Syria: bát quái trận đồ!

20/04/18

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố “sứ mệnh đã hoàn thành” (Mission accomplished) sau khi Hoa Kỳ, Anh và Pháp đã dội bom xuống các kho vũ khí hóa học của Syria. Mặc dù quân đội Nga không phải là mục tiêu của cuộc dội bom, Nga đã tuyên bố  sẽ có trả đũa mạnh.

Liền sau cuộc dội bom, Tổng thống Trump đã nêu đích danh 2 đồng minh thiết thân của Syria là Nga và Iran mà ông cho là đang “trang bị và tài trợ cho chế độ tội đồ Assad”. Tổng thống Mỹ chất vấn 2 nước này: “Xin hỏi Iran và Nga: quý vị là loại quốc gia nào mà lại liên kết với tên giết người hàng loạt nhắm vào những người đàn ông, đàn bà và trẻ con vô tội”. Rồi ông cảnh cáo: “Về lâu về dài không có quốc gia nào có thể thành công bằng cách che chở cho các chế độ độc tài, những tên bạo chúa độc ác và những nhà độc tài khát máu”.

Cuộc nội chiến hay đúng hơn chiến tranh đại diện tại Syria đã bước vào năm thứ tám. Tính đến nay đã có khoảng 350.000 người thiệt mạng. Nga và Iran phải chịu trách nhiệm về máu của vô số người vô tội đã đổ ra. Nhưng bên cạnh 2 nước này, còn phải kể đến rất nhiều nước khác trong đó có Hoa Kỳ và Israel cũng như các lực lượng kình chống nhau tại Syria.

Trong các tác nhân chính trong cuộc chiến tại Syria, dĩ nhiên trước tiên phải nói đến nhà độc tài Assad và Nga. Cuộc xung đột tại Syria đã bắt đầu bằng một cuộc nổi dậy của người dân Syria chống lại chế độ độc tài của Tổng thống Bashar al- Assad. Trong những năm đầu của cuộc xung đột, tức cuộc nội chiến giữa chính phủ và phe nổi dây, các lực lượng của Chính phủ Assad đã chịu nhiều tổn thất và tưởng như sắp sụp đổ.

Tuy nhiên, Nga, quốc gia đồng minh lâu đời của Syira đã nhảy vào cuộc chiến: các lực lượng của Chính phủ Syria được Nga yểm trợ tối đa. Bằng sự hiện diện quân sự và hàng tỷ Mỹ kim rót vào Chính phủ Assad, Nga đã giúp quân đội Syria đè bẹp phe nổi dậy cũng như các nhóm Hồi giáo chống chính phủ.

Yểm trợ cho chế độ độc tài Assad, Nga đã để lộ tham vọng bành trướng tại Trung Đông. Nga xem Syria như một cửa ngõ dẫn vào Địa Trung Hải và là bàn đạp để thò bàn tay lông lá vào Trung Đông. Chính vì vậy mà Nga luôn tìm cách nuôi dưỡng Chế độ Assad. Tổng thống Trump đã vạch rõ điều đó: “Năm 2013, Tổng thống Putin và chính phủ của ông đã cam kết với thế giới rằng họ sẽ bảo đảm sẽ loại trừ các vũ khí hóa học của Syria.” Nhưng cuộc tấn công bằng vũ khí hóa học mới đây của đồ tể Assad cho thấy Nga đã không giữ lời hứa. Ông Trump lên giọng dỗ dành: “Nga cần phải quyết định liệu có nên tiếp tục con đường đen tối ấy không hay phải liên kết với các nước văn minh như một lực lượng bảo đảm ổn định và hòa bình. Hy vọng rằng có ngày chúng ta sẽ bắt tay với Nga và ngay cả với Iran”.

Lâu nay, với Nga, cách riêng với Tổng thống Putin, Tổng thống Trump luôn bày tỏ hy vọng sẽ xích lại gần hơn. Nhưng với Iran, Chính phủ Trump đã tỏ ra dứt khoát: không thể tin tưởng ở thiện chí của Iran muốn chấm dứt việc chế tạo vũ khí nguyên tử. Chính vì vậy mà ông luôn chống lại Thỏa ước về hạt nhân đã đạt được dưới thời Tổng thống Barack Obama và được Liên Hiệp Quốc giám sát.

Cộng hòa Iran là một nước Hồi giáo trong đó phần lớn dân số theo Hồi giáo thuộc hệ phái Shi’ite. Syria cũng là một nước có đông dân số theo Hồi giáo, nhưng lại theo Hệ phái Sunni. Trong suốt lịch sử của Hồi giáo, Shi’ite và Sunni là hai hệ phái luôn kình chống nhau. Riêng Tổng thống Assad là người thuộc hệ phái Alawite, vốn là một chi nhánh của hệ phái Shi’ite. Chính vì mối giây liên kết huynh đệ giữa Alawite và Shi’ite cho nên Iran lúc nào cũng ủng hộ nhà độc tài Assad.

