Tình người vẫn chiếu sáng

Chu Thập

29/09/17

Nhân trận bão lụt Harvey vừa qua tại Houston, Tiểu bang Texas, Hoa Kỳ tỷ phú Hoàng Kiều ở Mỹ đã làm “vẻ vang dân Việt” khi ông mở hầu bao trao tặng đến 5 triệu Mỹ kim để đóng góp vào việc cứu trợ và tái thiết. Tổng thống  tỷ phú Donald Trump, tuy cũng thuộc hạng giàu nứt đố đổ vách, nhưng cũng chỉ mở túi cho có đúng một triệu thôi. So sánh hành động của hai nhà tỷ phú này, báo Việt Luận, số ra ngày 15 tháng Chín vừa qua, đã chạy “tít” ngay ở trang nhứt: “Tổng thống Trump bị tỷ phú Việt chơi gác”.  Còn trên một trang mạng xã hội nào đó ở Mỹ, có người còn thách thức Tổng thống Trump: “Tôi hy vọng là ngài sẽ đọc tin này, thưa ngài tổng thống Trump” (I hope you’re seeing this, Pres. Trump). Thế giới sẽ tốt đẹp hơn khi người giàu đua nhau làm việc thiện!

Đứng trước hoạn nạn, khổ đau của người đồng loại, nhứt là khi xảy ra thiên tai như bão lụt, động đất, núi lửa...những người giàu có thường tỏ ra hào sảng. Lòng quảng đại của người giàu, dĩ nhiên luôn được đề cao và nhắc nhớ. Tên tuổi của họ được mọi người biết đến. Tuy nhiên, với tôi, cử chỉ chia sớt của người giàu cũng chỉ là những viên kim cương lác đác trong tòa nhà tình người vốn được xây dựng và đứng vững nhờ vô số những viên gạch đóng góp của những người vô danh. Tình người được đo lường không bằng số lượng đóng góp hay tên tuổi, mà thiết yếu bằng sự vô danh.

Với tựa đề “Sự tử tế của người xa lạ” (The kindness of Strangers), Tạp chí Time số ra ngày 25 tháng Chín vừa qua đã ghi lại những đóng góp “vô danh” của người Mỹ cho công cuộc cứu trợ sau trận bão Harvey vừa qua nói riêng và trong các công tác từ thiện nói chung.

Khi trận bão lụt Harvey nhận chìm căn nhà của anh tại thành phố Houston, Isaih Courtney chỉ còn đủ thì giờ để vơ vét chút đỉnh quần áo, ôm con chó cưng trong vòng tay và đưa vợ con đến một nơi an toàn. Trận bão lụt đã để lại khoảng 150 tỷ Mỹ kim thiệt hại vật chất và làm cho trên 70 người thiệt mạng. Hai ngày sau khi trận bão đã đi qua, người cha 28 tuổi và người vợ trẻ đã mon men trở về nhà. Họ nhận thấy không có bất cứ thứ gì trong nhà còn nguyên vẹn; hầu như mọi thứ thiết bị gia dụng đều hư hại.

Courtney vốn là một nhân viên làm việc cho một hãng dầu. Dù vậy, anh không có bảo hiểm về lụt lội và cũng chẳng có đủ tiền để dành để sửa chữa những thiệt hại trong nhà. Bà con, bạn bè tại Houston, ai cũng cùng chung số phận như anh. Thành ra, Courtney nghĩ bụng: chỉ còn một nơi duy nhứt để gõ cửa là tấm lòng của người xa lạ.

Nghĩ như thế cho nên Courtney mới vào trang mạng GoFundMe (xin giúp tôi) để xin 40.000 Mỹ kim. Đây là số tiền mà anh nghĩ là vừa đủ để sửa lại ngôi nhà và thay thế các đồ gia dụng cũng như bàn ghế trong nhà. Kèm theo tấm hình chụp gia đình anh đang đứng trước nhà với đủ thứ mọi vật dụng hư hại, Courtney viết thêm: “Bất cứ thứ gì cũng đều có ích”. Chỉ  vài ngày sau, anh đã nhận được sự đáp trả quảng đại của trên 900 người xa lạ vô danh: tổng cộng số tiền lên đến 32.000 Mỹ kim.

Courtney chỉ là một trong hàng ngàn người Mỹ đã chạy tới những trang mạng như GoFundMe và YouCaring để cầu cứu, vì họ tin ở tấm lòng vàng của những người xa lạ.

