Đứng thẳng làm người

Chu Thập

16/03/18

Thỉnh thoảng, khi điền một số giấy tờ tùy thân, tôi phải trả lời một số câu hỏi liên hệ đến đời tư của mình như: công ty đầu tiên của tôi tên gì? Con đường đầu tiên của tôi tên gì? Tôi thích ăn trái cây nào nhứt? Ngôn ngữ đầu tiên tôi học là ngôn ngữ nào? Thày giáo đầu tiên của tôi là ai?...Đó là một mớ mật mã mà tôi phải nhớ để có thể đi vào hồ sơ của chính mình. Trong những câu hỏi ấy, dễ trả lời và dễ nhớ nhứt đối với tôi vẫn là tên của Bà Sáu Thay, người thày đầu đời của tôi.

Đầu thập niên 1950, làm gì có nhà trẻ hay vườn trẻ. “Vừa có trí khôn”, nghĩa là cỡ 5,6 tuổi, tôi được mẹ mua cho một cuốn vần và dẫn đến “trường” của Bà Sáu Thay. Trong cả làng tôi, ai cũng phải một hay hai năm mài đũng quần tại ngôi “trường” này. Gọi là trường, chớ thật ra đây chỉ là một chiếc phản bằng tre. 2,3 chục mái đầu xanh phải ngồi trên chiếc phản ấy để tụng kinh “a á ớ bê xê dê đê...” cho đến khi thuộc 24 chữ cái. Vào thời tôi cắp sách đến trường, bà hay cô Sáu Thay là một phụ nữ trung niên, nhưng không còn một cái răng nào trong miệng, môi thì lúc nào cũng bập điếu thuốc rê vấn bằng loại thuốc lá do chính tay cô trồng trong vườn. Phần lớn thì giờ, cô dành để xắt chuối nấu cháo heo hay đuổi gà vịt. Thỉnh thoảng cô chạy vào lớp học, dùng cây roi gõ mạnh lên chiếc phản để tái lập trật tự và xướng lên câu “a á ớ…” để lũ trẻ lập lại theo nhịp của chiếc roi. Phải nói đó là một phương pháp sư phạm độc đáo. Vậy mà sau một năm xé đâu 3, 4 cuốn vần, tôi cũng đọc được mấy thành ngữ đầu tiên như “ăn vóc học hay, ăn bữa giỗ lỗ bữa cày...” và cũng cầm bút ngọ ngoạy vài câu chữ để được chính thức bước vào trường tiểu học.

“Nhất tự vi sư” mà “bán tự cũng vi sư”. Ngày nay, hễ nhớ đến công ơn “mở trí” và “mở lòng” của các thày cô giáo trong suốt cuộc đời của mình, người đầu tiên tôi biết ơn và nhớ đến lúc nào cũng là Bà Sáu Thay. Dĩ nhiên, nhớ ơn thày cô cũng là một cách tôi bày tỏ lòng hiếu thảo và biết ơn đối với cha mẹ tôi. Có tôn trọng và tin tưởng thày cô, cha mẹ tôi mới cho tôi đi học và một cách nào đó phó thác cho thày cô việc dạy dỗ tôi nên người.

Lúc nhỏ, tôi là một đứa trẻ nghịch ngợm. Bị thày cô đánh và bắt quỳ trong lớp hay trước trụ cờ trong sân trường là “chuyện thường ngày ở huyện” đối với tôi. Tôi ít khi mang những thành tích như thế về khoe với cha mẹ. Còn thỉnh thoảng có được thày cô báo cáo về những thành tích như thế, cha mẹ tôi cũng giữ im lặng và mặc nhiên chấp nhận những hình phạt dành cho đứa con mất dạy của mình. Có đâu như chuyện xảy ra mới đây tại Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam: một đảng viên Cộng sản có đứa con bị một cô giáo bắt quỳ trong lớp, đã nghênh ngang vào lớp như chỗ không người và bắt cô giáo phải quỳ đến 40 phút! Thời xa xưa, nếu có xảy ra thì chuyện này có lẽ may ra chỉ xảy vào thời kỳ đồ đá hay đồ đồng, chớ đừng nói tới thời tôi chập chững cắp sách đến trường hồi thập niên 1950.

