Putin Chí Phèo

Chu Thập

28/03/14

Tình cờ tôi biết được hôm nay 28 tháng 3 là ngày kỷ niệm đúng 430 năm ngày qua đời của Nga hoàng Ivan le Terrible (1530-1584). Với đa số ủng hộ việc Tổng thống Vladimir Putin xâm chiếm hết nước này đến nước khác và mong trở lại thời Đại Nga, hẳn hôm nay người dân Nga phải tổ chức mừng trọng thể để tưởng nhớ vị nga hoàng đầu tiên và nổi tiếng nhứt trong lịch sử này của họ. Riêng Tổng thống Putin, trước khi ngang nhiên lấn chiếm vùng Crimea của Ukraine, biết đâu lại chẳng vào nhà thờ thánh Basil mà người Việt gọi là nhà thờ củ hành tại quảng trường đỏ ở Thủ đô Moskva để khấn vái vị “thánh tổ” Ivan le Terrible, bởi vì “vị thánh” này đã ra lệnh xây cất ngôi thánh đường này sau khi chiếm được vùng Kazan của người Mông Cổ.

Thời trung học, vốn không phải là một học sinh có trí nhớ tốt cho nên tôi chẳng mấy thích thú với môn phụ là sử địa. Vậy mà về ông vua đầu tiên của Nga này, tôi vẫn nhớ mãi những chiến công hiển hách và tên gọi đặc biệt của ông. Trong 53 năm trị vì, Nga hoàng Ivan le Terrible đã chinh phục Kazan, Astrakhan ở miền Đông Bắc Nga rồi tiến quân xuống phía nam để chiếm Crimea và sau đó ngược lên Siberia, lấn chiếm luôn lãnh thổ các nước xung quanh để tạo nên nước Nga rộng lớn ngày nay. Ông muốn đánh chiếm nước nào là được nước đó. Gót giày của ông đạp đến đâu, người ta sợ đến đó.

Người dân Nga hẳn phải hãnh diện về ông vua đã có công mở mang bờ cõi này. Nhưng vào thế kỷ 16, không những người dân của các nước bị trị, mà ngay cả một số thần dân của ông vua này cũng phải “khiếp sợ” mỗi khi nhắc đến tên ông chớ đừng nói đến chuyện phải diện kiến ông. Với Âu Châu, ông được mệnh danh bằng một tĩnh từ của tiếng Pháp là “Le Terrible”. Danh xưng này tương đương với tiếng Nga “Grozny” được trao tặng cho ông vừa với sự tôn kính, ngưỡng mộ, vừa với nỗi sợ hãi. Với những ai biết đôi chút về tiếng Latinh và tiếng Pháp thì “terrible” chỉ có thể gợi lên sự khủng bố và sợ hãi. Mà đúng như vậy, ai cũng phải sợ ông vua này. Sợ vì sự độc ác, tàn bạo của ông; sợ vì tính khí của ông bất thường đến độ trở thành bệnh hoạn. Trong một cơn thịnh nộ, ông đã giết chính thái tử mà ông đã chọn để nối ngôi.

Sinh ra, lớn lên, được giáo dục và đào tạo thành một người cộng sản thứ thiệt, một người đã từng được tín nhiệm đến độ được cất nhắc vào chức giám đốc tình báo KGB của Liên Xô như ông Putin, hẳn không những ngước nhìn lên các vị “thánh” cộng sản  Lenine, Staline như thần tượng, mà có lẽ cũng tôn kính Nga hoàng Ivan le Terrible như một vị thánh bổn mạng  để noi gương bắt chước. Người dân Ukraine và thế giới đã dán vào môi trên của ông nguyên bộ râu mép độc đáo của Hitler và rửa tội cho ông thành  Hitler Putin. Nhưng ai đó đã biết rõ lịch sử của nước Nga cho nên đã tặng cho ông danh hiệu của ông vua đầu tiên của Nga. Vladimir Putin ngày nay cũng chính là Ivan Grozny hay Ivan Le Terrible của thế kỷ 16. Giữa Putin ngày nay và Ivan cách đây 4 thế kỷ có một nét giống nhau: cả hai đều tạo được sự sợ hãi. Mà quả thật, sở dĩ ở thế kỷ 21 này mà ông Putin dám ngang nhiên đưa quân đi xâm chiếm hết nước này đến nước khác là bởi vì ông nghĩ rằng ông là một người “đáng sợ” và cả thế giới đều sợ ông, chớ không chỉ riêng những người bất đồng chính kiến trong nước.

