Kosovo và Giải Túc cầu Thế giới 2018

29/06/18

Đội tuyển Thụy Sĩ đã hạ đổi tuyển Serbia với tỷ số 2-1 trong trận thi đấu vào sáng thứ Bảy 23 tháng Sáu vừa qua. Công đầu của chiến thắng này thuộc về hai tuyển thủ Granit Xhaka và Xherdan Shaqiri. Cả hai đều là người Kosovo thuộc sắc tộc Albani. Sau khi ghi bàn thắng cho đội tuyển Thụy Sĩ, cả hai tuyển thủ này đều dùng mười ngón tay bắt chéo vào nhau làm thành lá cờ của Albania: hai ngón cái của họ tượng trưng cho đầu của 2 con chim ó, trong khi những ngón khác đan chéo vào nhau  trông giống như lông cánh của chúng. Với cử chỉ này, Xhaka và Shaqiri muốn nói lên niềm tự hào về nguồn gốc của họ. Nó  gợi lên cả một quá khứ đau buồn của người dân Kosovo, đồng thời cũng nói lên những mối căng thẳng hiện vẫn còn tồn tại giữa Kosovo và Serbia. Thể thao cũng không tránh khỏi mầu sắc chính trị!

Xhaka và Shaqiri, cả hai  đều chào đời tại Kosovo, vùng đất đã từng là một tỉnh thuộc Cộng hòa Serbia. Cũng như hàng trăm ngàn người khác, trong cuộc chiến chống lại các lực lượng Serbia để giành độc lập trong hai năm 1998 và 1999, gia đình của Xhaka và Shaqiri đã xin tỵ nạn tại Thụy Sĩ. Tuy không có những số liệu chính thức, nhưng người ta ước lượng hiện nay có đến 200.000 người Kosovo gốc Albani đang sinh sống tại Thụy Sĩ. Đây là một tỷ lệ khá lớn nếu so với dân số Kosovo hiện chỉ có khoảng 1.8 triệu người. Cùng với những người đồng hương đang sống tại Đức, những người Kosovo gốc Albani tại Thụy Sĩ là một trong những nguồn lợi lớn cho quê nhà: mỗi năm họ gởi về Kosovo khoảng 176 triệu Mỹ kim.

Cuộc di dân của người Kosovo đã xảy ra ngay cả trước khi cuộc chiến bùng nổ giữa Kosovo và Serbia. Đương kim Thủ tướng Kosovo, ông Ramush Haradinaj cũng đã từng sống ở Thụy Sĩ và làm việc như một huấn luyện viên môn Thái cực đạo trước khi trở về Kosovo để tham gia lãnh đạo chiến tranh du kích giành độc lập. Cuộc chiến đã làm cho khoảng 13.500 người bị thiệt mạng, trong số này có hơn 10.000 nạn nhân là người Kosovo thuộc sắc tộc Albani. Cuộc chiến đã chấm dứt nhờ sự can thiệp của Liên minh Phòng thủ Bắc Đại Tây Dương (NATO). Các cuộc không kích của NATO đã khiến cho các lực lượng của nhà độc tài Milosevic phải rút lui. Năm 2008, nghĩa là không đầy một thập niên sau, Kosovo đã tuyên bố độc lập khỏi Serbia với danh hiệu đầy đủ là Cộng hòa Kosovo. Tuy nhiên cho tới nay, với sự yểm trợ của đồng minh lâu đời là Nga, Serbia vẫn không chịu nhìn nhận nền độc lập của Kosovo.

Sự có mặt của hai tuyển thủ Xhaka và Shaqiri trong đội tuyển quốc gia Thụy Sĩ để thi đấu với đội tuyển Serbia và chiến thắng hai anh đã mang về cho đội tuyển Thụy Sĩ  không thể không gợi lên lịch sử của một cuộc chiến dai dẳng giữa Kosovo và Serbia.

Cuộc xung đột đã khởi đầu ngay từ cuối Thế kỷ 19 khi người Albani bị trục xuất ra khỏi Serbia và Kosovo bị sáp nhập vào Serbia. Căng thẳng giữa các cộng đồng Serbia và người Albani tại Kosovo ngày càng gia tăng và kéo dài trong suốt Thế kỷ 20. Sau Đệ nhị Thế chiến, Thống chế Josip Broz Tito đã đè bẹp tất cả mọi biểu hiện của tinh thần ái quốc của mọi sắc tộc trong Liên bang Nam Tư. Cách riêng, để kìm hãm Serbia là cộng hòa lớn nhất và có đông dân số nhất trong liên bang, ông đã cho thiết lập những chính quyền tự trị tại Tỉnh Vojvodina, ở miền Bắc Serbia và Kosovo, miền Nam cộng hòa này. Thật ra, sự tự trị mà Thống chế Tito dành cho Tỉnh Kosovo chỉ có trên danh nghĩa. Trong thực tế, mật vụ Liên bang vẫn tiếp tục đàn áp những nhà ái quốc. Năm 1956, nhiều nhà ái quốc Albani tại Kosovo đã bị đem ra xét xử vì tội gọi là gián điệp và phản động.