Cũng như Nga, trong cuộc chiến hiện nay Iran đang bỏ ra hàng tỷ Mỹ kim để yểm trợ cho Syria. Theo một ước tính của Liên Hiệp Quốc, mỗi năm Iran tài trợ cho Syria tới 6 tỷ Mỹ kim. Ngoài viện trợ, Iran cũng gởi quân sang chiến đấu bên cạnh quân đội Syria. Người đứng đầu Sáng hội Tuẫn đạo (Martyrs Foundation) của Iran nhìn nhận rằng đã có trên 2000 binh sĩ Iran tử trận tại Syria. Trong số này có cả một số tướng tá thuộc binh đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo.

Sau cuộc tấn công của Hoa Kỳ, Anh và Pháp tối thứ Bảy 14 tháng Tư vừa qua, Tổng thống Iran Hassan Rouhani đã gọi điện thoại cho Tổng thống Assad để tái khẳng định rằng Iran luôn đứng đàng sau Syria. Ông Rouhani nói với nhà độc tài Assad rằng cuộc tấn công do Mỹ lãnh đạo sẽ không làm suy yếu quyết tâm của nhân dân Syria.

Với quyết tâm bảo vệ “đồng đạo”, trong nhiều năm qua, Iran đã dùng Syria như một trung gian để gởi khí giới và tài trợ đến tổ chức Hezbollah tại Liban. Hezbollah là một tổ chức Hồi giáo cực đoan thuộc hệ phái Shi’ite. Năm 1983, một cuộc đánh bom do nhóm này thực hiện nhắm vào một căn cứ quân sự của Mỹ tại Liban đã làm cho 241 binh sĩ Mỹ thiệt mạng.

Vì sợ rằng cuộc nội chiến tại Syria có thể gây trở ngại cho việc viện trợ cho Hezbollah cho nên Iran đã tích cực yểm trợ Chế độ Assad và dĩ nhiên cũng lôi kéo vệ tinh Hezbollah vào vòng chiến. Hiện nay, có cả ngàn chiến binh Hezbollah đang chiến đấu bên cạnh quân đội Syria.

Tình hình Syria ngày càng trở nên rối rắm hơn, bởi vì một khi kẻ thù không đội trời chung của Israel là Iran đứng về phía Syria, thì đương nhiên Israel không thể đứng nhìn như khách bàng quan.

Dưới mắt Israel, Iran hiện là mối đe dọa lớn nhất. Kể từ năm 2015, khi Nga can thiệp vào Syria, ảnh hưởng của Iran và Hezbollah tại Syria cũng ngày càng lớn và dĩ nhiên mối đe dọa đối với Israel cũng ngày càng gia tăng. Chính vì vậy mà tháng Chín năm 2017, Israel quyết định bảo vệ quyền lợi của mình bằng một loạt không tạc vào lãnh thổ Syria, nhất là nơi nào có quân Iran và Hezbollah trú đóng.

Liền sau cuộc tấn công bằng hơi ngạt của Syria tại Douma, cứ địa cuối cùng của phe nổi dây, Israel cũng đã đáp trả bằng một loạt không kích nhắm vào phi trường quân sự T-4 của Syria. Điều này chứng tỏ Israel muốn đơn phương tấn công Syria mà không cần có sự ưng thuận hay hậu thuẫn của Hoa Kỳ và các nước đồng minh của Hoa Kỳ.

Nga, Iran, Israel, Hezbollah, Hoa Kỳ và ngay cả một số đồng minh của Hoa Kỳ là những phe ít hay nhiều, trực tiếp hay gián tiếp can dự vào cuộc chiến tại Syria. Tình hình Syria lại càng phức tạp hơn vì bên cạnh các tác nhân chính trên đây, tổ chức khủng bố Hồi giáo “Quốc gia Hồi giáo” (ISIS) hiện đang là một lực lượng khiến cho các mối tương quan tại Syria trở nên rối rắm hơn. Năm 2014, lợi dụng tình trạng xáo trộn do cuộc nội chiến tại Syria tạo ra, tổ chức khủng bố này đã chiếm được một số lãnh thổ và tuyên bố thành lập “quốc gia” lấy Raqqa ở phía Bắc Syria làm thủ đô. Nhưng ảnh hưởng của tổ chức này đã suy yếu khi phải đối đầu cùng một lúc với Liên minh Toàn cầu chống khủng bố do Hoa Kỳ lãnh đạo và liên minh của Chính phủ Assad. “Quốc gia Hồi giáo” chỉ còn giữ được một phần nhỏ của lãnh thổ họ đã chiếm được hồi năm 2014.

