Quyết tâm đầu năm của tôi: hãy là chính mình!

Chu Thập

15.1.16

Đầu năm, cũng như ai, tôi mon men vào các trang tử vi để xem thử thời vận. Nhưng nhận thấy năm nào con đường được các nhà tiên tri mở ra trước mắt cho tôi cũng đều “huề vốn” cả cho nên tôi không “mặn” với tử vi cho lắm. Tôi thiên về tướng số hơn, nếu hiểu tướng số là thuật “trông mặt mà bắt hình dong”. Nhưng kinh nghiệm của tôi trong việc nhìn người mà đoán tính tình và thời vận  xem ra cũng nhiêu khê lắm.

Vào những năm đầu thập niên 1960, không rõ tướng mạo của tôi lúc còn ở trung học có thê thảm lắm không mà một ông thày tướng số đã làm cho tôi phải mất ăn mất ngủ rất nhiều ngày. Số là năm chuẩn bị thi trung học đệ nhứt cấp, một nhóm bạn chúng tôi rủ nhau lên Tháp Bà (Nha Trang) để nhờ “các thày” xem cho biết mình có qua cầu được trong kỳ thi sắp tới không. Sau khi xem chỉ tay và nhìn kỹ diện mạo của tôi, một ông thày đã tuyên bố gần như chắc nịch rằng tôi sẽ rất vất vả, nếu không muốn nói là sẽ trượt vỏ chuối trong kỳ thi năm đó. Vào thời đó, cứ hễ thi rớt thì người ta tự an ủi hay được người xung quanh vỗ về: “học tài thi phận” mà!  Giỏi cách mấy mà có số phận hẩm hiu thì cũng rớt thôi. Tôi chuẩn bị và bước vào trường thi với câu thần chú ấy. Nhưng cuối cùng, kết quả thi của tôi năm đó đã chứng minh rằng ông thày tướng số ở Tháp Bà đúng là một ông thày bói nói mò. Kể từ đó, tôi không còn tin ở bất cứ thuật tướng số nào nữa.

Dù vậy, trong cuộc sống, cơn cám dỗ “trông mặt mà bắt hình dong” vẫn không bao giờ rời khỏi cách nhìn người của tôi, mặc dù trong đa số trường hợp, lúc nào sự suy đoán của tôi cũng đều trật lất. Lần đầu tiên khi nhìn thấy một con người có gương mặt sáng sủa và nụ cười thân thiện như ông Nguyễn Tấn Dũng lên làm thủ tướng, tôi nghĩ rằng một Gorbachev đang đến với Việt Nam. Nhưng sau 2 nhiệm kỳ thủ tướng của ông, tôi mới thấy mình không có “khiếu” để theo học khoa tướng số. Tôi cũng có một kinh nghiệm tương tự khi lần đầu tiên được nhìn thấy dung nhan của đương kim chủ tịch nhà nước Trung Cộng, ông Tập Cận Bình. Cứ nhìn nụ cười không thấy răng của ông, ai dám bảo đây là một đồ tể. Tôi đã lầm và tôi cũng nghĩ rằng rất nhiều người trên thế giới này cũng đã lầm: đằng sau nụ cười thân ái, hiền hậu ấy là cả một trời toan tính độc ác mà chỉ có trời mới biết!

Tôi đã lầm khi nhìn diện mạo, cử bộ, dáng đi, giọng nói hay ngay cả nụ cười của người khác để suy đoán về tính tình hay tư cách của họ. Nhưng bởi lẽ con người là một thực thể thống nhứt gồm có thân xác và tinh thần tương thuộc nhau cho nên bộ diện bên ngoài cũng phần nào nói lên nội tâm sâu kín bên trong. Các nhà lãnh đạo, vì là người của công chúng, cho nên dễ trở thành đối tượng để áp dụng môn tướng số. Trực giác của tôi có lẽ đúng khi tôi theo dõi nhứt cử nhứt động của cựu thủ tướng Úc Tony Abbott. Khi thấy ông thích phô diễn bộ ngực nở nang đầy lông lá,  khi nhìn ông xông xáo để “góp mặt” khắp nơi, đó là chưa kể đến những lần phát ngôn thiếu cân nhắc của ông, tôi nghĩ ngay rằng sự nghiệp chính trị của ông không bền. Mà quả đúng như thế.

