Sống thọ

Chu Thập

26.2.15

Tôi sinh cuối năm Bính Tuất. Tính theo “tuổi Tây”, tôi chỉ mới 68 tuổi. Ở tuổi này, nhiều người vẫn thấy mình còn trẻ chán!  Nhưng mấy thày tử vi Đông Phương lại quá quảng đại cho nên đã tặng thêm cho tôi tới 2 tuổi và xếp tôi vào hạng “thất thập cổ lai hy”. Dù sao, cứ mỗi lần được hưởng thêm một cái Tết, tôi thầm cám ơn trời vì đã cho tôi tiến thêm một bước trong tuổi thọ. Thành ra cứ mỗi dịp đầu năm Âm lịch, tôi lại ngẫm nghĩ về tuổi thọ của tôi.

Tạp chí Time, số kép ra ngày 23 tháng 2 và mùng 2 tháng 3 này, trùng vào dịp Tết Âm lịch, đã dành hầu hết những trang chính cho chủ đề tuổi thọ của con người thời đại. Nhân dịp “ăn chay” theo tinh thần Kitô giáo, tôi đã được các “đạo sĩ” về tuổi thọ hướng dẫn để không chỉ sống thọ mà sống một cuộc sống có giá trị và ý nghĩa hơn.

Ăn uống như thế nào để kéo dài tuổi thọ? Con người của những xã hội thừa mứa đồ ăn thức uống thường chỉ nghĩ đến kỷ luật trong việc dinh dưỡng như một phương cách ngắn hạn để giảm cân. Trong khi đó ăn uống như thế nào để được sống lâu và lành mạnh lại nhấn mạnh đến việc phòng ngừa bệnh tật. Ngày nay, tại hầu hết các nước văn minh, bệnh tim mạch hiện đang là tên sát nhân âm thầm số một đối với nhiều người. Nhiều chuyên gia tin rằng cách dinh dưỡng tốt nhứt để đề phòng các thứ bệnh về tim mạch phải bao gồm nhiều rau quả, hạt và một ít chất béo. Đây là cách dinh dưỡng của phần lớn người Âu Châu, cách riêng tại vùng Địa Trung Hải. Dân cư tại vùng này ăn nhiều cá, trái cây, rau tươi và dầu Oliu (nhứt là loại có ghi thêm “Extra Virgin”, tức loại dầu có được chỉ bằng cà nát trái Oliu để lấy nước mà không cần thêm bất cứ hóa chất nào).

Theo tạp chí Time, năm 2009, các nhà nghiên cứu  tại Hoa Kỳ đã tập trung được khoảng trên 7 ngàn người có nguy cơ cao bị bệnh tim. Những người này được đề nghị ăn uống theo cách dinh dưỡng của người Địa Trung Hải. Sau một thời gian theo dõi, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng những người ăn uống theo cách dinh dưỡng này đã giảm bớt được nguy cơ bị đột quỵ hay tai biến mạch máu não đến 30 phần trăm.

Song song với cuộc nghiên cứu trên đây, vào năm 2014, kết quả của một cuộc nghiên cứu khác tại Hoa Kỳ cũng cho thấy rằng những người Mỹ ở tuổi trung niên nào ăn nhiều thịt thường dễ chết vì bệnh ung thư và nhiều chứng bệnh khác. Giáo sư Valter Longo, giám đốc Viện Sống Thọ thuộc trường đại học Nam California, Hoa Kỳ khuyên người ta nên giảm bớt chất đạm, nhứt là từ thịt, nếu muốn sống lâu.

Điều khiến tôi tâm đắc nhứt là bên cạnh việc giảm bớt chất đạm, các nhà khoa học khuyên chúng ta nên ăn ít hơn và thỉnh thoảng nên “ăn chay”, nghĩa là không ăn gì cả trong một thời gian ngắn. Điều này đúng quá đi thôi, bởi vì con người ta xem ra chết vì no nhiều hơn là vì đói.

Còn có một điều khác nữa mà các “đạo sĩ” về dinh dưỡng đều đồng ý với nhau là: nên bớt ăn đường, nhứt là đường trong các thức ăn chế biến sẵn. Đường và muối là hai thứ gia vị làm cho thức ăn ngon. Mà khổ nỗi, trong ăn uống, hễ cái gì ngon miệng thì thường lại hại nhiều hơn lợi.

Nhưng các nhà dinh dưỡng học xem ra cũng nói chuyện huề trớt khi bảo rằng có dinh dưỡng tốt cách mấy mà thiếu vận động cơ thể thì cũng như không. Thành ra, phải xem việc tập thể dục như một “thành phần” không thể thiếu trong dinh dưỡng.