Bên cạnh “Quốc gia Hồi giáo”, còn phải kể đến một tổ chức khủng bố Hồi giáo khác là Al-Qaeda. Tuy không đáng kể, nhưng tổ chức khủng bố này cũng dự phần vào cuộc nội chiến và làm cho tình hình Syria thêm rối ren. Lúc đầu tổ chức “Quốc gia Hồi giáo” nổi lên như một chi nhánh của tổ chức Al-Qaeda. Nhưng đầu năm 2013, do khác biệt về ý thức hệ, hai nhóm đã tách rời nhau. Nhưng sau khi hai nhóm này chia tay, người ta lại thấy xuất hiện một tổ chức khác lấy tên là Mặt trận Al-Nushra. Al-Nushra tự nhận là một bản sao của Al-Qaeda. Một thời gian sau, Al-Nushra lại thay hình đổi dạng để trở thành Tahrir Al-Sham, mặc dù vẫn giữ cái cốt của Al-Qaeda. Nhưng dù là “Quốc gia Hồi giáo”, Al-Qaeda, Al-Nushra hay Tahrir Al-Sham tất cả các nhóm khủng bố này đều là mục tiêu của những cuộc không kích của Hoa Kỳ.

Nhưng Syria có lẽ sẽ không bao giờ rơi vào nội chiến nếu không có các lực lượng đối lập tranh đấu cho tự do. Trong các lực lượng đối lập, trước hết phải kể đến Ahra Al-Sham. Đây là tổ chức ô dù của nhóm chiến binh đòi thay thế Chế độ Assad bằng một chính phủ Hồi giáo. Mặc dù ít hay nhiều có chủ trương khủng bố, nhóm này lại cũng chống lại “Quốc gia Hồi giáo” và tổ chức Tahrir Al-Sham. Bên cạnh các Lực tượng Tự do (FSA), tất cả các tổ chức khủng bố Hồi giáo hay các lực lượng Hồi giáo chống chính phủ trên đây đều ở tuyến đầu trong cuộc nội chiến tại Syria. Nhiều nhóm được Vương quốc Á rập Saudi và các nước Á Rập khác như Jordan và các quốc gia Vùng Vịnh bí mật yểm trợ.

Đối với Chế độ Assad, tất cả các nhóm trên đây, ngay cả các lực lượng tự do đều là những tổ chức khủng bố và các nước Tây Phương hay Liên minh Á rập nào ủng hộ họ cũng đều là những nước ủng hộ khủng bố. Riêng Nga xem Ahra Al-Sham là một phe đối lập ôn hòa cho nên mời tham dự các cuộc thương thuyết về ngưng bắn do Syria, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đứng ra tổ chức. Nhưng tổ chức này đã từ chối không tham dự.

Cuối cùng, một tác nhân quan trọng không kém cần phải kể tới khi bàn về cuộc chiến tại Syria chính là Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia láng giềng của Syria ở phía Bắc. Là thành viên của Khối NATO và dĩ nhiên cũng là đồng minh của Hoa Kỳ, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tìm cách giữ vị trí độc lập trong sự can thiệp  vào Syria.

Dạo tháng Tám năm ngoái, Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa quân đội, xe tăng và máy bay đến biên giới để gọi là đẩy lui “Quốc gia Hồi giáo”. Cuộc hành quân này đã giúp giải phóng được một số thành phố chính như Jarabulus và Manbij.

Dạo tháng Năm năm 2017, khi Tổng thống Trump thông qua một kế hoạch quân sự nhằm trang bị cho các chiến binh YPG của người Kurd để lấy lại Raqqa khỏi tay “Quốc gia Hồi giáo”, Thổ Nhĩ Kỳ đã bày tỏ sự giận dữ. Kurd là một nhóm sắc tộc thiểu số đã gia nhập vào Liên minh Toàn cầu chống lại “Quốc gia Hồi giáo”. Sau khi “Quốc gia Hồi giáo” bị đánh bại, người Kurd tiếp tục kiểm soát một số vùng, thành lập chính quyền địa phương, nhất là tại những thành phố Afrin và Manbij, ở phía Bắc Syria.

Mặc dù được Hoa Kỳ trang bị và yểm trợ trong cuộc chiến chống khủng bố, nhưng chính người Kurd lại bị Thổ Nhĩ Kỳ xem như một cánh tay nối dài của Đảng PKK (Đảng Lao động Kurdistan). Trong nhiều thập niên qua, Đảng này đã tổ chức nhiều cuộc nổi dậy tại Thổ Nhĩ Kỳ và đã từng bị Hoa Kỳ đưa vào danh sách những tổ chức khủng bố.

Trong nỗ lực bứng người Kurd khỏi một số vùng nằm ở biên giới Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, các lực lượng Thổ đã xâm nhập vào Syria hồi tháng Giêng vừa qua. Hành động này khiến cho cho Thổ Nhĩ Kỳ và người Kurd, vốn  đều là đồng minh của Hoa Kỳ trong cuộc chiến chống lại “Quốc gia Hồi giáo”, phải đối đầu nhau.

Với nhiều phe phái đang lâm chiến như thế, Syria quả là một bát quái trận đồ mà những cuộc không kích của Hoa Kỳ, Anh và Pháp, dù có là “sứ mệnh đã hoàn thành” đi nữa, cũng chẳng mở ra được một lối thoát nào.

(Nguồn:http://abcnews.go.com/International/major-players-syrian-war/story)