Sự thật là gì?

Chu Thập

10.02.17

Cuộc điện đàm giữa thủ tướng Úc Malcolm Turnbull và tổng thống Mỹ Donald Trump liên quan đến số phận của những người tầm trú tại đảo Manus và Nauru đã trở thành đề tài thời sự nóng bỏng trong những ngày vừa qua. Nội dung cuộc nói chuyện kéo dài 25 phút đồng hồ giữa hai vị nguyên thủ đã bị “rò rỉ” và được báo The Washington  Post cho đăng tải. Theo tờ báo này, tân tổng thống Mỹ đã có thái độ thiếu ngoại giao, bất lịch sự,  lại còn lên giọng kẻ cả và hằn học đối với nguyên thủ của một nước khác. Báo này viết rằng Tổng thống Trump không những gọi thỏa thuận về người tầm trú đạt được giữa Tổng thống Barack Obama và Thủ tướng Turnbull là một cuộc “ngả giá” ngu xuẩn nhứt, ông còn bảo rằng cuộc điện đàm giữa ông và thủ tướng Úc cũng là cuộc nói chuyện tệ hại nhứt. Ngoài ra, không biết có đúng không, cũng theo báo này, ông tổng thống vốn có thói quen chẳng xem ai ra gì còn “cúp” điện thoại ngay giữa cuộc nói chuyện. Trong chương trình “Saturday Night Live” của Đài NBC bên Mỹ hôm tối thứ Bảy 4 tháng 2  vừa qua , một lần nữa, tài tử gạo cội đã từng được đề cử giải Oscar Alec Baldwin lại đem chuyện này ra chế diễu. Trong vai Tổng thống Trump, tài tử này đã  mang lại cho khán thính giả một trận cười hả hê khi diễn lại thái độ và giọng điệu rất quen thuộc của ông tổng thống mà cả thế giới đều lo sợ vì tính khí bất thường và hành động khó đoán trước này.

Tại Úc Đại Lợi, dĩ nhiên câu chuyện lại còn nóng bỏng hơn. Trong một cuộc phỏng vấn dành cho ký giả lão thành Laurie Oaks của Đài số 9 tối Chúa nhựt 5 tháng 2 vừa qua , giải thích về những đồn đãi cho rằng ông đã bị Tổng thống Trump cho “leo cây” và làm nhục trong cuộc điện đàm, Thủ tướng Turnbull đã khẳng định rằng ông đã tỏ ra hoàn toàn khẳng khái trong cuộc nói chuyện với tổng thống Mỹ.

Ngoài ra, trước đó, không rõ có phải bị thúc ép không, Thủ tướng Turnbull đã lên tiếng ca ngợi ông Trump như một con người có “một nhân cách rất lớn” (a very big personality) và  cuộc trao đổi giữa ông và Tổng thống Trump đã diễn ra trong bầu khí “thân tình” (cordial). Nghe được lời này, Tổng thống Trump hả dạ đến độ liền lên mạng Twitter để cám ơn rối rít Thủ tướng Úc vì đã “nói lên sự thật”. Đây là nguyên văn lời cám ơn của ông Trump: “Cám ơn Thủ tướng Úc Đại Lợi vì đã nói lên sự thật về cuộc nói chuyện rất lịch sự giữa chúng ta, vốn đã bị giới truyền thông chuyên đưa tin vịt xuyên tạc. Thật là tốt đẹp!” (Thank you to Prime Minister of Australia for telling the truth about our very civil conversation that FAKE NEWS media lied about. Very nice!)

Lời cám ơn của Tổng thống Trump dành cho Thủ tướng Turnbull khiến tôi bối rối. Có thật sự cuộc điện đàm giữa hai ông đã diễn ra một cách “thân tình” không? Riêng ông Trump hiểu như thế nào về “sự thật” khi ông bảo Thủ tướng Turnbull đã “nói lên sự thật”? Có “sự thật khách quan” không hay “sự thật” chỉ có khi nó có ích lợi cho ông?

Sở dĩ tôi cảm thấy bối rối là bởi vì trong suốt cuộc vận động bầu cử, ứng cử viên Trump đã trơ trẽn đến độ có thể phịa ra bất cứ  chuyện gì. Từ chuyện ông bịa ra rằng Tổng thống Barack Obama không hề chào đời tại Hoa Kỳ và sau đó phủi tay để khẳng định rằng chính bà Hillary Clinton là người đã dựng lên chuyện này cho đến chuyện hàng ngàn người Hồi giáo tại Tiểu bang New Jersey nhảy múa ăn mừng vì cuộc khủng bố 11/9/2001 hoặc chuyện thân phụ của Thượng nghị sĩ Ted Cruz có nhúng tay vào việc ám sát Tổng tống JF Kennedy...chuyện gì ông cũng phịa ra được và phịa mà chẳng bao giờ thấy ngượng!