Lần bước theo các “đạo sĩ” về bí quyết sống thọ, tôi mới biết thêm rằng những người có gia đình thường có tuổi thọ cao hơn người độc thân. Vào tuổi trung niên mà có một người bạn đời bên cạnh sẽ giúp chữa trị và phòng ngừa được nhiều bệnh tật. Một cuộc nghiên cứu do một nhóm giáo sư tại trường đại học Iowa, Hoa Kỳ thực hiện năm 2013 cho thấy những người không bao giờ lập gia đình có nguy cơ chết sớm cao gấp hai lần so với những người có cuộc sống hôn nhân ổn định. Các chuyên gia về tuổi thọ nhận thấy có mối liên hệ sâu xa giữa cuộc sống lành mạnh và sự nâng đỡ của người bạn đời. Khi ta luôn có một người bên cạnh, ta được nhắc nhở để đi khám bác sĩ, để uống thuốc hoặc để vận động cơ thể và ăn uống có kỷ luật. Nếu ta chẳng may lỡ té thì cũng có người bên cạnh để giúp đỡ kịp thời. Những người có gia đình cũng sẽ dễ dàng có cuộc sống lành mạnh hơn như tập thể dục và bỏ hút thuốc nếu người bạn đời của mình cũng làm như thế. Nhưng dĩ nhiên, không phải cuộc sống hôn nhân nào cũng đều giúp cho con người sống khỏe và sống thọ. Vợ chồng mà sống với nhau như kẻ thù, gấu ó, cãi cọ và ngay cả đánh nhau như cơm bữa hoặc sống chung dưới một mái nhà như người dưng nước lã...sẽ có nhiều kích thích tố gây căng thẳng trong máu, hệ thống miễn nhiễm yếu cũng như khả năng tiêu hóa chậm lại. Nói chung, cách con người đối xử với nhau hàng ngày không thể không ảnh hưởng đến sức khỏe thể lý. Thành ra muốn sống thọ hay khỏe mạnh, hãy xây dựng một cuộc sống hôn nhân hạnh phúc.

Khi bàn về tuổi thọ, tạp chi Time cũng nêu lên một trường hợp khá lý thú: hầu hết các tổng thống Mỹ đều sống thọ, mặc dù trên thế giới này có lẽ chẳng có công việc nào tạo căng thẳng cho bằng làm tổng thống của cường quốc số một này. Lý do thật đơn giản: các tổng thống Mỹ được chăm sóc sức khỏe rất kỹ lưỡng, ngay cả sau khi rời khỏi chức vụ. Ngoài ra, lúc tại vị cũng như khi về hưu, ông tổng thống Mỹ nào cũng tập cho mình thói quen tập thể dục. Ít nhứt kể từ giữa thập niên 1970, hầu như vị tổng thống Mỹ nào cũng đều có chương trình tập thể dục đều đặn. Tổng thống Ford có thói quen đi bơi và trượt tuyết. Tổng thống Carter chạy bộ hầu như mỗi ngày. Riêng Tổng thống Reagan thích chặt cây và cử tạ. Còn Tổng thống Bush con thì đi xe đạp. Cha ông là Tổng thống Bush Sr còn đi xa hơn trong việc vận động cơ thể: mỗi ngày ông chơi đến 3 hoặc 4 môn thể thao khác nhau. Ở vào tuổi 90, ông còn thử sức khi nhảy dù và nhào lộn trên không.

Nhưng có một việc làm có ý nghĩa mà hầu như tổng thống Mỹ nào khi về hưu cũng đều lăn xả vào là hoạt động từ thiện. Tổng thống Bill Clinton mở chiến dịch “Global Initiative” (Sáng kiến toàn cầu chuyên thúc đẩy các nhà lãnh đạo thế giới tìm kiếm những giải pháp thiết thực cho những thách đố khẩn cấp nhứt của thế giới). Còn Tổng thống George W. Bush thì lại dành trọn thì giờ để chăm sóc các cựu chiến binh. Bên cạnh những hoạt động từ thiện đầy ý nghĩa ấy, hầu hết các cựu tổng thống Mỹ đều nghĩ đến “di sản” mà họ muốn để lại cho hậu thế. Tổng thống Clinton muốn kéo dài sự nghiệp của mình qua việc tiếp sức cho bà vợ Hillary Clinton trong cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc vào năm tới. Tổng thống Bush thì dĩ nhiên cũng hy vọng gỡ gạc danh tiếng qua cuộc tranh cử của ông em Jeb Bush. Tựu trung, theo tạp chí Time, dấn thân vào một công việc có ý nghĩa có thể giúp kéo dài tuổi thọ của con người.