Chuyện một phụ huynh bắt một cô giáo phải quỳ trong lớp và chuyện cô giáo phải nghiêm chỉnh tuân hành lệnh của phụ huynh có thể chỉ là chuyện lẻ tẻ của một số cá nhân.  Nhưng đặt vào bối cảnh của xã hội Việt Nam hiện nay, nhiều người cho rằng câu chuyện phản ảnh một thảm họa sâu xa hơn mà họ gọi là “văn hóa quỳ”. Trong thứ văn hóa ấy, người dân cam chịu và khuất phục trước sức mạnh của bạo quyền. Chẳng thấy có đồng nghiệp nào của cô giáo, chẳng thấy có hiệp hội giáo chức nào và cũng chẳng thấy có viên chức nào của bộ giáo dục lên tiếng để kết án hành động ngang ngược, mất dạy của người phụ huynh có thẻ đảng ấy. Thật ra, xét cho cùng, không chỉ có cô giáo, không chỉ có người dân thường, mà ngay cả người phụ huynh có thẻ đảng và tất cả mọi viên chức chính phủ, đảng viên, nhứt là quân đội “nhân dân” và công an cũng đều là nạn nhân trong thứ “văn hóa quỳ” này hết. Chính người phụ huynh có thẻ đảng này cũng phải “quỳ” trước cấp trên của mình và cấp trên của ông lại cũng phải “quỳ” trước một cấp trên khác. Cái bậc thang quỳ ấy lên cho đến chóp bu của quyền lực. Nhưng liệu người đang ở chóp bu của quyền lực trong chế độ cộng sản Việt Nam hiện nay là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có phải là người duy nhứt đứng thẳng không chịu quỳ không ?  Làm gì có một lãnh tụ cộng sản Việt Nam có được tư cách đứng thẳng làm người như thế. Kể từ khi cha già dân tộc của người cộng sản Việt Nam là Hồ Chí Minh tôn hai đồ tể Stalin và Mao Trạch Đông lên bậc thày của ông và nhứt là kể từ khi Lê Duẩn tuyên bố “ta đánh Mỹ là đánh (thuê) cho Nga và Tàu”, thì nghệ thuật “quỳ” của các lãnh tụ cộng sản Việt Nam đã đạt đến trình độ siêu đẳng rồi. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thu tóm quyền lực trong nước, có tỏ ra hung hăng cách mấy đối với đàn em và nhứt là đàn áp người dân đến cỡ nào đi nữa, trước mặt Trung Cộng, ông cũng chỉ có một động tác duy nhứt là quỳ mà thôi. Nói cho đúng theo tiếng Tàu, lúc nào ông cũng chỉ biết “khấu đầu” trước quan thày Trung Cộng mà thôi!

Vậy thì trong thế giới cộng sản, cuối cùng ai mới thực sự là người dám đứng thẳng, không chịu quỳ ? Ai mà chẳng nghĩ ngay đến chủ tịch Tập Cận Bình. Càng có lý do để nghĩ như thế hơn bởi vì mới đây, trừ 2 vị bỏ phiếu “làm cảnh”, trên 2000 đại biểu nhân dân của Quốc Hội Trung Cộng đều đã bỏ phiếu thông qua nghị quyết tấn phong Chủ tịch Tập Cận Bình làm lãnh tụ mãn đời. Tất cả đều đã “khấu đầu”, quỳ lạy và khuất phục trước quyền lực của họ Tập. Dĩ nhiên, quyền lực của ông Tập có được củng cố thì ơn mưa móc mới tuôn trào xuống trên các đại biểu nhân dân và gia đình con cháu họ. Lâu nay, Chủ tịch Tập Cận Bình đã hăng say mở chiến dịch bài trừ tham nhũng tại Trung Cộng. Nhìn một cách khách quan, chiến dịch đã thành công: biết bao nhiêu con dê đã bị mang ra tế thần. Nhưng những người cộng sản Trung Cộng và ngay chính ông Tập Cận Bình đã cố tình quên mất rằng chế độ độc tài tự nó cũng là một thứ tham nhũng. Khác chăng là thứ tham nhũng này đã được hệ thống hóa và hợp pháp hóa mà thôi. Xét cho cùng, người tham nhũng và thối nát nhứt vẫn là người ngồi ở chóp bu quyền lực trong một chế độ độc tài. Một cách nào đó, họ cũng đang “quỳ” trước bàn thờ của tham quyền cố vị và dưới trướng của họ, các nịnh thần cũng quỳ lạy tung hê.

Lâu nay, tôi cứ tưởng chỉ có trong các chế độ độc tài, nhứt là độc tài cộng sản, mới có cảnh “quỳ” lạy và tung hô lãnh tụ. Theo dõi sinh hoạt “dân chủ” của Hoa Kỳ, tôi thấy cũng đâu có thiếu những cảnh như thế. Chẳng hạn như cuối năm vừa qua, trong một phiên họp nội các để ăn mừng việc Quốc hội do Đảng Cộng Hòa chiếm đa số đã thông qua được luật cắt giảm thuế cho giới doanh nghiệp và nhà giàu, Phó tổng thống Mike Pence đã hầu như “sụp lạy” để tâng bốc minh chủ Donald Trump của ông. Theo tường thuật của báo The Washington Post, trong một bài diễn văn chỉ kéo dài có 3 phút, cứ mỗi 12 giây, Phó tổng thống Pence lại tung hô các thành tựu vượt bực của Tổng thống Trump. Nào là Tổng thống Trump là người đã “tháo được nguồn năng lực cho Hoa Kỳ”. Nào là “trong lịch sử Hoa Kỳ, chưa từng có tổng thống nào đã ký nhiều luật để giảm bớt nạn bàn giấy ở cấp liên bang” cho bằng Tổng thống Trump. Nào là Tổng thống Trump “đã tái lập sự khả tín của Hoa Kỳ trên trường quốc tế”. Nào là Tổng thống Trump đã “thúc đẩy Quốc hội làm được những việc mà 7 năm trước đó họ chẳng làm được” (x. https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2017/12/22/sycophant-mike-pence-provides-teachable-moment-for-dictionary-com/).

