Lỗi tại tôi, lỗi tại tôi, lỗi tại tôi mọi đàng

          

                                                                                Chu Thập,

Mùa Chay 2010

Là người Công giáo, mỗi lần tham dự thánh lễ, tôi thường cùng với những người đồng đạo đấm ngực và công khai xưng thú “lỗi tại tôi, lỗi tại tôi, lỗi tại tôi mọi đàng”. Phải thú nhận là nhiều lúc tôi làm động tác này như một cái máy. Đôi khi tôi cười thầm và nghĩ đến mấy con khỉ cũng biết nổi hứng “đấm ngực” ào ào hay như ai đó  “vỗ ngực”  để bày tỏ sự tự hào của mình.

Công khai thú nhận tội lỗi xem ra không phải là chuyện bình thường của con người. Tôi nhớ năm lên lớp ba trường làng, sau hai tuần lễ trốn học, tôi bị bà xơ giáo viên bắt ra trình diện trước lớp học và công khai nói lời “xin lỗi” với mọi người. Tôi uất ức lắm. Tại sao tôi lại phải “xin lỗi” mọi người? Trốn học là chuyện riêng của tôi, tại sao lại bắt tôi phải đi xin lỗi người khác?

Trong gia đình, cha mẹ tôi cũng cố gắng dạy tôi những điều căn bản của phép lịch sự như chào hỏi, thưa kính, cám ơn người lớn. Trẻ con Tây Phương tiếp thu một cách rất tự nhiên những công thức như “xin vui lòng, xin lỗi, cám ơn”. Từ lâu, những công thức đó đã trở thành câu nói đầu môi của mọi người Tây Phương. Trong khi đó nhiều người Việt hải ngoại sau một lần về thăm quê hương đều nhận xét rằng ngày nay, những công thức ấy đã hoàn toàn bị xóa bỏ trong xã hội Việt nam.

Lúc nhỏ, tôi có thể khoanh tay, cúi đầu trước người lớn. Nhưng tuyệt nhiên, hai tiếng “xin lỗi” dường như khó chui vào tự điển hay bộ nhớ của tôi.

Phải nói, với tôi, bài học đầu tiên về xin lỗi và nhứt là công khai xin lỗi chỉ có trong Đạo của tôi. Nhưng dĩ nhiên, đó cũng là một điều xem ra đi ngược lại với bản tính ngổ ngáo của tôi. Mỗi lần đi lễ, nếu các “cảnh sát tôn giáo” là các bà xơ và mấy “ông trùm” trong ban hành giáo lơ là một chút là lũ trẻ chúng tôi đấm ngực loạn xà ngầu: thay vì đấm ngực mình, chúng tôi quay sang đấm ngực thằng bên cạnh. Nghi thức lẽ ra phải trang nghiêm, lại trở thành trò chơi của chúng tôi.

Nghĩ lại cái thời thơ dại ấy, tôi thấy “xin lỗi” và nhứt là công khai xin lỗi, nghĩa là nhìn nhận lỗi lầm của mình, xem ra không phải là điều tự nhiên đối với con người.

Ngay từ chương đầu tiên trong cuốn sách nổi tiếng “Đắc nhân tâm”,  ông Dale Carnegie đã kể lại trường hợp của một tên cướp khét tiếng tại thành phố New York tên là Crowley vào thập niên 30. Cảnh sát trưởng tại thành phố này tuyên bố rằng Crowley là một tội phạm nguy hiểm nhứt. Hắn muốn giết ai là giết, không vì một lý do nào cả. Nhưng sau khi bị bắt và bị kết án tử hình, Crowley đã viết thư để lại với những lời lẽ như sau: “Dưới lớp áo này, trái tim ta đập, chán ngán nhưng thương người và không muốn làm hại một người nào”. Không làm hại ai cả, vậy mà trước đó vài ngày, khi một viên cảnh sát tiến lại gần để hỏi bằng lái xe, Crowley đã nã một loạt đạn, bắn gục viên cảnh sát tức khắc. Trước khi lên ngồi ghế điện, Crowley còn than: “Tôi chỉ tự vệ mà người ta xử tôi như vậy đó”.

