sao làm tổng tư lệnh lực lượng Thái Bình Dương, bao gồm cả bộ chỉ huy quân đội Hoa Kỳ tham chiến tại Việt Nam. Chộp lấy cơ hội để tuyên truyền, nhà cầm quyền cộng sản Miền Bắc đề nghị phóng thích ông hiện đang bị giam ở nhà tù Hỏa Lò Hà Nội. Nhưng viên sĩ quan hải quân McCain này đã yêu cầu cho những tù nhân Mỹ bị bắt trước ông phải được thả ra trước đã. Cộng sản Bắc Việt đã từ chối đề nghị của ông và như vậy ông đã bị tống giam vào ngục tối trong hai năm rưỡi nữa.

Một câu chuyện khác khiến tôi cảm phục tư cách của ông. Trong một cuộc vận động bầu cử tại Thành phố Lakeville, Tiểu bang Minnesota dạo tháng Mười năm 2008, một người phụ nữ ủng hộ ông đã cầm micro nói với ông: “Tôi không thể tin tưởng ông Obama, tôi đã đọc (tài liệu) về ông...ông ta là một người Á Rập”. Ứng cử viên McCain liền giựt micro khỏi tay người phụ nữ, ngắt lời bà rồi nói: “Thưa bà, không phải vậy đâu. Ông ta là một người có gia đình, là một người có tư cách, một công dân mà tôi không đồng quan điểm về những vấn đề nền tảng và đó là cốt lõi của cuộc vận động của tôi. Ông không phải là một người Á Rập”.

Có thể Thượng nghị sĩ McCain không phải là một chính trị gia giỏi. Cả 2 lần tranh cử tổng thống đều thất bại. Nhưng nếu ông sẽ mãi mãi là nguồn cảm hứng cho người đương thời và các thế hệ tương lai là bởi ông là người có nhân cách lớn. Nói theo ngôn ngữ quen thuộc của người Việt Nam, ông là người luôn sống có nhân nghĩa.

“Nhân nghĩa chi cử, yếu tại an dân”. Cụ Nguyễn Trải đã viết những dòng mở đầu như thế trong bài Bình Ngô Đại Cáo. Cụ Ngô Tất Tố đã dịch thành “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”. Thời trung học tôi vốn dốt văn, nhưng cũng hiểu được rằng người trọng nhân nghĩa là người biết xem trọng những giá trị đạo đức, biết nghĩ tới người khác, không dối trá. Điều này lại càng đúng hơn cho những người muốn “trị quốc bình thiên hạ”. “Người dân” được “yên” không chỉ nhờ được no cơm ấm áo, mà còn phải được nâng cao trong cuộc sống nhân bản và đạo đức nữa. Và dĩ nhiên, con người, dù trong địa vị và hoàn cảnh nào, cũng chỉ thực sự có được cái tâm an bình khi họ biết sống có “nhân nghĩa”.