Mà thật sự, tôi nghĩ cả thế giới đang sợ ông. Hoa Kỳ và khối Tây Âu đang đề đủ mọi thứ trừng phạt và cấm vận. Nga có thể sẽ bị loại ra khỏi nhóm 8 nước giàu mạnh nhứt thế giới và ngay cả câu lạc bộ 20 nước tiên tiến nhứt. Nhưng theo các nhà phân tách, dường như ông Putin chẳng tỏ ra chút lo sợ nào cả. Lá bài chủ ông đang nắm trong tay vẫn là dầu và khí đốt mà Nga đang cung cấp  cả khối Tây Âu. Sau lưng ông, muốn hay không vẫn còn có sự hậu thuẫn thầm lặng của không biết bao nhiêu công ty giàu mạnh nhứt thế giới đang khai thác thị trường béo bở của Nga. Ông Putin xem ra chẳng lo sợ. Sợ chăng là những nước đang phải lệ thuộc vào Nga về dầu và khí đốt.

Thế giới có cấm vận là để ăn hiếp mấy nước nghèo cho vui và chiếu lệ. Đụng vào những nước giàu như Nga hay Trung Quốc, cấm vận kinh tế là thua. Và nhứt là đụng vào những nước cùi lở như Bắc Hàn, thế giới cũng thua luôn. Xem ra anh chàng trẻ và ngông cuồng Kim Jong Un chẳng xem cả thế giới này ra cái thá gì cả. Có ai dám đụng đến anh đâu. Từ mấy chục năm qua, quốc gia côn đồ này tự cho mình có quyền tự do vi phạm nhân quyền. Vậy mà chỉ mới đây, thế giới mới nghĩ đến chuyện truy tố nước này ra tòa án nhân quyền thế giới. Có lẽ lãnh tụ “anh minh” Kim Jong Un sẽ cười khẩy vì anh biết rằng thế giới chẳng dám động đến sợi lông chân của anh. Chỉ cần anh đặt tay lên ngòi nổ của vài trái bom hạt nhân là cả thế giới run bần bật rồi. Thế giới văn minh, nhứt là các nước giàu mạnh, có quá nhiều thứ để mất, cho nên lúc nào cũng nơm nớp lo sợ. Nghèo như Bắc Hàn không những không có gì để mất, mà còn nắm trong tay một thứ võ khí đáng sợ nhứt là mạng sống của mình để sẵn sàng thí bỏ thì thử hỏi có còn phải sợ nữa không?

Mỗi lần nghĩ đến những kẻ không biết sợ như Ivan le Terrible, như Vladimir Putin hay như Kim Jong Un, tôi không thể không liên tưởng đến nhân vật Chí Phèo của nhà văn Nam Cao. Cả làng Vũ Đại đều sợ anh. Ai anh cũng chửi được cả. Chửi trời, chửi đất, chửi đời và chửi luôn cả “thằng cha con mẹ nào đã đẻ ra mình”. Cả làng Vũ Đại không ai chửi lại anh, bởi vì không có ai coi anh là “con người” cả. Thảm kịch của con người không còn biết sợ là gì nằm ở đó: bị xã hội cướp đi linh hồn, có muốn làm người lương thiện cũng không được cho nên Chí Phèo chẳng còn có gì để mà bảo vệ và gìn giữ. Chí Phèo đã bộc lộ tất cả bi kịch nội tâm đau đớn của mình như sau: “Tao muốn làm người lương thiện. Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện được nữa. Biết không!” Muốn làm người lương thiện không được. Muốn làm người thôi cũng không được. Chí Phèo chẳng còn gì để mất nữa. Đây chính là lý do khiến Chí Phèo không còn biết sợ là gì.

Suy nghĩ về một khía cạnh khác trong con người của Chí Phèo, tôi thấy sở dĩ con người ta “sợ” là bởi có quá nhiều thứ để mất.

Sợ mất hơn cả có lẽ là sợ mất tiền của. Có sợ là bởi do có tham. Như tác giả Alan Phan đã nhận định, nói đến tiền là nói đến tư bản và bất cứ ai tham tiền cũng đều là “nhà tư bản” cả. Ai cũng có chút lòng tham cả. Tác giả kể lại rằng  lần nọ, ông được một người bạn, vì bận việc khẩn cấp, nhờ coi giùm những học sinh lớp mẫu giáo của cô ta cho đến hết giờ. Ông biết không có cách nào để kiểm soát hơn 20 cô cậu nhóc phá như lũ quỉ. Cuối cùng ông nghĩ ra một giải pháp: ông móc tờ giấy 100 Đô la trong túi ra, để trên bàn và nói: “Em nào mà ngồi im lặng nhất, không nói hay làm gì trong 25 phút tới sẽ được thưởng 100 Đô la này”. Lớp học im như tờ và sau cùng, 5 em (chỉ mới 6,7 tuổi) ngồi “thiền” giỏi nhứt, chia nhau mỗi em 20 Đô la.