Nhưng thế nào là một việc làm có ý nghĩa? Nhiều người cộng sản Việt Nam đã nhắc đến gương của ông Võ Nguyên Giáp. Sống đến 103 tuổi như ông, đối với một người Việt Nam, quả là đại thọ. Người ta ca tụng đủ mọi “nhân đức” của ông. Nhưng có bao giờ ông nghĩ đến vai trò của ông trong cuộc chiến do cộng sản gây ra khiến cho bao nhiêu mạng người vô tội phải bị tế sát trên bàn thờ của một thứ chủ nghĩa vô luân không? Đó có phải là một cuộc sống thực sự có ý nghĩa không? Tôi tin chắc là giờ này, ông tướng “đại thọ” này hẳn đã nhận ra được đâu là cuộc sống có ý nghĩa và cuộc sống không có ý nghĩa.

Trên bia mộ của nhà văn Mai Thảo ở nghĩa trang Peek Family giữa thủ đô người Việt tỵ nạn tại California, Hoa Kỳ, người ta đã khắc bốn câu thơ của ông:

“Thế giới có triệu điều không thể hiểu

Càng hiểu không ra lúc cuối đời

Chẳng sao, khi đã nằm trong đất

Đọc ở sao trời sẽ hiểu thôi”.

Tôi tin chắc rằng một cây đại thụ cộng sản khác là Đặng Tiểu Bình (1904-1997), người đã ra lệnh sát hại không chút xót thương đoàn người biểu tình đòi dân chủ tại Quảng trường Thiên An Môn ngày 4 tháng 6 năm 1989, giờ này chắc chắn sẽ lắng nghe lời kêu gọi của nhà văn Mai Thảo để “đọc ở sao trời sẽ hiểu thôi” và nhận ra được thế nào là một cuộc sống thật sự có ý nghĩa.

Tôi không biết giờ này, cây đại thụ cộng sản gộc khác là Fidel Castro (năm nay đã 89 tuổi) đã nhận ra được đâu là một cuộc sống có ý nghĩa chưa, nhứt là sau 50 năm độc quyền cai trị đất nước bằng bàn tay sắt để chỉ mang lại lạc hậu, khổ đau cho cả dân tộc.

Nghĩ về tuổi thọ của những người cộng sản, tôi không thể không liên tưởng đến câu kết trong truyện “Ông Bình Vôi” của nhà văn Phan Khôi (1887-1959) được đăng trong  “Giai Phẩm Mùa Thu”, tập I: “Những kiếp người sống lâu trăm tuổi. Y như một cái bình vôi. Càng sống càng tồi. Càng sống càng bé lại”.

Nhà văn Phan Khôi và các văn hữu của ông trong nhóm Nhân Văn Giai Phẩm, nếu có bị trù dập cho đến chết, cũng vì đã có cái nhìn như thế về tuổi thọ.

Cũng như bao nhiêu người trong cõi nhân sinh này, tôi sợ chết và ham sống. Cũng như lão tiều phu của thi sĩ Pháp Jean de la Fontaine, dù có vất vả khổ đau cách mấy, tôi vẫn muốn sống và càng sống lâu được bao nhiêu càng tốt. Khoa học ngày càng có khả năng kéo dài tuổi thọ của con người. Tạp chí Time cho đăng ở trang bìa hình của một cậu bé một tuổi kèm với chú thích “đứa bé này có thể sống đến 145 tuổi”.  Tôi tin rằng khoa học có thể đẩy lùi biên giới của sự chết. Nhưng tôi lại không nắm chắc được rằng tôi sẽ sống được bao lâu nữa. Thật ra, không hẳn cuộc sống có ý nghĩa có thể kéo dài tuổi thọ của con người. Những “ông bình vôi” cộng sản “thọ” có thua gì mấy ông tổng thống Mỹ đâu. Nghĩ cho cùng, như nhiều nhà hiền triết và bậc thức giả không ngừng nhắn nhủ, điều quan trọng không phải là tuổi thọ mà là phẩm chất của cuộc sống. Hay đúng hơn, “tuổi thọ” đích thực của con người không được đo lường bằng chiều dài của năm tháng cho bằng một cuộc sống có ý nghĩa. Và một cuộc sống có ý nghĩa và có giá trị, như sự chấp nhận thông thường của loài người, là cuộc sống yêu thương và phục vụ.

Ở khởi đầu năm mới, tôi thường lập lại một số quyết tâm và một trong những quyết tâm đó là cố gắng sống khỏe, sống có kỷ luật để phòng ngừa bệnh tật. Dĩ nhiên để được sống lâu, nhưng quan trọng hơn để có một cuộc sống có ý nghĩa và giá trị hơn như cố mục sư Martin Luther King,Jr (1929-1968) đã khuyên: “Điều quan trọng không phải là tuổi thọ mà là phẩm chất của cuộc sống”.