Cũng như các chế độ cộng sản khác trên khắp thế giới, Liên bang Nam Tư không tránh khỏi những cuộc khủng hoảng về chính trị và nhất là kinh tế. Tháng Sáu năm 1968, các cuộc biểu tình của sinh viên tại Thủ đô Belgrade đã tràn xuống Kosovo. Thống chế Tito đành phải nhượng bộ trước một số đòi hỏi của sinh viên. Riêng tại Kosovo, tiếng Albani được công nhận và Đại học Pristina được thành lập, sau một thời gian dài chỉ được xem như một chi nhánh của Đại học Belgrade.

Năm 1969, Giáo hội Chính thống, vốn là tôn giáo của đa số dân Serbia, đã yêu cầu hàng giáo sĩ phải điều tra về những vấn đề của người Serbia tại Kosovo. Giáo hội này tạo áp lực lên chính phủ trung ương để bảo đảm quyền lợi của người Serbia tại Kosovo, châm ngòi cho những xung đột vốn đã âm ỉ giữa hai sắc dân.

Năm 1970, quy chế chính trị của Kosovo được cải thiện phần nào khi hiến pháp mới của Nam Tư dành cho vùng này một số quyền chính trị. Được nhìn nhận là một tỉnh trong liên bang, Kosovo có được một ghế trong quốc hội liên bang cũng như có riêng một nghị viện, một lực lượng cảnh sát và một ngân hàng riêng.

Năm 1980, Thống chế Tito qua đời. Những thành phần cực đoan trong Đảng Cộng sản Nam Tư ngăn cấm mọi biểu hiện của tinh thần ái quốc. Tất cả những cuộc biểu tình đều bị đè bẹp. Theo ước tính, có đến gần 6 trăm ngàn người Kosovo bị bắt giữ, thẩm vấn, giam giữ. Nhiều người bị đuổi khỏi các công sở, nhất là cơ sở giáo dục. Bên cạnh đó, mối căng thẳng giữa 2 cộng đồng Albani và Serbia tại Kosovo cũng gia tăng.

Tình hình kinh tế của Kosovo lại càng tồi tệ hơn. Bị số đông người Albani kỳ thị nhiều người Serbia đã rời bỏ Kosovo để đến Belgrade tìm việc làm.

Đây cũng là thời kỳ người kế vị Thống chế Tito là Slobodan Milosevic bắt đầu cai trị bằng bàn tay sắt. Là người Serbia, ông đã tỏ ra thiên vị hẳn với người Serbia tại Kosovo. Ông ra lệnh giải tán Nghị viện Kosovo. Năm 1990, bất chấp lệnh của ông Milosevic và những cuộc đàn áp dã man của chính phủ trung ương, Nghị viện Kosovo cho công bố Hiến pháp của Cộng hòa Kosovo. Theo báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc, năm 1993, cảnh sát đã gia tăng các cuộc đàn áp nhắm vào người Kosovo.

Đây là giai đoạn nổ ra các cuộc chiến giành độc lập của các cộng hòa trong Liên bang Nam Tư như Slovenia, Croatia và Bosnia. Năm 1997, Milosevic được bầu làm tổng thống của Liên bang Nam Tư.

Bị dồn vào bước đường cùng, các lãnh tụ của Kosovo thấy không còn con đường tranh đấu nào khác hơn là chiến tranh vũ trang. Dưới danh nghĩa “quân đội giải phóng Kosovo”, du kích quân Albani đã giáng những đòn chí tử xuống các lực lượng an ninh liên bang.

Trước các cuộc đụng độ ngày càng gia tăng cường độ, cộng đồng thế giới đã can thiệp. Tình hình Liên bang Nam Tư ngày càng rối ren. Chiến tranh không chỉ diễn ra giữa Kosovo và Chính phủ liên bang, mà còn giữa liên bang và các cộng hòa khác trong liên bang. Với Hiệp ước Dayton đạt được dạo tháng Mười Hai năm 1997, Liên Hiệp Quốc đã yêu cầu Chính phủ liên bang phải đáp ứng những đòi hỏi của cộng đồng Albani tại Kosovo. Nhưng phái đoàn Nam Tư đã bỏ ra về và không chịu tôn trọng hiệp ước.

Cuộc chiến ngày càng khốc liệt. Tháng Năm năm 1998, quân dội Nam Tư bắt đầu mở một cuộc hành quân tại biên giới để tiêu diệt quân đội giải phóng Kosovo. Liên minh Phòng thủ Bắc Đại Tây Dương NATO đã đáp trả hành động này bằng chiến dịch được mệnh danh là Falcon: máy bay của Liên minh đã biểu dương lực lượng ngay tại nơi Nam Tư truy lùng các du kịch quân Kosovo.

