Uzbekistan: lò cung cấp chiến binh cho “Quốc gia Hồi giáo”

10/11/17

Hôm thứ Ba 31 tháng Mười  vừa qua, một người thanh niên 29 tuổi tên là Sayfullo Habibullaevic Saipov đã lái một chiếc xe tải tông vào một đám đông tại Manhattan, New York, Hoa Kỳ khiến cho 8 người bị thiệt mạng và nhiều người bị thương. Các cuộc điều tra cho thấy thủ phạm là một chiến binh của tổ chức khủng bố “Quốc gia Hồi giáo” (ISIS).

Chiến thuật dùng xe để tông vào đám đông không phải là điều mới lạ. Điều đáng chú ý là chiến binh này lại một người Uzbekistan. Anh chỉ mới đến Hoa Kỳ hồi năm 2013 theo một chương trình di dân đặc biệt thường được mệnh danh là “Green card lottery”. Với chương trình này, chính phủ Mỹ cấp thể xanh, tức thường trú, cho các di dân tay nghề từ những nước có ít người di dân đến Mỹ. Saipov đến Mỹ với tư cách đó.

Uzbekistan, Kazakhstan, Turkmenistan, Tajikistan và Kyrgyzstan là 5 cựu Cộng hòa Xô Viết tại Trung Á. 5 nước này hiện đang được xem là những lò cung cấp chiến binh cho “Quốc gia Hồi giáo”. Tổ chức khủng bố này đã bị đánh bật ra khỏi hai cứ địa chính là  miền Bắc Iraq và Raqqa, Syria. Nhưng điều đó không hề có nghĩa là tổ chức này đã hoàn toàn bị đánh bại. Không kể đến nhiều sào huyệt gần như vô hình tại nhiều nước Tây Phương và rải rác tại một số nước Á Châu như Phi Luật Tân, Nam Dương, Bangladesh... “Quốc gia Hồi giáo” hiện vẫn tiếp tục chiêu mộ nhiều chiến binh từ 5 cựu cộng hòa Xô Viết trên đây. Theo ước tính, có trên 5000 chiến binh từ các các quốc này đã xâm nhập vào Iraq và Syria. Riêng Cộng hòa Uzbekistan đã cung cấp khoảng 1.500 chiến binh.

Trong một giai đoạn kéo dài hơn 15 tháng, được “Quốc gia Hồi giáo” chiêu mộ và huấn luyện, các chiến binh xuất phát từ Uzbekistan đã thực hiện nhiều cuộc tấn công giết người hàng loạt tại các nước Tây Phương.

Dạo tháng Tư vừa, một công dân Uzbekistan tên là Rakhmat Akilov, người đã từng xin tỵ nạn tại Thụy Điển, nhưng bị từ chối, đã lái một chiếc xe tải tung vào khách bộ hành tại Thủ đô Stockholm khiến cho 4 người bị thiệt mạng.

Trước đó, ngày 1 tháng Giêng, tại một hộp đêm ở Thủ đô Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, 39 người bị giết chết và 70 người bị thương khi họ đang mừng năm mới. Thủ phạm cũng là một người Uzbekistan tên là Abdulgadir Masharipov. Sau khi Masharipov bị bắt giữ, cảnh sát Thổ đã lục soát nhà của anh. Họ đã tìm thấy 2 khẩu súng, nhiều thẻ SIM điện thoại và một số tiền mặt lớn.

Tháng Sáu năm 2016, tại Phi trường Ataturk, cũng ở Thủ đô Istanbul, 45 người bị thiệt mạng và trên 230 người bị thương trong một cuộc tấn công khủng bố. Những tên khủng bố xuất phát từ miền Bắc Caucasus Nga, Kyrgystan và Uzbekistan.

