Cây cỏ cũng biết nói!

Chu Thập

02/02/18

Mấy hôm nay, cậu chó nhà tôi làm cho tôi điên cái đầu. Không biết có phải do ăn trúng bã của Tổng thống Donald Trump không, cậu chó nhà tôi đã nhìn sang bãi cỏ nhà hàng xóm như một “hố xí” (theo đúng ngôn ngữ của tổng thống Mỹ là “Shithole” khi ông nói về các nước Phi Châu và Haiti) cho nên cứ sáng sớm hay xẩm tối, cậu lại lẻn qua bên đó để phóng uế. Con dại cái mang. Ông bà hàng xóm, vốn nổi tiếng là khó tính nhứt trong xóm, được dịp cứ sang cằn nhằn và lên lớp về những qui định của hội đồng thị xã về chuyện thả chó chạy rông. Nhà tôi và tôi bị đặt vào một tình thế thật khó xử. Nuôi thú cưng mà nhốt nó trong chuồng hay bị xích suốt ngày chẳng là một hành động vi phạm “thú quyền” sao! Mà để nó lêu lổng và làm phiền hàng xóm thì càng đáng trách hơn. Suy nghĩ mãi mà chẳng tìm được giải pháp nào. Riêng tôi có cái nhìn vụ lợi về sự hiện diện của con Trumpy trong nhà : kể từ ngày có con Trumpy trong nhà, lũ gà lôi rừng (bush turkey) không còn dám xâm phạm gia cư bất hợp pháp nữa. Tôi không còn phải suốt ngày canh chừng vườn rau xanh và nhứt là giàn thanh long đang chuẩn bị chín rộ. Nếu muốn tiếp tục làm vườn mà không phải nhức đầu vì chuyện không đâu, tôi thấy không thể không có con Trumpy. Về phần nhà tôi, vì sợ mất tình làng nghĩa xóm cho nên muốn mang con Trumpy trả lại cho người cháu nuôi của tôi. Nhưng cân nhắc lợi hại, bàn lui tính tới, cuối cùng chúng tôi thấy không thể rời xa con Trumpy. Nó đã trở thành một thành viên thân thuộc trong gia đình. Sáng thức dậy thấy nó là vui. Đi xa là thấy nhớ nó. Có chuyện bực bội hay “tư tưởng bế tắc” viết không đâu ra đâu, chỉ cần vuốt ve nó, được nó quấn quít bên người, nhìn vào mắt nó, lắng nghe nó...là thấy được giải tỏa.

Không phải ai cũng thích nuôi thú cưng, nhứt là chó. Nhưng kinh nghiệm bản thân cho tôi thấy rằng thú cưng đã thực sự giúp cho tôi làm chủ được cảm xúc của mình, đồng thời cũng mở rộng cái nhìn của tôi về thế giới xung quanh.

Tôi cứ bị ám ảnh về Tổng thống Trump. Bàn đến thú cưng, nhứt là chó, tự nhiên tôi lại nghĩ đến ông. Nghe nói ông tổng thống Mỹ này không thích nuôi chó. Ông muốn tỏ ra mình chẳng giống ông tổng thống Mỹ nào trước đó. Thật vậy, hầu hết các tổng thống Mỹ đều có rất nhiều điểm chung. Họ có những bà vợ luôn luôn nỗ lực xây dựng và bảo vệ những giá trị truyền thống của Hoa Kỳ. Vợ chồng họ sống chung dưới một mái nhà và cũng chung chăn chung gối với nhau. Những đứa con của họ được nuôi dạy nên người. Chẳng có ông tổng thống nào để cho con cái họ xen vào công việc của mình. Và chẳng có ông tổng thống Mỹ nào, vì muốn khen con gái mình, mà lại bảo sẽ ve vãn nó nếu nó không phải là con mình. Tất cả các tổng thống Mỹ đều là những người thông minh và làm việc hết mình vì đất nước...Và nhứt là, hầu hết các tổng thống Mỹ đều có một hay hai con chó cưng!

Tổng thống Trump nổi tiếng là người muốn đạp đổ mọi truyền thống để không giống ai. Thật vậy, tính từ hơn một trăm năm trở lại, ông là tổng thống Mỹ đầu tiên không có chó cưng. Dĩ nhiên, cũng có một số tổng thống Mỹ không hề có chó cưng. Như trường hợp Tổng thống William McKinney là người đã làm chủ Tòa Bạch Ốc từ năm 1897 đến năm 1901. Tuy nhiên, theo Bảo tàng viện thú cưng của các tổng thống (Presidential Pet Museum), không có chó, nhưng ông McKinney vẫn có một con két, hai con mèo và vài con gà cồ. Trước ông McKinney, Tổng thống Andrew Johnson cũng không có chó mèo nào cả. Nhưng năm 1868, khi tổng thống Johnson bị bãi nhiệm, người ta mới biết cứ đêm đến, ông lại để cho  cả một gia đình chuột bạch chạy chơi trong phòng của ông.

