08/06/18
Cụm từ “Mỹ Á” hay “Mỹ gốc Á” (Asian American) lần đầu
tiên đã xuất hiện tại Hoa Kỳ vào năm 1968. Trong 50 năm qua, người Mỹ gốc Á đã
gia tăng và cũng ngày càng trở nên đa dạng hơn.
Khi được hỏi có phải là người Mỹ gốc Á không hoặc cho biết
chủng tộc của mình, nhiều người không ngần ngại xác định rằng họ là người Mỹ gốc
Nhật, gốc Thái, gốc Phi, gốc Đại Hàn hay gốc Việt Nam hơn là Mỹ gốc Á.
Daryl Maeda, giáo sư về “Mỹ Á” học tại Đại học Colorado,
tác giả của cuốn sách “Rethinking the Asian American Movement” (đặt lại vấn đề
về phong trào Mỹ Á), cho rằng khi tự nhận là người Mỹ gốc Á Châu, nhiều người
không nghĩ đến nguồn gốc, lịch sử hay bản sắc của mình cho bằng kêu gọi tranh đấu
cho công bằng xã hội và bình đẳng không riêng cho mình mà cho tất cả mọi người
xung quanh.
Theo các nhà hoạt động xã hội và học giả, nguồn gốc của từ
“Mỹ gốc Á Châu” xuất hiện tại Hoa Kỳ lần đầu tiên vào năm 1968. Hai sinh viên
Yuji Ichioka và Emma Gee của trường Đại học Berkeley, Tiểu bang California, được
gợi hứng từ Phong trào Tranh đấu của người Da đen và những cuộc biểu tình chống
Chiến tranh Việt Nam, đã đứng ra thành lập Liên minh Chính trị Mỹ Á (Asian
American Political Alliance) để liên kết các bạn sinh viên gốc Nhật Bản, Trung
Hoa và Phi Luật Tân trong trường.
Nhưng theo ông Ronald Quidachay, người đã thành lập Hội
Sinh viên Phi Luật Tân tại Đại học San Francisco năm 1967, vào thời điểm đó
không có nhiều người tự nhận là người Mỹ gốc Á. Ông Quidachay hiện là thẩm phán
tại một tòa án tối cao ở San Francisco, giải thích rằng mặc dù không ý thức về
căn tính “Á Châu” của mình, nhiều sinh viên Á Châu đã cùng với các sinh viên thuộc
các nhóm sắc tộc khác như Phi Châu, Châu Mỹ La Tinh và Thổ dân đã liên kết với
nhau để yêu cầu đại học cho mở các môn học về chủng tộc cũng như nhu nhận thêm
các sinh viên da màu hơn.
Nhiều người không ý thức về bản sắc Á Châu, bởi vì theo
ông Quidachay, từ “Mỹ gốc Á” có thể gợi lên nhiều đau khổ và tủi nhục của một số
người Mỹ gốc Á Châu. Ông cho biết: người dượng ghẻ của ông là một người Phi đến
từ Đảo Guam. Cha của người dượng ghẻ này đã bị người Nhật Bản chặt đầu trong thời
Đệ nhị Thế chiến. Do đó, người Mỹ gốc Á Châu ý thức về bản sắc dân tộc của mình
hơn là những điểm chung với những người Mỹ gốc Á Châu khác.
Theo Giáo sư Maeda, người Mỹ gốc Á Châu tại Hoa Kỳ thường
không đứng chung với nhau trong cùng một chính nghĩa. Năm 1902, khi Hoa Kỳ ban
hành luật bài Trung Hoa, người di dân Nhật đã không chống lại luật đó và trong
thời Đệ nhị Thế chiến, khi hậu duệ của người Nhật bị đưa vào các trại tập trung
bên trong Hoa Kỳ, người Mỹ gốc Hoa và Đại Hàn đeo một số phù hiệu lên người để
khẳng định rằng họ không phải là người Nhật. Với người Mỹ gốc Hoa và Đại Hàn,
chuyện bất công không phải là giam giữ người Nhật gốc Mỹ mà là đồng hóa họ với
người Nhật một cách “bất công”.
Tuy không nhận mình là người gốc Á Châu, nhưng nhiều người
Mỹ gốc Á Châu nhìn nhận rằng từ ngữ này nói lên nhiều vấn đề mà họ cùng chia sẻ
với nhau như lịch sử di dân, vấn đề bóc lột sức lao động và nạn kỳ thị chủng tộc.
Ngoài ra, từ ngữ này cũng liên kết họ lại khi phải tranh đấu cho cùng một chính
nghĩa. Người Mỹ gốc Á Châu thà sử dụng từ này hơn là từ “Đông phương” (Oriental)
vốn có hàm ý miệt thị trên cửa miệng của người Tây Phương.