Không phải tất cả những tên khủng bố xuất phát từ Trung Á  đều thuộc  hạng cá kèo chỉ đâu đánh đó. Trái lại, một số đã từng nắm giữ những địa vị chủ chốt trong hạ tầng cơ sở của “Quốc gia Hồi giáo”. Gulmurod Ghalimov một trong những nhân vật như thế. Ông đã từng là chỉ huy trưởng của một đơn vị cảnh sát tại Cộng hòa Tajikistan. Năm 2015, mặc dù đang mang lon trung tá, ông đã đào ngũ và gia nhập vào tổ chức “Quốc gia Hồi giáo”. Cũng trong năm đó, ông sang Syria. Ghalimov đã đóng một vai trò quan trọng trong việc chiêu mộ người Tajikistan và các chiến binh khác từ Trung Á để chiến đấu cho “Quốc gia Hồi giáo”.

Các cơ quan truyền thông của “Quốc gia Hồi giáo” như Trung tâm Truyền thông al-Hayat và Thông tấn xã Amaq, đã từng cho phổ biến nhiều bản tin nhìn nhận con số đáng kể những kẻ đánh bom tự sát xuất phát từ Trung Á. Những tên khủng bố này đã được gởi sang Iraq để chiến đấu chống lại  quân đội Iraq và nhất là các lực lượng người Kurk là những lực lượng chủ chốt trong chiến dịch giải phóng Mosul, Iraq và Raqqa, Syria.

Các hoạt động quân sự của Liên quân Quốc tế chống “Quốc gia Hồi giáo” cũng như các cuộc hành quân của quân đội Iraq và các lực lượng người Kurk tại Iraq và Syria đã loại ra khỏi vòng chiến nhiều chiến binh từ Trung Á. Một số bị giết chết và một số đã đầu hàng. Tuy nhiên, các chiến binh còn sống sót đã trốn khỏi chiến trường. Có thể họ đã trở về nguyên quán hoặc đã xâm nhập vào các nước Tây Phương.

Các chiến binh của “Quốc gia Hồi giáo” xuất phát từ Trung Á không chỉ là cánh mày râu. Bên cạnh họ còn có cả những phụ nữ liễu yếu đào tơ. Một tiểu đoàn gồm toàn nữ chiến binh có tên là al-Khansaa đã được chính thủ lãnh của “Quốc gia Hồi giáo” là Abu Bakr al-Baghdadi thành lập. Trong hàng ngũ nữ chiến binh này có rất nhiều người được chiêu mộ từ Uzbekistan, Tajikistan, Kyrgyztan và Kazakhtan.

Từ Trung Á, “Quốc gia Hồi giáo” cũng chiêu mộ được rất nhiều trẻ em vào việc đánh bom tự sát. Dạo tháng Mười Một năm 2016, tổ chức khủng bố này đã cho phổ biến một băng hình cho thấy 4 thiếu niên cầm súng xử tử các tù binh Iraq và Kurk. Trong 4 thiếu niên này có một em chỉ mới 10 tuổi đến từ Uzbekistan. Một em khác xuất phát từ Kazakhtan. Những đứa trẻ có mặt trong băng hình đều mặc quân phục, trong khi các tù binh mặc quần áo màu da cam. 4 thiếu niên có mặt trong băng hình trên đây chỉ là một trong rất nhiều nhóm khủng bố trẻ em được “Quốc gia Hồi giáo” chiêu dụ và huấn luyện tại Trung Á.

Sự tan rã của “Quốc gia Hồi giáo” tại Iraq  và Syria đã ảnh hưởng nhiều đến việc chiêu dụ các chiến binh từ Trung Á, cách riêng từ Uzbekistan. Con số các chiến binh từ Trung Á chiến đấu tại Iraq và Syria đã giảm thấy rõ. Nhưng trái lại, hệ thống chiêu mộ qua các trang mạng lại ngày càng gia tăng, nhất là trong hàng ngũ những người Uzbekistan hiện đang sinh sống tại Âu Châu và Bắc Mỹ.