Rồi mới đây, vẫn chứng nào tật ấy, mặc dù đã lên cầm quyền, Tổng thống Trump lại khẳng định rằng trong cuộc bầu cử vừa qua, sở dĩ ông thua bà Clinton đến 3 triệu phiếu phổ thông là bởi vì có đến 3 triệu lá phiếu bất hợp lệ dồn cho bà. Dĩ nhiên, cũng như trong suốt cuộc vận động bầu cử, khi được hỏi dựa trên bằng chứng nào để khẳng định điều này, ông lại nói quanh co. Nhưng điều khiến tôi lo sợ hơn cả khi theo dõi những lời tuyên bố của ông sau khi tuyên thệ nhậm chức, đó là việc ông “nổ” về số người tham dự lễ nhậm chức của ông. Không rõ đứng nhìn từ góc cạnh nào, ông nói rằng số người có mặt ở Công trường National Mall hôm 20 tháng Giêng vừa qua lên đến cả triệu hay triệu rưỡi. Người của ông là ông Sean Spicer, phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc, còn “nổ bạo” hơn khi bảo rằng số người tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Trump “đông chưa từng thấy trong lịch sử nước Mỹ”. Mà thôi, nhìn thấy một đám đông nhiều hay ít có khi còn  tùy thuộc ở vị trí của từng người. Đàng này, cả ông Spicer lẫn Tổng thống Trump đều muốn ăn thua đủ với giới truyền thông của Mỹ lẫn cả thế giới để khoe mẽ rằng số người tham dự lễ nhậm chức hôm 20 tháng Giêng vừa qua đông hơn nhiều so với số người có mặt trong Công trường National Mall trong ngày tuyên thệ của Tổng thống Barack Obama hồi tháng Giêng năm 2009. So sánh hai bức không ảnh chụp trong hai cuộc nhậm chức, chỉ có người đui hoặc mù mầu (color blind) may ra mới không thấy sự khác biệt về đám đông trong hai lần nhậm chức. Một bên là đám đông đen nghịt đứng chật trong công trường trong lễ nhậm chức của Tổng thống Obama, một bên là khoảng trống trắng xóa không thể chối cãi được trong ngày tuyên thệ của ông Trump. Vậy mà Tổng thống Trump và phe của ông vẫn chưa chịu thua và chấp nhận sự thật. Bà Kellyanne Conway, cố vấn của ông Trump, đã nhào vào ăn có và tặng cho giới truyền thông một từ mới là “những sự kiện khác” (alternative facts). Không hiểu vị nữ cố vấn này muốn nói gì khi, để bảo vệ lập trường cho rằng số người tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Trump đông hơn số người dự lễ nhậm chức của Tổng thống Obama, bà lại trưng ra “những sự kiện khác”. Khác như thế nào thì chẳng ai biết và cũng chẳng thấy bằng chứng nào cả.

Cho tới nay, tôi chẳng nghe nói có phản ứng nào của Tổng thống Obama hay của phe Dân Chủ. Có lẽ Tổng thống Obama và phe Dân Chủ cho rằng đây là chuyên nhỏ, hơi sức đâu mà ăn thua đủ với nhau. Nhưng với tôi thì đây không phải là chuyện nhỏ. Bởi lẽ Tổng thống Trump và phe của ông không nhắm vào cá nhân Tổng thống Obama hay phe Dân Chủ, mà chỉ muốn tuyên chiến  với giới truyền thông mà ông gọi là những người bất lương nhứt trên hành tinh (the most dishonest people). Cứ có bất cứ một tin nào được truyền thông loan tải mà bất lợi cho ông thì đó là “tin giả” (fake news). Trong bài diễn văn nhậm chức, ông đã tấn công tất cả các vị tổng thống tiền nhiệm của ông. Người đến sau chê người đi trước là chuyện thường. Tôi không ngạc nhiên về điếu đó, nhứt là với một người như ông Trump, người lúc nào cũng rêu rao về vị trí số một của mình. Điều khiến  lo sợ là bởi vì ông hiện đang muốn phủ nhận và tiêu diệt một trong những sức mạnh nền tảng và thiết yếu cho việc xây dựng và bảo toàn một xã hội dân chủ là tự do báo chí. Sức mạnh và sự vĩ đại của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ từ thời lập quốc đến nay được thể hiện qua tự do báo chí.

Tôi hiện đang cảm nhận được sức mạnh ấy trong xã hội Úc. Một số cơ quan truyền thông của Úc như Đài ABC hay Đài SBS, mặc dù được chính phủ tài trợ, nhưng lại không phải là cơ quan ngôn luận hay là cái loa tuyên truyền của chính phủ Úc. Những cơ quan truyền thông này hoàn toàn có tự do báo chí để nếu cần, sẵn sàng  lên tiếng phê bình và chỉ trích đường lối hay các chính sách của chính phủ Úc. Chính nhờ thông tin và sự hướng dẫn của những cơ quan truyền thông như thế mà người dân như tôi mới có thể hiểu được các chính sách của chính phủ và nhờ vậy mới sử dụng lá phiếu của mình một cách có trách nhiệm và đóng góp hữu hiệu vào việc xây dựng đất nước.