Có một nhân vật khác mà từ lâu tôi vẫn thắc mắc về điệu bộ khác thường . Người đó là tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông này cũng thích biểu diễn như ông Tony Abbott. Nhưng tôi chú ý đến cách đi đứng của ông hơn: tay phải của ông hầu như bất động, chỉ có tay trái mới vung lên theo nhịp bước. May quá, mới đây, các nhà khoa học đã giải mã được dáng điệu đặc biệt ấy của ông tổng thống xem trời bằng vung này. Dịp Giáng Sinh vừa qua, Tạp chí Y khoa Anh Quốc (The British Medical Journal) có đăng tải kết quả một cuộc nghiên cứu của một nhóm bác sĩ Bồ Đào Nha, Ý và Hòa Lan. Các bác sĩ này nhận thấy rằng không riêng gì ông Putin, mà thủ tướng Nga, ông Dmitri Medvedev và một số viên chức cao cấp khác trong chính phủ Nga cũng đều có dáng đi khó hiểu ấy: chỉ có một cánh tay cử động, còn cánh tay kia gần như bất động. Thoạt tiên, các nhà nghiên cứu cho rằng việc vung tay không đều khi đi đứng là dấu hiệu của giai đoạn tiền Parkinson. Nhưng nghiên cứu kỹ lưỡng nhiều đoạn Video trên Youtube, các nhà nghiên cứu đã loại bỏ giả thuyết về bệnh Parkinson, bởi vì các nhân vật nói trên không có các triệu chứng khác như tay run rẩy hoặc tay chân không phối hợp nhịp nhàng. Riêng trong trường hợp ông Putin, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng ông này là một võ sĩ nhu đạo có tới đệ ngũ đẳng huyền đai, tay chân vẫn còn phối hợp rất nhịp nhàng khéo léo. Như vậy không thể bảo rằng dáng đi của ông là dấu hiệu của tiền Parkinson. Chỉ còn lại một giả thuyết mà các nhà nghiên cứu nghĩ là có tính thuyết phục hơn cả: dáng đi của ông Putin là kết quả của thời gian tập luyện trong ngành KGB. Dựa theo “giáo trình luyện tập” do các cựu điệp viên KGB biên soạn và cung cấp, các nhà nghiên cứu giải thích rằng khi di chuyển, đối mặt với kẻ thù, tay phải của các điệp viên KGB phải luôn được đặt ở ngực bên trái để có thể rút súng ngắn đeo ở phía dưới nách trái bất cứ lúc nào. Chính vì tay phải luôn bị đặt trong tư thế đó mà điệp viên KGB Putin đã có cánh tay phải hầu như bất động mỗi khi đi đứng (x.RFI tiếng Việt 1/1/2016). Có lẽ tính cách của ông đã được định hình qua dáng đi ấy.

Thì ra thế. “Dáng đi xạ thủ” của ông Putin phần nào nói lên tính cách của ông: luôn trong tư thế sẵn sàng ứng chiến với mọi người, bởi vì ông chẳng tin ai cả! Và có lẽ trên thế giới này cũng chẳng có nhiều người tin ông, ngay cả khi ông bày tỏ “thiện chí”.

Nhưng điều đáng nói ở đây, theo tôi, không phải là dáng đi của ông Putin, mà là của ông thủ tướng Medvedev. Ông này cũng có dáng đi y chang như ông Putin. Tính cách của ông Putin có lẽ đã được hình thành qua thời gian huấn luyện ở KGB và được củng cố trong suốt hơn mười mấy năm hết làm thủ tướng đến làm tổng thống của ông. Còn ông Medvedev, người chưa hề trải qua bất cứ năm nào trong quân đội, lại cũng chẳng có dấu hiệu nào của bệnh Parkinson, nếu cũng có “dáng đi xạ thủ” như thế là do bắt chước “thủ trưởng” của mình mà thôi. Ông Medvedev muốn được làm một “bản sao” của quan thày Putin!

Nhìn cách ông Medvedev rập khuôn theo “minh chủ” Putin, tôi cũng nghĩ đến hiện tượng chạy theo thần tượng trong xã hội ngày nay. Người ta say mê các thần tượng đến nỗi muốn sao chép cách ăn mặc, nói năng và cử chỉ của họ.

Trong xã hội tự do, con người tự do chạy theo các thần tượng. Còn trong các chế độ độc tài, như Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chẳng hạn, người ta bị bắt buộc phải chạy theo nhà độc tài. Hồ Chí Minh đã thành công trong việc tự tô vẽ cho mình thành thần tượng và bắt mọi người phải rập khuôn theo ông. Mà bởi ông đã đeo vào người đủ thứ mặt nạ mà nét vẽ chính là sự dối trá cho nên người dân sống dưới trướng của ông và hậu duệ của ông cũng đành phải đeo vào người mặt nạ của dối trá. Vì sợ hãi cho nên những kẻ dám đứng lên tháo gỡ chiếc mặt nạ của dối trá ấy không phải là nhiều. Tựu trung, trong chế độ cộng sản, con người không dám là sống cho sự thật, cho chính mình, mà phải lây lất sống với chiếc mặt nạ che khuất cả không khí của tự do.