Để đạt mục tiêu này, “Quốc gia Hồi giáo” đã khai thác triệt để tờ báo có tên “Istok”. Đây là một tạp chí Nga ngữ được phổ biến rộng rãi tại các nước Trung Á . “Quốc gia Hồi giáo” cũng sử dụng một trang mạng bằng tiếng Nga có tên là “Furat Media” để mở rộng mạng lưới vốn đã có sẵn tại Trung Á.

Về phần mình, phản ứng của các chính phủ Trung Á trước làn sóng “cực đoan hóa” của “Quốc gia Hồi giáo” không những không không hữu hiệu mà còn mâu thuẫn nhau là khác. Tại Uzbekistan, chế độ độc tài không bao giờ chấp nhận cải tổ, lại còn nặng tay sử dụng guồng máy an ninh để đàn áp. Các tổ chức khủng bố như “Quốc gia Hồi giáo” và Phong trào Hồi giáo Uzbekistan lợi dụng tình thế để khai thác bất mãn và chiêu mộ chiến binh.

Ngày 30 tháng Mười vừa qua, “Quốc gia Hồi giáo” đã tung lên các trang mạng xã hội nhiều thông điệp và biểu ngữ bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau để kêu gọi mở các cuộc tấn công trong ngày Halloween (Lễ âm hồn) vừa qua. Không rõ cuộc tấn công tại Manhattan hôm 31 tháng Mười vừa qua có nằm trong kế hoạch của “Quốc gia Hồi giáo” không, nhưng biến cố này hoàn toàn phù hợp với chiến thuật và lời nhắn gởi nhắm đến các nước Tây Phương: sự sụp đổ của “thủ đô” Raqqa của “Quốc gia Hồi giáo” có thể dẫn đến sự tan rã của tổ chức này về mặt địa lý, nhưng tổ chức này vẫn sống mạnh và tiếp tục bành trướng!

Thật vậy, trong năm vừa qua, “Quốc gia Hồi giáo” đã thành công trong việc sản sinh một đội ngũ thánh chiến quân mới, biết sử dụng các kỹ thuật mới và mở các cuộc tấn công ít tốn kém, nhưng đạt nhiều công hiệu. Trong chiến thuật mới này, các chiến binh được chiêu mộ từ Uzbekistan đã tỏ rõ điều đó. Saipov, người đã dùng xe tải hạng nhẹ tấn công vào đám đông tại Manhattan là một điển hình của những thánh chiến quân mới của “Quốc gia Hồi giáo”.

Người thanh niên Uzbekistan 29 tuổi này được chú ý một cách đặc biệt đến bộ râu đen và rậm trên khuôn mặt anh. Tại quê hương Uzbekistan của anh, anh đã không bao giờ được phép để một bộ râu như thế. Tại quốc gia Trung Á nay, một bộ râu như thế được xem như dấu hiệu của cực đoan tôn giáo. Mặc dù tuyệt đại đa số dân theo Hồi giáo, nhưng Uzbekistan lại giới hạn những thực hành tôn giáo của người dân. Tất cả mọi giáo sĩ Hồi giáo đều bị chính phủ thanh lọc trước khi thi hành chức vụ. Tất cả mọi cơ sở tôn giáo và giáo dục của Hồi giáo đều bị chính phủ kiểm soát và bị mật vụ xâm nhập vào để theo dõi. Những ai hành hương đến thánh địa Mecca tại Á rập Saudi đều phải trải qua một cuộc kiểm tra nghiêm nhặt của chính phủ và phải được các nhân viên chính phủ tháp tùng trong suốt cuộc hành hương. Mọi tụ tập để đánh dấu giờ chấm dứt của mỗi ngày chay tịnh trong tháng Ramadan đều bị cấm ngặt. Ngày lễ kết thúc tháng Ramadan, tức ngày Eid al Fitr, cũng không được tổ chức. Cho đến nay, trẻ em dưới 18 tuổi không được phép vào các đền thờ Hồi giáo. Nhà độc tài Islam Karimov, người vừa mới qua đời hồi năm ngoái, đã đặt các đảng phái Hồi giáo ra ngoài vòng pháp luật. Ông đã cho giam tù và tra tấn hàng chục nhà tranh đấu Hồi giáo. Chính phủ có cả một danh sách đen những người bị xếp vào hạng tôn giáo cực đoan. Theo một bản phúc trình mới đây của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, những người có tên trong sổ đen không được làm nhiều việc cũng như ra nước ngoài. Họ phải thường xuyên trình diện với cảnh sát để bị thẩm vấn. Tân tổng thống Uzbekistan, ông Shavkat Mirziyoyev, đã rút ngắn lại danh sách, nhưng hiện vẫn còn 18.000 người!