Theo bà Karen Umemoto, Giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu
về người Mỹ gốc Á Châu tại Đại học UCLA, California, “Đông phương” luôn gợi lên
quá khứ bành trướng và đế quốc của Anh quốc và sau này của Hoa Kỳ. Tây phương
nhìn về “Đông phương”, tức Á Châu như một phần đất để chinh phục và cai trị cũng
như một đối đe dọa. Chính vì vậy mà họ mới nói đến “nạn da vàng”.
Theo ông Paul Ong, giáo sư chuyên về người Mỹ gốc Phi
Châu tại Đại học UCLA, từ “Người Mỹ gốc Á Châu” được sử dụng lần đầu tiên trong
cuộc kiểm tra dân số Mỹ năm 1980. Và phải đợi cho đến năm 2016, Chính phủ Hoa Kỳ
mới chính thức cấm sử dụng từ “Đông Phương” trong luật liên bang và khuyến
khích dùng từ “người Mỹ gốc Á Châu”.
Nhưng phải mất nhiều thập niên từ này mới trở thành phổ
thông tại Hoa Kỳ. Theo bà Helen Zia, tác giả của cuốn sách “Những giấc mơ của
người Mỹ gốc Á Châu: sự trổi dậy của một
lớp người Mỹ” (Asian American Dreams: The emergence of an American People) biến
cố đã làm nổi bật từ này là vụ sát hại một người Mỹ gốc Hoa hồi năm 1982. Người
Mỹ gốc Hoa này tên là Vincent Chin. Biến cố đã xảy ra khi một số công nhân của
một công ty chế tạo xe hơi tại Detroit bị sa thải vì công ty này không thể cạnh
tranh với các hãng chế tạo xe hơi của Nhật Bản. Vì bị nhận lầm là một người Nhật
Bản cho nên ông Vincent Chin đã bị một số công nhân Mỹ chính hiệu sát hại. Chính vụ sát hại này đã khiến cho nhiều
người Á Châu phẫn nộ và liên kết họ lại với nhau.
Là người đứng ra huy động cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu để
lên án việc sát hại ông Chin, bà Zia nói rằng trên toàn quốc đã dấy lên một
phong trào liên kết người Mỹ gốc Á Châu lại với nhau. Vào thời điểm đó, trên
toàn nước Mỹ, chỉ có khoảng 3.5 triệu người Mỹ gốc Á Châu, nghĩa là không đầy 2
phần trăm dân số Mỹ.
Sự liên kết người Mỹ gốc Á Châu sau cái chết của ông Chin
đã gây được một tiếng vang rộng rãi trong nước Mỹ và khiến cho nhiều người Mỹ
da trắng phải ý thức rằng có một cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu tại Hoa Kỳ. Thật
vậy, cho tới thời điểm đó, phần lớn người Mỹ không hề ý thức rằng có người Mỹ gốc
Á Châu đang sống giữa họ. Cùng lắm, mỗi khi nhắc đến người Mỹ gốc Á Châu, người
Mỹ da trắng chỉ hỏi: họ từ đâu đến vậy? Họ cũng nói được tiếng Anh sao? v.v...
Thật ra trước đó gần 2 thập niên, luật pháp Hoa Kỳ đã
nhìn nhận sự hiện diện của một cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu. Luật Di trú và Quốc
tịch được Chính phủ Mỹ ban hành năm 1965 đã nới rộng việc đón nhận di dân từ Á
Châu. Những cuộc xung đột tại Đông Nam Á Châu đã gia tăng con số di dân đến từ
các nước như Việt Nam, Lào, Cam Bốt, Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka.
Mặc dù được nhìn nhận như một khối Á Châu, nhưng mỗi sắc
dân đều cố gắng bảo tồn bản sắc và những nét đặc trưng của mình. Bà Kathy Ko
Chin, Chủ tịch của Diễn đàn Y Tế người Mỹ gốc Á Châu và Thái Bình Dương, giải
thích rằng, nhìn chung như một khối, người Mỹ gốc Á Châu và Thái Bình Dương được
xem là nhóm người mua bảo hiểm y tế cao
nhất tại Hoa Kỳ trong năm 2013. Tuy nhiên, khi phân tách các số liệu, bà Chin
nhận thấy rằng không phải tất cả mọi nhóm trong khối này đều có chung tỷ lệ ấy.
Chẳng hạn trên 20 phần trăm người Mỹ gốc Đại Hàn không có bảo hiểm y tế. Đây là
tỷ lệ cao nhất nếu so với các nhóm sắc dân khác.