Tác giả cũng kể đến một trường hợp khác cho thấy rằng nhìn nhận tội lỗi của mình không phải là chuyện bình thường. Đó là trường hợp Al Capone, lãnh tụ Mafia khét tiếng tại thành phố Chicago. Bị bắt, lãnh tụ tội phạm này cũng tuyên bố: “Ta đã dùng những năm tươi đẹp nhứt trong đời để mua vui cho thiên hạ, vậy mà phần thưởng chỉ là bị chửi bới và bị săn bắt như một con thú dữ”. Theo ông Lawes, người đã từng làm giám đốc nhà tù nổi tiếng Sing Sing tại Hoa kỳ, các tội phạm nói rằng họ cũng là những người bình thường như mọi người. Họ có đủ lý do để biện minh tại sao họ cạy tủ sắt hay bóp cò súng giết người. Họ nói rằng giam giữ họ là một điều bất công. (Dale Carnegie, Đắc nhân tâm, bản dịch của Nguyễn Hiến Lê)

Trong những ngày vừa qua, theo dõi phiên xử ông Karadzic, một người đã từng phạm tội ác chống lại nhân loại trong cuộc chiến tại Cựu Nam Tư hồi thập niên 90, tôi cũng nhận thấy một hiện tượng tương tự. Trước tòa án quốc tế, ông Karadzic vẫn khăng khăng nói rằng ông không hề phạm tội diệt chủng, mà chỉ mở ra một cuộc thánh chiến chống lại những người Hồi giáo tại Bosnia Herzegovina mà thôi.Trước ông, tại tòa án quốc tế, lãnh tụ Mlobodan Milosevic cũng có một thái độ tương tự, nghĩa là hoàn toàn chối bỏ trách nhiệm của mình trong vụ diệt chủng tại Kosovo.

Trong vụ án diệt chủng tại Cambodia cũng thế, ngoại trừ ông Kaing Guek Eav, bí danh “Duch”, giám đốc nhà tù khét tiếng Tuol Sleng, sau khi trở lại Kitô giáo, đã hoàn toàn nhìn nhận trách nhiệm trong việc tra tấn và sát hại đồng bào ruột thịt của mình, những tay đầu sỏ trong tập đoàn Khmer Đỏ dưới quyền lãnh đạo của Pol Pot đều tuyên bố rằng họ không hề chủ mưu trong cuộc sát tế 1 triệu 7 trăm ngàn đồng bào của mình trong những “cánh đồng giết người”.

Thật ra cũng không trách được mấy ông Cộng sản Khmer Đỏ. Cho tới nay, đã có một đảng Cộng sản nào trên thế giới này lên tiếng “xin lỗi” vì đã sát tế trên 100 triệu đồng bào cốt nhục của mình trên “thiên đàng cộng sản” đâu. Mới đây, tác giả Nguyễn Hưng Quốc, trong bài viết có tựa đề “Đảng Cộng sản Việt nam còn nợ đất nước một lời xin lỗi”, đã nhắc lại “vô số sai lầm” của Đảng cộng sản. “Nhiều sai lầm đã trở thành tội ác”, vậy mà những người cộng sản Việt nam chưa một lần mở miệng “xin lỗi”. Theo tác giả, “trước hết phải kể đến tội giết chết hàng chục ngàn người và đày đọa hàng trăm ngàn người khác một cách thảm khốc và oan ức trong vụ cải cách ruộng đất trong nửa đầu thập niên 1950. Sau đó là tội trấn áp văn nghệ và trí thức trong vụ Nhân văn Giai Phẩm trong nửa sau thập niên 1950. Rồi đến tội tước đoạt tài  sản của dân chúng Miền Nam trong cái gọi là chiến dịch đánh tư sản mại bản, bắt bở cả hàng trăm ngàn cựu quân nhân và công chức Miền Nam đày vào các trại học tập cải tạo có khi kéo dài cả chục năm, ban bố các chính sách bao cấp độc đoán làm kiệt quệ nền kinh tế vốn đã què quặt sau chiến tranh. Cuối cùng, như là hậu quả của tất cả các tội ác vừa kể, Đảng cộng sản đã đẩy hàng triệu người phải bỏ nước ra đi, trong đó có cả hàng trăm ngàn người phải bỏ xác trên đường vượt biển” (Nguyễn Hưng Quốc, Đảng Cộng sản Việt Nam còn Nợ Đất Nước một Lời Xin Lỗi]

