Tôi và Trịnh

 

Thi Văn

Tôi vừa nhận được tin nhắn của con trai: Phim "Em và Trịnh" sẽ được trình chiếu trong năm nay 2022. Nghĩ cũng thấy vui vui. Khi con còn nhỏ, tôi cố duy trì tiếng Việt cho các con cực khổ như đạp xe lên dốc. Bây giờ, tin tức gì về Việt nam thì con tôi biết trước và báo cho tôi.

Thế nhưng, có cái gì đó nằng nặng trong ngực tôi. Đã lâu lắm rồi, tôi không còn nghe nhạc Trịnh Công Sơn nữa dù rằng tôi luôn có trong đầu một cuộn băng mở sẵn những bài hát quen thuộc của ông. 

Tôi đã từng rung động, say mê nghe hoài không chán những bản tình ca của ông. Những ngày mới tập làm người ty nạn, mỗi lần nghe bài "Em còn nhớ hay em đã quên" là nước mắt tự động rơi. Nhạc phản chiến của ông cũng nói dùm tôi những phẫn nộ và đau khổ trong trái tim ngây thơ của tôi khi nhìn thấy những hình ảnh khốn khổ của chiến tranh. Nói chung, ông là một nghệ sĩ thành công, rất thành công. 

Trong nhiều năm sau này, có một điều gì đó khiến tôi không còn hòa cảm được với những lời thơ những giòng nhạc đơn sơ nhưng độc đáo của ông. "Rằng hay thì thật là hay...". Đây là điều không đúng với tôi. Tôi thường thích thưởng thức nghệ thuật mà không cần thắc mắc về tác giả. Họ là ai, thích gì, ghét gì, chính kiến thế nào, nhân sinh quan ra sao. Với tôi, không là vấn đề. Hay là hay! Cho nên cái cảm giác "mất cảm giác" với "nhạc họ Trịnh" bắt buộc tôi phải đi tìm câu trả lời cho chính mình. 

Trịnh Công Sơn, vào ngày 30/4/1975, đã lên Đài Phát Thanh Sài Gòn hát bài "Nối Vòng Tay Lớn" và kêu gọi mọi người dân Miền Nam, nhất là anh chị em nghệ sĩ "hãy vui mừng và hợp tác với chính phủ Cách mạng Lâm thời miền Nam Việt Nam. Những kẻ đã ra đi chúng ta xem như là đã phản bội đất nước!" (1). Điều này không làm giảm đi sự yêu mến "nhạc họ Trịnh" của tôi. Có thể lúc đó ông nghĩ như nhiều người, cộng sản là tốt. 

Tôi vẫn chưa có câu trả lời. Tôi tiếp tục đi tìm. Tài liệu về một người nổi tiếng như ông nhiều không vô kể. Ông được ca ngợi bằng tất cả những lời hay đẹp mà người ta có thể nghĩ ra. Đáng kể nhất có thể kể như: một người viết ca khúc thiên tài, một con người nhân bản, sống thật với chính mình, rung động trước nghịch cảnh chiến tranh, lên án chiến tranh...và là một hiện tượng. Trong rừng mỹ từ mà người ta dành cho ông, hôm nay, tôi tìm được một dòng ngắn: "Năm 1968, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã gặp bộ đội cụ Hồ trong 26 ngày đêm Cách mạng giải phóng Huế" (2).

Bây giờ thì tôi hiểu là cái linh tính của tôi nó đã "thấy" trước cái điều mà tôi  không giải thích được. Trịnh Công Sơn "của tôi" đã là một chứng nhân sống của "vành khăn sô cho Huế". 

Ông đã chọn bên ngay từ đầu và nhạc của ông cũng có mục đích chính trị. Ông không "vô tư" như tôi tưởng. Là hậu duệ của những người di cư chạy trốn Cộng sản 1954, tôi hiểu nỗi khổ đau cay đắng của cha mẹ tôi khi phải bỏ lại tất cả để di cư vào nam. Ông bà đã phải làm lại từ đầu, hy sinh thật nhiều để tôi có một tuổi thơ tốt đẹp dù trong một đất nước chiến tranh. Rồi chính vì tương lai con cái, ông bà lại một lần nữa dắt tôi bỏ nước ra đi. Tôi là nạn nhân của cộng sản.

Tôi mong rằng những thế hệ sau tôi sẽ thưởng thức nhạc Trịnh Công Sơn một cách hồn nhiên hơn, vô tư hơn. Tiếc rằng tôi thì mãi mãi không thể. Những bài hát của ông gợi lại tất cả những giai đoạn đau buồn của đất nước và nhất là của những người đàn bà già trẻ lớn nhỏ mà tôi là một. Chúng tôi, kể từ sau ngày Trịnh Công Sơn hát bài "Nối Vòng Tay Lớn", đã phải già đi trước tuổi, phải chia nhau những cảnh nghèo, những đảo lộn, những cay đắng, những giọt nước mắt, những thất bại, những thua thiệt trong âm thầm, bất lực và đau khổ. Cuộc đời của chúng tôi không là thơ, cũng chẳng là mơ, mà chỉ là những tiếng thở…dài. Tại sao ông đã không hát những điều đó lên giùm chúng tôi?? Tại sao ông "hát cho người nằm xuống" mà không hát cho những con người còn sống nhưng không được quyền sống như ý nguyện??

Ngày mai, 1/4/2022 là ngày giỗ 21 năm của Trịnh Công Sơn. Những dòng này coi như là một lần chia tay. Thẳng thắn và sòng phẳng.

Trịnh Công Sơn ơi, ông đã hát "Đại bác đêm đêm dội về thành phố người phu quét đường dừng chổi đứng nghe...". Nghe có vẻ trung thực và đơn giản. "Đại bác nghe quen như câu dạo buồn". Nghe như chuyện tuy buồn nhưng chỉ là chuyện "thường ngày ở huyện". Tất cả những gì ông diễn tả là sự thật. Nhưng tiếc thay chỉ là một nửa. Cái nửa kia của sự thật tôi thiết nghĩ ông đã tự biết rất rõ từ bao nhiêu năm trước và sau cái ngày thống nhất mà ông đã vui mừng. Cái thống nhất chưa bao giờ thống nhất. 

Người nước nào cũng hãnh diện khi có những thiên tài. Việt nam ta cũng vậy. Người ta thường cho rằng hiền tài thì dễ kiếm chứ thiên tài thì hiếm. 

Tôi rất mừng cho Ukraine, trong cuộc chiến này, họ không có một thiên tài Trịnh Công Sơn nhưng có một hiền tài Zelensky. 

Thi Văn 31/3/2022

Chú Thích:

1) https://tienphong.vn/nhac-sy-trinh-cong-son-lam-gi-ngay-30-4-post624519.tpo#:~:text=Ng%C3%A0y%2030%2F4%2F1975%2C,khi%20ch%E1%BA%A5m%20d%E1%BB%A9t%20chi%E1%BA%BFn%20tranh.

(2) https://cadn.com.vn/nhac-si-trinh-cong-son-sau-ngay-dat-nuoc-thong-nhat-post224053.html