Trong thời gian này, qua trung gian của Tổng thống Nga Boris Yeltsin, Milosevic đã đạt được một thỏa thuận để chấm dứt các cuộc hành quân và chuẩn bị thương thuyết với Kosovo. Với thỏa thuận này, đại diện Liên Hiệp Quốc cũng được  gởi đến Kosovo để theo dõi tình hình. Nhưng cuộc chiến vẫn tiếp tục leo thang.

Tháng Sáu năm 1998, do mối đe dọa của Nam Tư và Serbia đối với an ninh và chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ, Tổng thống Bill Clinton đã tuyên bố tình trạng khẩn trương. Ba tháng sau, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua nghị quyết 1199 qua đó bày tỏ mối quan ngại sâu xa về sự kiện 230.000 người dân Kosovo phải di tản trước việc sử dụng bạo lực của quân đội Nam Tư và các lực lượng an ninh của Serbia. Cũng qua nghị quyết này, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc yêu cầu Nam Tư (gồm có Serbia và Montenegro) chấm dứt sự thù nghịch và ngưng bắn. Ngoài ra nhiều nỗ lực cũng được thực hiện nhằm thuyết phục Tổng thống Milosevic cho phép quân đội gìn giữ hòa bình của NATO được vào Kosovo.

Nhưng Milosevic không tôn trọng và cũng không chấp nhận bất cứ một thỏa hiệp nào. Quân đội Nam Tư vẫn tiếp tục các cuộc hành quân. Tháng Giêng năm 1999, quân đội Nam Tư đã tàn sát 45 người Albani tại làng Racak. Các nước Tây Phương và Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đã mạnh mẽ lên án hành động dã man này. Và đây cũng chính là giọt nước tràn ly khiến NATO quyết định can thiệp bằng quân sự. Tháng Sáu năm 1999, NATO đã bắt đầu các cuộc không tạc. Hàng ngàn oanh tạc cơ của Liên Minh từ các căn cứ ở Ý và các hạm đội trong Biển Adriatic đã dội bom xuống Thủ đô Belgrade. Trong khi đó các nhà thương thuyết của Phần Lan và Nga vẫn tiếp tục thuyết phục Milosevic ngưng các cuộc hành quân và rút ra khỏi Kosovo, nhưng ông vẫn cương quyết tử thủ. Cuối cùng khi nhận thậy Nga, đồng minh lúc nào cũng chống lại Liên minh NATO, không chịu can thiệp để bảo vệ Nam Tư, Milosevic mới đồng ý để cho quân đội NATO được vào Kosovo.

Ngày 3 tháng Sáu năm 1999, nhà độc tài này mới chấp nhận những điều khoản của một kế hoạch hòa bình do cộng đồng thế giới đề ra để chấm dứt cuộc chiến và ra lệnh cho quân đội rút ra khỏi Kosovo.

Cuộc chiến đã khiến cho từ 1.2 triệu đến 1.45 triệu người Albani tại Kosovo phải di tản. Sau chiến tranh gần một triệu người  tỵ nạn từ các nước láng giềng đã trở về Kosovo.

Tháng Mười Một năm 2001, Tổ chức An ninh và Hợp tác Âu Châu đã giám sát các cuộc bầu cử đầu tiên tại Kosovo. Nhưng mãi cho đến tháng Hai năm 2008, Kosovo mới chính thức tuyên bố độc lập khỏi Serbia. Tính đến tháng Hai năm 2018, đã có 113 nước trên thế giới nhìn nhận Kosovo như một quốc gia độc lập. Riêng Serbia, cho tới nay vẫn chưa chịu nhìn nhận nền độc lập này.

Không nhìn nhận Kosovo như một quốc gia độc lập, Serbia cũng tìm cách ngăn cản không để cho các đội thể thao của Kosovo được tham gia vào các cuộc thi đấu quốc tế. Tuy nhiên áp lực của Serbia đã không có hiệu quả. Kosovo đã được Ủy ban Thế Vận Quốc Tế chính thức nhìn nhận năm 2014 và 2 năm sau được nhận vào Hiệp hội Túc cầu Âu châu UEFA cũng như Hiệp hội Túc cầu Thế giới FIFA.

Dạo tháng Năm vừa qua, Serbia đã không cho đội lực sĩ Thái cực đạo của Kosovo được đến nước mình để tranh giải Vô địch Âu Châu.

Nhưng thái độ thù nghịch của Serbia đối với Kosovo đã không ngăn được làn sóng ủng hộ của thế giới dành cho Kosovo qua sự hiện diện của hai tuyển thủ Xhaka và Shaqiri trong đội tuyển quốc gia Thụy Sĩ. Nhiều người Kosovo nói rằng “Khi Thụy Sĩ thi đấu thì Kosovo cũng thi đấu”.

Một ngôi làng nhỏ tại miền đông Kosovo tự nhận là “Thụy Sĩ nhỏ”, bởi vì tất cả 450 gia đình tại đây đều có bà con đang sinh sống tại Thụy Sĩ. Một ký giả Kosovo nói: “Dân mê túc cầu tại đây sẽ vui mừng vì chiến thắng của Thụy Sĩ còn hơn cả người Thụy Sĩ”.