Tác giả Nguyễn Hưng Quốc không nhắc đến, nhưng đáng tội hơn cả phải kể đến cuộc chiến phi nhân, vô nhân đạo mà Đảng cộng sản Việt nam đã gây ra khiến cho trên cả triệu người Việt nam của cả hai miền Nam Bắc phải thiệt mạng. Dã man nhứt hẳn phải là cuộc thảm sát trên 5 ngàn người tại Huế trong biến cố Mậu Thân năm 1968.

Chính vì  Đảng cộng sản Việt nam không biết nhìn nhận sai lầm của mình và thiếu một lời “xin lỗi” cho nên đất nước vẫn cứ trì trệ lạc hậu. Đây là điều mà một vị giám mục Việt nam mới đây muốn ám chỉ tới. Trong một thánh lễ tại nhà thờ Thái Hà, Hà nội hồi đầu tháng 3 vừa qua, nhân nói đến giá trị và ý nghĩa của hành động sám hối trong Kitô giáo, Đức cha Nguyễn Chí Linh, giám mục Thanh Hóa,  phó chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt nam đã tuyên bố : “Một chế độ chính trị không biết nhìn nhận sai lầm của mình thì không thể đưa đất nước lên bước thăng tiến cao hơn” (x. Nguyễn Hữu Vinh, Vietcatholic  2/3/10)

Nhìn đến đất nước người ta mà thấy thèm. Chẳng hạn tại Úc đại lợi, ngày 13 tháng 2 năm 2008, vừa nhận chức không bao lâu, thủ tướng Kevin Rudd đã đại diện chính phủ công khai xin lỗi các thổ dân Úc về những chính sách sai lầm của quốc gia trong quá khứ như cách ly trẻ em thổ dân khỏi gia đình bằng cách bắt các em ở riêng hoặc làm con nuôi trong các gia đình người da trắng. Tác giả Nguyễn Hưng Quốc viết: “Nghe lời xin lỗi ấy, nhiều người thổ dân và không phải thổ dân, ràn rụa nước mắt vì mừng.Với thổ dân, nỗi đau nhiều thế hệ của họ được khuây khỏa; với người da trắng, sự xấu hổ âm thầm được lắng dịu.” (bài đã dẫn)

Cảm động không kém là lời xin lỗi mới đây của thủ tướng Anh, ông Gordon Brown, đối với các trẻ em mồ côi hay từ những gia đình đổ vỡ mà cách đây 50 năm, chính phủ Anh đã bắt đưa sang Úc đại lợi hay Tân Tây Lan.

Riêng tôi, tôi thật sự xúc động trước lời xin lỗi cũng mới đây của Tiger Woods, danh thủ đánh Golf số một thế giới. Từ trước đến nay, ai cũng nhìn anh như một thần tượng về  tài ba lẫn đức độ.Thế rồi, nhân một tai nạn giao thông, người ta mới thấy anh hiện nguyên hình một con người “trăng hoa” phản bội vợ con. Thật ra trong giới chính trị, điện ảnh, thể thao, những chuyện như thế chẳng có gì đáng làm cho chúng ta ngạc nhiên. Đáng ngạc nhiên chăng là trong số rất ít những người tài danh và quyền thế, Tiger Woods đã công khai lên tiếng xin lỗi vì hành động “ngoại tình” của anh.