Tôi hãnh diện được làm công dân của một quốc gia tự do và dân chủ nhờ có tự do báo chí được thực thi qua các cơ quan truyền thông độc lập. Ở tuổi già, mỗi sáng thức dậy, việc đầu tiên trong ngày của tôi lúc nào cũng là ngồi vào bàn máy vi tính, lên mạng lưới thông tin toàn cầu và theo dõi tin tức của Úc Đại Lợi cũng như khắp thế giới. Tôi xem việc theo dõi tin tức hàng ngày như trách nhiệm của một người công dân. Đó cũng là một thú vui không thể thiếu được trong cuộc sống. Ngoài ra, nguồn thông tin toàn cầu như được các cơ quan truyền thông tự do mang lại không những giúp tôi mở mang kiến thức, rèn luyện óc phán đoán mà còn  gây ý thức nơi tôi về tình liên đới và sự cảm thông đối với người đồng loại. Mỗi ngày, các cơ quan truyền thông của thế giới tự do mang tôi đến bất cứ một nơi nào đang có những người đồng loại phải đau khổ vì chiến tranh, vì nghèo đói, vì bị bách hại hay bị đẩy ra bên lề xã hội.

Tôi không thể nào được “hiện diện” trên khắp thế giới và cảm thông với người đồng loại như thế nếu phải sống trong một chế độ bưng bít, thiếu tự do báo chí. Kinh nghiệm của những năm sống trong chế độ cộng sản đã cho tôi hiểu được những mất mát không thể tưởng tượng được của những người dân suốt ngày chỉ biết nghe “loa phường” và đọc báo đảng.

Tôi không biết người Mỹ và nhiều người trên thế giới có lo sợ như tôi không khi Tổng thống Trump muốn bịt miệng hoặc ngay cả tiêu diệt tự do báo chí. Kể từ khi Tổng thống Trump tuyên chiến với báo chí và nhứt là kể từ khi nữ cố vấn Kellyanne Conway của ông đưa ra khái niệm “những sự kiện khác” (alternative facts), thì cuốn tiểu thuyết có tựa đề “1984” của nhà văn George Orwell được dân Mỹ tìm đọc nhiều hơn cả. Theo báo The Telegraph của Anh, tác phẩm được xuất bản hồi năm 1949 này hiện đang nằm trong danh sách 5 cuốn sách bán chạy nhứt trên mạng Amazon.com. Sở dĩ có một hiện tượng như thế là bởi vì tác phẩm này mô tả một cách chính xác bộ mặt của các chế độ toàn trị, đặc biệt là toàn trị cộng sản trong đó có “Cảnh sát Tư tưởng” (Thought Police) để kiểm soát tư tưởng của người dân và nhứt là có cả một “Bộ Sự Thật” (Ministry of Truth) để không những tuyên truyền cho chế độ mà còn định nghĩa thế nào là “sự thật” buộc người dân phải tin nhận. Liệu Tổng thống Trump, khi tuyên chiến với báo chí, có nghĩ đến chuyện thiết lập một “Bộ Sự Thật” như được mô tả trong cuốn sách “1984” của tác giả George Orwell không? Tôi không tin rằng trong đất nước của “Nữ Thần Tự Do”, một ý đồ như thế sẽ trở thành hiện thực. Điều khiến tôi cảm thấy bối rối và lo ngại là vị tổng thống này xem ra muốn áp đặt một ý niệm mới về “sự thật”. Với ông, “sự thật” phải là “sự thật định hướng” và có lợi cho ông. Còn tất cả những gì không có lợi hoặc chống lại ông đều là “tin vịt” (fake news!). Cứ đọc các “thông điệp” được ông đưa lên mạng Twitter vào lúc 4 giờ sáng mỗi ngày sẽ thấy rõ điều đó!

Tôi liên tưởng đến đến phiên tòa xử Chúa Giêsu trong dinh Tổng trấn Philatô. Khi Chúa Giêsu nói: “Ai đứng về phía sự thật thì nghe tiếng tôi”, Tổng trấn Philatô liền hỏi: “Sự thật là gì?” Và Chúa Giêsu đã không trả lời. Với sự thinh lặng ấy,  có lẽ Chúa Giêsu muốn nói rằng  với những kẻ chối bỏ sự thật thì có giải thích bao nhiêu cũng vô ích. Ông tổng trấn này biết quá rõ rằng chỉ vì ghen tức mà người Do Thái đã trao nộp Ngài cho ông. “Sự thật” rõ ràng là Ngài hoàn toàn vô tội. Biết rõ như thế nhưng ông vẫn không có đủ can đảm để trả tự do cho Chúa Giêsu. Vì hèn nhát, Tổng trấn Philatô không dám nhìn thẳng vào sự thật, nói lên sự thật và nhứt là hành xử dựa trên sự thật.

Kinh nghiệm ở đời thường dạy tôi rằng vì hèn nhát, vì danh vọng, quyền lực, tiền của hay vì bị xích xiềng của dục vọng  trói buộc, con người dễ trở nên mù quáng để không nhận ra sự thật, chối bỏ sự thật và ngay cả chỉ chấp nhận sự thật khi điều đó có lợi cho mình.