5 ngày sau khi trận bão Harvey tấn công vào Thành phố Houston, GoFundMe đã mở được trên 850 chiến dịch quyên góp và thu về được hơn 4.5 triệu Mỹ kim để đáp ứng với nhiều nhu cầu khác nhau, từ những chiếc tã lót cho thơ nhi của những gia đình di tản đến thực phẩm cho thú cưng. Hình ảnh của một bé gái 3 tuổi đang bám chặt thi thể vô hồn của người mẹ đã tạo một xúc động mạnh: em đã nhận được hơn 175.000 Mỹ kim để được cắp sách đến trường. Một gia đình phải chôn cất đến 6 người thân bị chết đuối cũng nhận được trên 47.000 đô.

Riêng trang mạng YouCaring đã tổ chức được trên 6.000 chiến dịch và đã thu về khoảng 44 triệu Mỹ kim. Nói chung, chưa bao giờ những cuộc quyên góp trên các trang mạng và từ những người vô danh đã thu về được nhiều tiền như thế.

Trước đây, kêu gọi đám đông vô danh đóng góp thường chỉ diễn ra trong các cuộc vận động bầu cử. Nhưng theo Tạp chí Time, từ hơn 5 năm vừa qua, những cuộc quyên góp từ đám đông vô danh đã trở thành một “kỹ nghệ” từ thiện thu góp về hàng tỷ Mỹ kim. Những người vô danh không còn trao tặng xuyên qua các tổ chức từ thiện mà trực tiếp gởi tiền đến các cá nhân đang gặp hoạn nạn.

GoFundMe đã được thành lập năm 2010. Con số các ân nhân vô danh nay đã lên đến 40 triệu người. Số tiền họ trao tặng đã lên đến trên 4 tỷ Mỹ kim. Còn kể từ năm 2011 đến nay, trang mạng YouCaring cũng  đã quyên góp được hơn 800 triệu Mỹ kim.

Theo một cuộc thăm dò do trung tâm Pew Research Center thực hiện, có đến 22 phần trăm người Mỹ trao tặng trên những trang mạng như thế và vì trao tặng mà không thông qua một tổ chức từ thiện có tên tuổi, cho nên họ cũng chẳng được miễn thuế.

Tấm lòng quảng đại của những người Mỹ vô danh một phần đã được khích động do các trang mạng xã hội vốn có thể trình bày ra trước mắt thực tại khổ đau của những người cần được giúp đỡ. Ngoài ra, người Mỹ cũng dễ bị đánh động hơn khi họ nhìn thấy tận mắt khoảng cách giàu nghèo và những khó khăn về tài chính của rất nhiều người trong xã hội. Theo Tạp chí Time, có hơn 40 phần trăm người Mỹ không có đủ khả năng tài chính để bất thần phải chi trả một số tiền khoảng 400 Mỹ kim trở lên như sửa một chiếc xe hơi bị hỏng máy,  tu bổ một ngôi nhà bị lụt lội tàn phá hoặc  trong trường hợp khẩn thiết phải vào bệnh viện mà không có bảo hiểm.

Kể từ năm 2010, số tiền dâng cúng của người Mỹ cho các hoạt động từ thiện đã không ngừng gia tăng. Năm 1976, tổng số tiền đóng góp của người Mỹ cho các công cuộc từ thiện là 234 tỷ Mỹ kim. Năm 2009, con số này đã lên gần gấp 3 lần. Và  năm 2016 vừa qua, số tiền quyên góp được lên đến 390 tỷ Mỹ kim. Nhìn chung, người Mỹ lúc nào cũng quảng đại và ngày càng có thêm nhiều người quảng đại.

Với tôi, nước Mỹ lúc nào cũng vĩ đại và vĩ đại nhờ tấm lòng vàng của người dân. Thật ra, ngày nay, khi thế giới ngày càng được thu hẹp thành một ngôi làng, sợi giây  liên đới nhân loại ngày càng nối dài , tình người ngày càng dâng cao, sự chia sẻ ngày càng trở nên thúc bách hơn. Ngay cả giữa hai nước thù nghịch là Nam và Bắc Hàn, cho dù tình hình có căng thẳng đến đâu và chiến tranh có thể xảy ra bất cứ lúc nào, Nam Hàn vẫn cứ tiếp tục mở rộng bàn tay để san sẻ cho Bắc Hàn. Mới đây chính phủ đã phê chuẩn một ngân khoản viện trợ cho Bắc Hàn lên đến 8 triệu Mỹ kim để trợ giúp nhân đạo đặc biệt cho trẻ em và phụ nữ có mang.

Ngay như ở Việt Nam, mặc dù sự vô cảm vẫn là tình trạng chung của cả nước, người ta vẫn thấy có nhiều hoạt động từ thiện. Ngoài các tổ chức có tên tuổi và được “đăng ký”, không thiếu các cá nhân đã và đang tỏ ra  tích cực, có khi rất âm thầm, trong việc bỏ tiền túi hoặc đứng ra quyên góp để giúp đỡ những thành phần yếu kém trong xã hội hoặc những người đang gặp hoạn nạn dưới nhiều hình thức khác nhau. Ít ra, trong bóng đêm của ích kỷ, dửng dưng và vô cảm, ánh sáng của tình người vẫn còn có thể chiếu sáng.