Dưới mắt tôi, danh thủ này bỗng sáng giá hơn bất cứ lúc nào. Tôi tin rằng một lời xin lỗi không làm cho con người thua thiệt mất mát mà trái lại chỉ gia tăng sự tôn trọng nơi người khác mà thôi. Nghe nói cựu tổng thống Hoa Kỳ, Bill Clinton đã liên lạc với Tiger Woods để nâng đỡ tinh thần anh. Là người “đồng hội, đồng thuyền”, hơn ai hết, ông Clinton cảm thông với anh trước những thử thách mà anh đang trải qua. Hồi thập niên 90, tôi cũng đã có lần ngưỡng mộ ông Clinton như thế. Tôi ngưỡng mộ ông không phải vì tài năng “kinh bang tế thế” của ông, mà vì sau khi phải ra trước công chúng để bị công khai “hạch hỏi” về những hành vi thầm kín nhứt của ông, cuối cùng ông đã công khai lên tiếng xin lỗi vì mối quan hệ bất chính của ông với cô Monica Lewinski.

Tôi cũng đã có lần thán phục cử chỉ “xin lỗi” của các cựu tổng thống Nam Hàn dưới thời quân phiệt. Chẳng gì cảm động bằng sau hai tiếng xin lỗi, họ đã xin vào chùa để sám hối trong những ngày cuối đời.

Và dĩ nhiên, những câu nói “tôi đã sai lầm” của những Nguyễn Hộ, Nguyễn văn Trấn hay mới đây của người tự xưng là “Thằng Hèn” Tô Hải, không thể không gợi lên trong tôi cảm xúc trân trọng và quý mến.

Với tư cách là một người Công giáo, tôi lại càng cảm thấy hãnh diện và phấn khởi hơn khi hồi năm 2000, Đức giáo hoàng Gioan Phaolo II đã đại diện toàn thể Giáo hội Công giáo lên tiếng xin lỗi vì những lỗi phạm của người Công giáo trong suốt dòng lịch sử của Giáo hội. Tôi cũng rất sung sướng khi đó đây có một Hội đồng Giám mục Công giáo nào đó đã lên tiếng xin lỗi vì đã “im lặng” dưới một chế độ độc tài.

Thái độ khiêm tốn của các nhà lãnh đạo tinh thần trên khiến tôi mạnh dạn và thành tâm hơn mỗi khi nhận lỗi và xin lỗi. Tôi thấy mình có “giá trị” hơn vì:

“Thú vật có thể có cảm giác vui mừng, như khi một con chó được chủ cho một cục xương.

Thú vật có thể có cảm giác buồn bã, như khi một con chó bị nhốt suốt ngày trong chuồng.

Thú vật có thể có cảm giác đau đớn, như khi một con chó bị đánh.

Thú vật có thể có cảm giác sợ sệt, như khi một con chó nhìn thấy cây roi thường đánh nó.

Thú vật có thể có “cảm giác yêu thương”, như khi những con chó “âu yếm” liếm mặt chủ nhân.

Nhưng loài thú không bao giờ có cảm giác tội lỗi như một con người được.

Bởi chỉ có con người mới nhận thức được lẽ phải điều sai” (Tân Châu, Cảm giác Tội lỗi, trên trang mạng Báo Tổ Quốc 28/2/10)

Khi đấm ngực xưng thú “lỗi tại tôi mọi đàng” tôi thực sự cảm nghiệm giá trị của một “Con Người”. Bởi, giá trị của một con người không chỉ nằm ở những thành tựu hay nhân đức của người đó mà còn hiện diện đầy đủ trong thái độ nhận thức được những sai sót của mình. Và với tôi, ước vọng suốt đời của tôi cũng không cao xa hơn là làm sao mỗi ngày được sống cho ra Người hơn.