Tác giả kết luận: “Nghĩ tới nghĩ lui, có lẽ giải pháp này của tôi đang được Bộ ngoại giao Mỹ và Tòa Bạch Ốc lấy làm cốt lõi cho chánh sách đối ngoại của họ” (x.Alan Phan, “Tư Bản nào mà không...hoang dã?” Đàn Chim Việt Online 21/3/2014).

Cộng sản chủ nghĩa, xã hội chủ nghĩa hay “bất cứ cái gì” chủ nghĩa đi nữa, chẳng ai thực sự hiểu nó là gì cả. Nhưng tư bản chủ nghĩa thì thật rõ ràng. Tác giả Alan Phan viết: “Tư bản không cần lập đảng, tìm lãnh tụ, tụ họp cảnh sát công an. Tư bản nằm trong thâm tâm mọi người, vì thực ra, lòng tham cố hữu luôn luôn hiện diện, dù nhiều khi bị che mờ bởi những cố gắng của xã hội qua tôn giáo, văn hóa, giáo dục, gia đình...Nhiều người phải an phận, không dám “tham” vì không đủ khả năng cạnh tranh hay vì lười biếng hoặc thiếu may mắn trong việc tìm gặp cơ hội. Nhưng ngay cả những con “vượn” lớn lên trong trong rừng rậm vẫn có thể cảm nhận giá trị của đồng tiền...nhất là những lợi ích mà đồng tiền đó đem lại” (bđd). Thành ra khi chúng xuống núi, về thành là tranh nhau chụp giựt và “ăn cướp” còn tàn bạo và “hoang dã” hơn bất cứ nhà tư bản nào “rừng rú” và tham tàn nào, bởi lẽ chúng cai trị bằng cách nắm chặt cái bụng của người dân. Có người nêu câu hỏi: tại sao thời thực dân Pháp, người Việt Nam dám đứng lên để tranh đấu và đòi quyền sống, nhưng ngày nay chẳng thấy có phong trào nào thực sự hô hào được đám đông đứng lên lật đổ chế độ cộng sản? Không biết có phải quá đơn giản hóa không khi bảo rằng dưới chế độ cộng sản người Việt Nam đã quá “sợ” và ngày nay vẫn tiếp tục “sợ”: sợ mất hầu bao, sợ đụng vào cái bụng của mình!

Thật ra có nhiều thứ con người sợ mất chớ không chỉ có tiền của. Sợ mất uy tín, mất danh dự, mất thể diện, mất tiếng tốt... Nhưng có một thứ mất mà có lẽ con người thường ít màng tới đó là mất chính mình. Đây là thứ “tài sản” mà chỉ có mình tự đánh mất chớ chẳng ai có thể cướp lấy được. Người ta có thể chiếm đoạt tài sản của người khác. Người ta có thể bôi nhọ, chà đạp danh dự của người khác. Người ta cũng có thể cướp lấy những quyền cơ bản của người khác như quyền sống, quyền đi lại, quyền tự do ngôn luận, quyền phát biểu... Nhưng chắc chắn chẳng ai có thể cướp lấy “cái tôi” của tôi. Chỉ có tôi mới làm cho tôi “vong thân”. Chỉ có tôi mới đánh mất chính mình. Chỉ có tôi mới “tha hóa” chính mình. Chỉ có tôi mới có thể “bán mình” vì những thứ rẻ mạt như tiền của, quyền lực hay một chút tiếng tăm hão huyền. Tôi nghĩ, xét cho cùng, đây mới thực sự là điều đáng sợ nhứt, bởi lẽ mất tất cả, mất tiền của, mất uy tín, mất thể diện mà vẫn giữ được chính mình thì chẳng mất gì cả.

Tôi không biết Putin Chí Phèo hay các lãnh tụ cộng sản còn rơi rớt lại trên thế giới ngày nay có bao giờ ngồi nghĩ lại sự “đánh mất” đó không. Tôi tặng cho tổng thống Nga biệt danh “Chí Phèo” vì tôi nghĩ rằng qua một số những hành động ngang ngược hiện nay của ông, dường như ông chẳng còn biết “sợ” là gì nữa. Tôi thấy danh xưng “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao không chỉ gợi lên số phận tăm tối đau thương của người dân nghèo dưới thời phong kiến ở Việt Nam, mà cũng “xứng đáng” để được trao tặng cho các lãnh tụ cộng sản ngày nay, bởi vì Chí Phèo, xét cho cùng, cũng là hình tượng của những con người không còn gì để mất nữa vì họ đã đánh mất chính mình bằng cướp bóc, dối trá, độc ác, tàn bạo, vô liêm sỉ...