Nhìn vào một bức tranh như thế trên khắp thế giới, tôi cảm thấy lạc quan. Tôi có thể không có niềm tin tôn giáo. Tôi không tin ở các ý thức hệ. Tôi lại càng nghi ngờ về thiện chí của các chính trị gia hơn. Nhưng nếu còn có chút niềm tin thì niềm tin của tôi trước tiên được đặt vào tình người.

Tôi vẫn còn nhớ lời khuyên của tỷ phú Bill Gates trên Tạp chí Time hồi năm vừa qua. Ông viết rằng nếu có một món quà mà ông muốn tặng cho các sinh viên mới ra trường, thì món quà đó phải là cuốn sách có tựa đề “Những thiên thần tốt hơn trong bản chất con người chúng ta” (The Better Angels of Our Nature) của tác giả Steven Pinker, được xuất bản hồi năm 2011.

Trong chương Tám của cuốn sách, tác giả Pinker đã phân tách 5 “thứ quỷ trong con người” đã từng ngự trị và lèo lái lịch sử của thế giới trong quá khứ. Trước hết là con quỷ bạo động: bạo động dưới mọi hình thức đã từng được xem như phương thế thực tiễn để giải quyết mọi vấn đề. Kế đó là con quỷ của óc thống trị. Con quỷ này thường dựa vào chủng tộc, tôn giáo, dân tộc...để thúc đẩy con người bằng mọi giá tìm kiếm quyền lực và danh vọng. Con quỷ thứ ba luôn hoành hành trong bản tính con người là sự thù hận. Nhưng độc ác và bỉ ổi hơn cả vẫn là con quỷ của tàn bạo. Đây là loại quỷ dữ luôn thúc đẩy con người tìm kiếm niềm vui sướng trên chính nỗi khổ đau của người khác. Cuối cùng, con quỷ thứ năm trong bản tính con người là các ý thức hệ.

Nhưng theo tác giả, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy 5 con quỷ trên đây đã dần dần nhường chỗ cho 4 vị thiên thần trong bản tính con người. Thay cho bạo động, hận thù, óc thống trị...nhân loại ngày càng hướng đến sự hợp tác và tình vị tha. Tác giả Pinker gọi 4 thiên thần đó là: sự cảm thông, tinh thần tự chế, ý thức luân lý và lý trí.

Thời xa xưa, nhứt là ở Âu Châu, cứ có  xích mích là người ta liền rút kiếm ra để song đấu; mạng mình và mạng người khác rẻ như bèo. Giữa các quốc gia cũng thế, hễ có xung đột người ta liền dàn quân ra để ăn thua đủ với nhau. Hai cuộc Đại thế chiến có lẽ cũng đã xảy ra vì bạo động và vũ lực luôn được xem như phương thế duy nhứt để giải quyết vấn đề.

Tôi không biết tình trạng căng thẳng tại Bán đảo Triều Tiên có kết thúc bằng một cuộc chiến tranh nguyên tử không. Cuộc đấu võ mồm giữa lãnh tụ Kim Jong Un và Tổng thống Donald Trump nghe chan chát. Bên này gọi bên kia là “Người hỏa tiễn”, bên kia gọi bên này là “kẻ mất trí”. Trừ phi có một kẻ mất trí nào đó, trong cơn điên loạn, sẽ bấm nút vào ngòi nổ của kho vũ khí hạt nhân, hầu hết các nhà lãnh đạo trên thế giới hiện nay đều kêu gọi sử dụng lý trí, suy nghĩ bằng cái đầu tỉnh táo để giải quyết cuộc xung đột. Tôi tin rằng chẳng có lãnh tụ nào muốn có chiến tranh nguyên tử. Cùng với tác giả Pinker, tôi tin rằng “những thiên thần tốt hơn trong bản chất con người của chúng ta” sẽ tích cực hoạt động để ngăn ngừa một cuộc chiến tranh như thế.

Đó là niềm hy vọng của tôi vào  chuyện đại sự. Còn trong phạm vi của cuộc sống âm thầm và vô danh của tôi, tình người và sự cảm thông mà tôi cảm nhận được từ những người xung quanh tôi và nhứt là những người xa lạ mà tôi gặp gỡ trên mọi nẻo đường, lúc nào cũng khơi dậy trong tôi niềm lạc quan vui sống. Và dĩ nhiên, kinh nghiệm bản thân cũng luôn nói với tôi rằng mỗi lần tôi làm được một nghĩa cử, dù nhỏ bé và âm thầm đến đâu, tôi lại thấy cuộc sống có ý nghĩa và đáng sống.