Riêng đương kim Tổng thống Trump không có chuột, mèo hay bất cứ con chó nào cả. Xem ra ông lại ghét cay ghét đắng loài chó. Chẳng vậy mà trong rất nhiều “tuýt” của ông, mỗi lần tấn công hay chê bai một đối thủ hay ngay cả một nguyên thủ quốc gia khác, ông đều xem họ “giống như chó” (like a dog): ông Mitt Romney, người đã từng là ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa, “ngáp như chó”; Thượng nghị sĩ Ted Cruz dùng và sa thải giám đốc truyền thông của mình “như một con chó”; Obama sa thải mục sư Wright như “một con chó”; lẽ ra Hoa Kỳ phải ủng hộ Tổng thống Mubarack (của Ai Cập), chớ đâu lại bỏ rơi ông ta như “một con chó”...(x.https://www.yahoo.com/news/donald-trump-doesn-apos-t-143500914.html).

Sau một năm trong nhiệm kỳ thứ nhứt của ông, nhiều người đã ca ngợi những thành quả vượt bực của Tổng thống Trump: kinh tế Mỹ gia tăng, thị trường chứng khoán lên vùn vụt, tỷ lệ thất nghiệp giảm chưa từng thấy...Riêng ông, tại Diễn đàn Kinh tế ở Davos mới đây, khẳng định rằng những chính sách của ông  tạo ra công ăn việc làm cho toàn thế giới. Chính vì vậy mà  khi có người nghi ngờ về tình trạng tâm lý của ông, ông liền vỗ ngực tự xưng là “một thiên tài rất ổn định” (a very stable genius).

Có lẽ vì là thiên tài chăng, xem ra Tổng thống Trump không thích thú vật. Như Giáo sư Alan M. Beck, hiện đang giảng dạy về môn sinh thái của thú vật tại trường Đại học Purdue và là Giám đốc Trung tâm Liên kết Người và Thú vật, đã nhận xét, Tổng thống Trump không thích thú vật và thiên nhiên. Hai người con trai của ông, không rõ đã được giáo dục như thế nào, xem chuyện bắn giết thú vật như một thú vui. Cả hai đều được trao tặng huy chương về săn bắn.

Theo Giáo sư Beck, các chính trị gia thường nuôi thú cưng. Giáo sư này khẳng định: “Nếu bạn có một thú cưng, bạn sẽ trở thành một người tốt hơn. Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy điều đó. Nhưng tôi không nghĩ rằng tổng thống (Trump) xem ra quan tâm đến điều đó” (x.https://www.nytimes.com/2017/04/15/opinion/sunday/what-kind-of-pet-should-donald-trump-get).

Dĩ nhiên không phải ai cũng cần có thú cưng và cũng không phải hễ có thú cưng thì đương nhiên trở thành người tốt hơn. Nhiều người nuôi chó dữ để canh nhà và nếu cần để tấn công người khác. Tôi đã từng bị một ông Úc kỳ thị để chó tấn công. Nhưng nói chung, theo giải thích của các chuyên gia tâm lý, thú cưng luôn gợi lên cho con người tình yêu vô vị lợi và nhiều đức tính khác. Trong một mức độ nào đó, tôi thấy không thể không cố gắng vươn lên trong việc trau dồi nhân cách mỗi khi chơi đùa hay nhìn ngắm con Trumpy. Xét cho cùng, thiên nhiên là cả một cuốn sách dạy học làm người.

Tạp chí Reader’s Digest, trong số ra tháng Hai 2018 này, có điểm qua cuốn sách có tựa đề “The Hidden Life of Trees” (Cuộc sống bí ẩn của cây cối). Tác giả của cuốn sách là ông Peter Wohlleben. Được đào tạo về lâm nghiệp, ông Wohlleben hiện đang làm giám đốc trông coi khu rừng có tên là Ruheforst (khu rừng yên nghỉ) tại Tỉnh bang Rhineland-Palatinate, Tây Nam Đức. Trước đây, trong tập truyện “Lord of the Rings” (Chủ của những chiếc nhẫn), nhà văn Anh J.R.R Tolkien (1892-1973) có tưởng tượng ra một khu rừng huyền bí đầy những cây mà ông đặt tên là Ents. Ents là một giống cây biết đi, biết nói có nhiệm vụ bảo vệ rừng. Tưởng chỉ có trong chuyện tưởng tượng, không ngờ khu rừng Ruheforst, với số tuổi 4000 năm, cũng gợi lên một câu chuyện như thế. Thật vậy, dẫn chứng các cuộc nghiên cứu của các nhà sinh vật học, tác giả Wohlleben khẳng định rằng cây cối cũng biết tính toán, ghi nhớ và học hỏi từ kinh nghiệm. Theo ông, cây cối cũng truyền sự hiểu biết của chúng cho những mầm non đang mọc lên xung quanh chúng. Những mầm tương lai cũng đón nhận “lẽ khôn ngoan” từ những cây mẹ và những cây bệnh được cả cộng đồng những cây láng giềng nâng đỡ. Từ những điều quan sát được trong khu rừng Ruheforst, ông Wohlleben tin rằng xuyên qua hệ thống rễ chằng chịt, cây cối cũng biết phân phối và chia sẻ thức ăn cho nhau.