Trong hồi ký “Đèn Cù”, nhà báo Trần Đĩnh, người đã từng được lệnh viết tiểu sử của Hồ Chí Minh, thường trích dẫn một câu nói thời danh của triết gia Đan Mạch Soren Kierkegaard (1813-1855). Trong phản ứng chống lại thứ triết học cổ điển khô khan chỉ quanh quẩn với những ý niệm trừu tượng, người được xem là cha đẻ của triết học hiện sinh thường nhắn nhủ: “Sois de tout coeur ce que tu es”. Trần Đĩnh dịch là: “Mày là thế nào thì hãy sống hết lòng như thế”. Tôi hiểu câu nói đó một cách đơn giản: hãy là chính mình!

Phải can đảm lắm con người mới dám sống thật với chính mình. Trong các đức tính của con người, can đảm là điều đáng khâm phục hơn cả. Ca nhạc sĩ Rock người Anh nổi tiếng David Bowie vừa mới qua đời. Tôi chưa từng tôn ông làm thần tượng. Nhưng tôi khâm phục sự can đảm của ông. Ngay từ năm 1972, sáu tháng sau khi có cuộc diễn hành đầu tiên của một nhóm người đồng tính tại London, Bowie đã công khai tuyên bố rằng ông là một người đồng tính. Trong một cuộc phỏng vấn, ông còn nói thêm rằng ông là một người lưỡng tính. Vào thời điểm đó, thái độ bộc bạch trên đây của ca sĩ Bowie quả là một “trái bom tấn” làm chao đảo không ít những người hâm mộ ông. Kể từ đó, thông điệp mà ông thường ký thác trong các ca khúc của mình  là lời kêu gọi “hãy là chính mình” và hãy tôn trọng sự khác biệt của người khác.

Một nhân vật khác mà tôi cũng khâm phục sự can đảm là “bà” Caitlyn Jenner, được tạp chí Time xếp vào hàng thứ 7 trong danh sách những người được chọn làm người của năm 2015 vừa qua. Là một nam lực sĩ điền kinh đã từng đoạt huy chương vàng trong Thế Vận Hội năm 1976 cũng như đã từng có vợ con,  mới đây Jenner đã xin chuyển giới. Và hiện nay “bà” được xem như  phát ngôn viên của những trẻ em chuyển giới. Tôi khâm phục những người như thế bởi vì “họ là thế nào thì họ sống hết lòng như thế”.

Mỗi dịp đầu năm, cũng như rất nhiều người, tôi cũng làm một số quyết tâm. Và năm nào tôi chỉ lập lại những quyết tâm cũ rích xoay quanh việc sống có kỷ luật hơn như ăn uống điều độ, siêng năng tập thể dục v.v. Năm nay, tôi lại nghĩ đến một quyết tâm xem ra mơ hồ hơn: đó là “hãy là chính mình”. Mơ hồ nhưng có lẽ sẽ mang lại ý nghĩa cho cuộc sống của tôi hơn cũng như giúp tôi cảm thấy an bình và hạnh phúc hơn.

“Hãy là chính mình”, theo tôi, trước tiên là biết mình. Đây là bài học vỡ lòng mà tôi đã học được khi vừa bước chân vào ngôi nhà triết học. Dẫn giải về châm ngôn này, nhà hiền triết Hy Lạp Socrates (470/469-399 trước Công nguyên) nói: “Lẽ khôn ngoan đích thực là biết rằng mình chẳng biết gì”. Với tôi, biết mình là biết mình “ngu”, nghĩa là luôn ý thức về những giới hạn, khuyết điểm và lầm lỗi của mình. Có như thế mới biết cảm thông và khoan nhượng đối với người khác. Kinh nghiệm bản thân cho tôi thấy rằng đây là thái độ nền tảng nhứt luôn mang lại sự an bình cho tôi.

“Hãy là chính mình”, với tôi, cũng có nghĩa là sống thật với lòng mình để không phải che đậy hay tô son trét phấn bằng vô số những thứ phù phiếm giả tạo hay sĩ diện hão. Chiếc mặt nạ của sĩ diện tôi đeo lên mặt có thể đánh lừa người khác, nhưng không thể lừa dối lương tâm của tôi. Bộ diện giả tạo của tôi có thể qua mắt được khoa tướng số, nhưng không thể che khuất được tấm gương soi nội tâm của tôi.

“Hãy là chính mình” là một con đường ít người muốn đi. Nhưng tôi tin chắc rằng đó là con đường mang lại cho tôi niềm vui, an bình và hạnh phúc đích thực. Tôi mong được như thế trong năm mới này.