Mục đích của tất cả những biện pháp trên đây là để chống lại Phong trào Hồi giáo Uzbekistan, một phong trào thánh chiến xuất hiện sau khi Liên Xô sụp đổ (cho đến năm 1991, Uzbekistan là một cộng hòa Xô Viết). Phong trào Hồi giáo Uzbekistan là một phong trào luôn tìm cách áp đặt luật Hồi giáo Sharia vào Uzbekistan. Sau khi phong trào này bị Tổng thống Karimov loại trừ, các chiến binh của phong trào đã tản mác đi khắp các nước Trung Á và Afghanistan và năm 2001, sau khi Afghanistan bị Hoa Kỳ và các nước Đồng minh xâm chiếm, các thánh chiến quân của phong trào đã len lỏi vào các bộ lạc tại Pakistan. Từ đây, họ đã mở các cuộc tấn công vào Uzbekistan và Tajikistan. Nhưng kể từ năm 2014, Phong trào Hồi giáo Uzbekistan đã đầu quân cho “Quốc gia Hồi giáo”.

Dĩ nhiên,các biện pháp cứng rắn của chế độ độc tài tại Uzbekistan đã không giải quyết dứt điểm được chủ nghĩa cực đoan trong nước. Các chiến binh của phong trào cực đoan rút vào hoạt động trong bóng tối và cuối cùng ra hải ngoại.

Năm 2014, nhận thấy các biện pháp mạnh đã không chận đứng được phong trào Hồi giáo cực đoan, nhà độc tài Karimov đã cầu cứu Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nhưng nhà độc tài Nga này cũng đang bận đương đầu với các nhóm hồi giáo cực đoan tại Syria cho nên cũng đành nhắm mắt làm ngơ trước sự kiện hàng ngàn công dân Nga gia nhập hàng ngũ các chiến binh của “Quốc gia Hồi giáo”. Năm nay, Nga đã qua mặt Á rập Saudi và Tunisia để trở thành nước cung cấp nhiều chiến binh nhất cho “Quốc gia Hồi giáo”. Dĩ nhiên, phần lớn những chiến binh Nga đều đến từ các vùng Hồi giáo của Nga. Họ dễ dàng cấu kết với các chiến binh cũng nói tiếng Nga từ các nước Trung Á và tiếp tục liên lạc với nhau một khi đã xâm nhập vào các nước Tây Phương.

Hiện vẫn chưa biết được Saipov đã bị “cực đoan hóa” ở đâu. Chỉ có một điều chắc chắn là các biện pháp cứng rắn của chế độ độc tài tại Uzbekistan đã hoàn toàn thất bại trong việc loại trừ chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan. Không còn một lãnh thổ “Quốc gia Hồi giáo” để đầu quân, các chiến binh được sản sinh tại những nơi như Uzbekistan sẽ tìm cách xâm nhập vào những nơi khác, đặc biệt là các nước Tây Phương.

(Nguồn:

http://edition.cnn.com/2017/11/01/opinions/uzbekistan-isis-recruiting

https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/11/uzbekistan-terrorism-new-york-sayfullo-saipov)