Tự điển mạng “Dictionary.com” đã phải vất vả đi tìm một từ để nói về một người cứ mỗi 12 giây lên tiếng ca tụng một người khác. Nhân dịp này, vốn liếng Anh ngữ của tôi được giàu thêm nhờ một từ mới là “Sycophant”. Tra từ điển tiếng Việt, tôi mới biết “Sycophant” có nghĩa là: người a dua, luồn cúi, nịnh hót.

Phó tổng thống Pence không phải là người đầu tiên và duy nhứt được “Dictionary.com” trao tặng tước hiệu “sycophant”. Trong Tòa Bạch Ốc, ngoại trừ Ngoại trưởng Rex Tillerson và Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis, những người như Phó tổng thống Pence không phải là ít. Ngay cả đương kim Giám đốc tình báo Mike Pompeo cũng thuộc đạo binh “sycophant”. Ông này đưa khả năng hiểu biết về tình báo của Tổng thống Trump lên hàng những chuyên gia đã từng có 25 năm kinh nghiệm. Tôi không tin khả năng này, bởi vì chỉ một thời gian ngắn sau khi nhậm chức, trong một cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Ngoại giao Nga, Tổng thống Trump đã chia sẻ tinh tình báo do Israel cung cấp có liên quan đến việc chống khủng bố. Rồi, cũng gần đây thôi,  thông minh, thiên tài và khôn ngoan cỡ nào không biết, Tổng thống Trump lại đưa lên mạng Twitter một số băng hình bài Hồi giáo của một nhóm cực hữu tại Anh Quốc, khiến cho mối quan hệ giữa Anh Quốc và Hoa Kỳ bị sứt mẻ.

Không còn từ nào đủ nghĩa hơn để tâng bốc ông Trump, một phụ tá khác của ông là ông Stephen Miller đã tặng cho ông danh hiệu “thiên tài chính trị”.

Dĩ nhiên, có cung là vì có cầu. Có nhiều người nịnh là bởi có người thích được nịnh. Trong tiếng Anh có câu ngạn ngữ “Nịnh hót chẳng đưa bạn tới đâu cả” (Flattery will get you nowhere). Câu này xem ra không đúng trong trường hợp Tổng thống Trump. Nịnh hót hiện đang tỏ ra rất hữu hiệu trong Tòa Bạch Ốc của ông. Là một người, có thể do ảo tưởng, lúc nào cũng cho mình là “nhứt” trong mọi lãnh vực, ông chỉ thích được thuộc hạ nịnh hót và bày tỏ lòng trung thành. Trung thành với ông chớ không phải với Hiến pháp Hoa Kỳ.

Tựu trung, Tổng thống Trump thích cư xử như một ông vua và một ông vua độc tài. Năm 1993, trong một thiệp mời sinh nhựt, ông đã cho in bức chân dung vương giả của ông: khoác trên người cẩm bào của một ông vua, tay ông lại cầm kiếm trông chẳng khác nào một ông vua thứ thiệt! Không biết ông có thực sự thích làm vua không, nhưng chuyện ca tụng các nhà độc tài thì ông chẳng dấu diếm đi đâu cả. Được tin Chủ tịch Tập Cận Bình sắp đăng quang làm “hoàng đế” đỏ, ông đã lên tiếng ca ngợi và nói rằng rồi cũng đến ngày Hoa Kỳ cũng phải như thế thôi. Không biết Hoa Kỳ có biến thành một vương quốc hay đế quốc dưới thời của ông không. Nhưng chuyện ông thích được tâng bốc, nịnh bợ thì đã rõ như ban ngày.

Chỉ có điều, khi nhìn ông Trump trong hình tượng của một ông vua, tôi không thể không nghĩ đến câu chuyện của ông vua ở truồng.  Cả triều thần dua nịnh, ai cũng hết lời ca ngợi chiếc áo tuyệt đẹp của nhà vua. Chỉ có một cậu bé, tâm hồn còn trong trắng vì chưa đạp phải bã của quyền lực, mới nhận ra sự thật và dám  nói lên sự thật là ông vua đang trần truồng. Thì ra, con người chỉ có thể đứng thẳng làm người để sống cho sự thật khi họ không để mình bị trói buộc trong vòng nô lệ của quyền lực và những thứ râu ria của quyền lực.