Nhưng điều kỳ diệu hơn nữa, theo ông Wohlleben, là  cũng  xuyên qua hệ thống rễ và nấm bên dưới mặt đất, cây cối cũng biết “nói chuyện” hay thông tin liên lạc với nhau. Các nhà khoa học gọi đây là hệ thống “Wood Wide Web” cũng giống như hệ thống Internet của loài người.

Điều khó tưởng tượng hơn nữa là khi có sâu bọ tấn công và ăn lá của chúng, cây cối cũng biết dùng một loại hương mà các nhà khoa học gọi là Ethylene để bắn ra tín hiệu nhờ gió mang đi để báo động cho “bà con làng xóm” xung quanh. Nhận được tín hiệu này, cả cộng đồng rừng sẽ huy động mọi lực lượng để phòng thủ.

Trong rừng Ruheforst, có một gốc cây giẻ rất đặc biệt. Theo giải thích của ông Wohlleben, cây giẻ này đã bị đốn hạ cách đây 400 hoặc 500 năm. Không có lá để đón nhận diệp lục tố, phần trên của cây giẻ này đã hoàn toàn mục nát. Nhưng bên dưới gốc cây người ta vẫn còn thấy có rễ. Điều này có nghĩa là rễ của nó được nuôi dưỡng bằng một dung dịch đường do những cây giẻ xung quanh tiếp tế. Ông Wohlleben khẳng định: “Chính những cây khác, tức bạn bè và gia đình của nó, giữ cho nó được sống!”

Charles Darwin (1809-1882), cha đẻ của thuyết tiến hóa cho rằng thiên nhiên sống còn do luật đào thảo tự nhiên: chỉ có những thành phần khỏe mạnh mới tồn tại! Nhưng theo ông Wohlleben, trái với qui luật trên đây, nhiều chủng loại thay vì cạnh tranh và loại trừ nhau, lại hợp tác với nhau để sống còn. Rừng là một thí dụ: đó là cả một mạng xã hội trong đó mọi thành phần nương tựa và bảo vệ nhau! Ngoài ra, châm ngôn “bạo phát bạo tàn” cũng được áp dụng cho cuộc sống của rừng. Cây mẹ dùng bóng mát để che chở cho cây non. Nhờ vậy chỉ có 3 phần trăm ánh sáng chiếu xuyên qua tới đất. Chính nhờ được che chở và lớn chậm cho nên cây non có thể sống lâu; những cây lớn nhanh thường chết yểu!

Tác giả Woklleben cho rằng mình sẽ bị cho là một gã điên khi giải thích về cuộc sống bí ẩn như thế của cây cối trong rừng. Tôi không nghĩ như thế. Chiêm ngắm cảnh rừng, cây cối, súc vật và thiên nhiên nói chung, lúc nào tôi cũng học được bài học về tình liên đới và tương trợ. Sợi giây liên đới ấy không chỉ có trong thiên nhiên, mà cũng nối kết con người với thiên nhiên. Nhà bác học lừng danh của Thế kỷ 20 là Albert Einstein đã nói rằng “con người là một thành phần của một toàn thể được gọi là vũ trụ”. Theo ông, ý thức về sự tách biệt của mình khỏi vũ trụ có thể giam giữ con người trong “nhà tù của những khát vọng riêng tư và tình cảm đối với một số ít người thân”. Nhà bác học này cho rằng con người chỉ có thể thoát ra khỏi nhà tù ấy “bằng cách trải rộng sự cảm thông để ôm lấy mọi sinh vật và toàn thể thiên nhiên vì vẻ đẹp của nó”.

Ở giữa thiên nhiên, liên kết với thiên nhiên, thì dù có lẻ loi một mình, con người cũng không thể cảm thấy cô đơn. Không cô đơn, con người mới cảm nhận được sự bình an trong tâm hồn và như vậy mới được thúc đẩy để đến với tha nhân, muốn ần gũi với tha nhân và cư xử tử tế với tha nhân hơn.