Theo kết quả cuộc kiểm tra dân số năm 2016, hiện có khoảng
21.4 triệu người Mỹ gốc Á Châu đang sinh sống tại Hoa Kỳ. Họ đến từ trên 20 quốc
gia khác nhau của lục địa Á Châu. Thật ra người Á Châu đã có mặt tại Hoa Kỳ
ngay từ Thế kỷ thứ 17. Nhưng đợt di dân rộng lớn nhất chỉ bắt đầu vào giữa Thế
kỷ 18. Từ thập niên 1880 đến thập niên 1920, Chính phủ Hoa Kỳ đã hạn chế tối đa
số người di dân từ Á Châu và cũng có lúc hầu như cấm không cho bất cứ người Á
Châu nào được đặt chân đến Hoa Kỳ. Chỉ từ thập niên 1940 đến thập niên 1960, luật
di trú mới được cải tổ, người di dân đến Mỹ không còn bị tra xét về màu da và
chủng tộc của mình. Kể từ đó, con số người di dân vào Mỹ từ Á Châu mới gia tăng
đáng kể. Nếu xét về nguồn gốc, có lẽ Phi Luật Tân là sắc tộc có mặt tại những
phần đất nay được xem là Hoa Kỳ ngay từ Thế kỷ 16. Năm 1763, người Phi đã lập một
cộng đồng nhỏ tại Saint Malo, Tiểu bang Louisana, sau khi đã trốn khỏi cuộc đàn
áp của thực dân Tây Ban Nha. Sau người Phi là người Hoa. Năm 1789, các thủy thủ
người Hoa đã đặt chân đến Hawaii. Nhưng phần lớn người Hoa, người Đại Hàn và
người Nhật Bản chỉ di dân đến Hawaii vào Thế kỷ 19: họ đến đây để làm công nhân
trong các đồn điền mía. Riêng người Hoa đã ào ạt đến Bờ Biển Miền Tây Hoa Kỳ
vào giữa Thế kỷ 19. Đây là thời kỳ diễn ra cuộc Tây Tiến về California để tìm
vàng. Những người Hoa đã tích cực tham gia vào kinh doanh khai thác vàng và xây
dựng đường xe lửa xuyên lục địa. Ngay từ năm 1852, người ta tính cũng có đến
hơn 20.000 người Hoa có mặt tại Thành phố San Francisco. Người Nhật Bản di dân
sang Hoa Kỳ nhiều nhất dưới thời Minh Trị Thiên Hoàng năm 1868. Năm 1898, khi
Tây Ban Nha nhường hải đảo Phi Luật Tân lại cho Hoa Kỳ, tất cả mọi người Phi đều
trở thành công dân Mỹ. Đây là thời kỳ người dân Phi di dân sang Hoa Kỳ nhiều nhất.
Sau Đệ nhị Thế chiến và nhất là sau chiến tranh Việt Nam, số người Á Châu, nhất là từ các nước Đông Nam
Á, lại càng gia tăng. Hiện nay, cộng đồng người Mỹ gốc Á Châu được xem là nhóm
sắc tộc gia tăng nhanh nhất tại Hoa Kỳ. Với đà gia tăng và những dị biệt ngày
càng lớn, nhiều vấn đề được nêu lên khi nói về người Mỹ gốc Á Châu.
Ông Sarah Suong, Giám đốc điều hành của Phong trào Sinh
viên có tên là Providence dành cho giới trẻ gốc Đông Nam Á tại Rhode Island,
nói rằng với tư cách là một người tỵ nạn Cam Bốt, ông thường cảm thấy như mình
không thuộc về nhóm người Mỹ gốc Á Châu. Ông Suong cho biết: do thất bại ở trường
học, bị xách nhiễu, bị cảnh sát theo dõi, bị giam tù...nhiều người như ông luôn
cảm thấy mình bị loại trừ bởi chính người Mỹ gốc Á Châu. Có khi chỉ vì màu da của
mình.
Thật ra không riêng gì một số người tỵ nạn Cam Bốt như
ông Suong, mà nhiều người di dân Nam Á cũng đều tự hỏi họ có thuộc về nhóm người
Mỹ gốc Á Châu không. Nhìn kỹ, khác với lục địa Phi Châu, vốn ít hay nhiều có
cùng một màu da hay người Âu Châu hoặc một số nước Trung Đông vốn giống nhau về
màu “da trắng”, người Mỹ gốc Á châu thì trái lại rất đa dạng. Không thể lầm lẫn
người Hoa da vàng với người Ấn độ hay người Nam Á có nước da đen. Do đó, nhiều
người gốc Á Châu tại Hoa Kỳ không dễ dàng nhìn nhận mình thuộc về cộng đồng người
Mỹ gốc Á Châu. Sau cuộc khủng bố ngày 11 tháng Chín năm 2001, nhiều người Mỹ gốc
Nam Á như Ấn Độ, Bangladesh, Pakistan...cảm thấy lo sợ hơn nhiều người Mỹ gốc Á
Châu khác chỉ vì niềm tin tôn giáo và màu da của họ.
Nhìn chung, cộng đồng di dân và hậu duệ người di dân từ Á
Châu ngày càng đa dạng. Nếu còn liên kết với nhau thì có lẽ người Mỹ gốc Á Châu
chỉ liên kết để chống lại kỳ thị, xách nhiễu, thành kiến và bất công trong xã hội
Mỹ mà thôi.
(nguồn:
-https://www.nbcnews.com/news/asian-america/after-50-years-asian-american-advocates-say-term-more-essential-
- https://www.google.com.au/search?q=asian+american)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét