Tôi sợ nên tôi hiện hữu

Chu Thập

28.05.13

Bức tranh của thế giới mà chúng ta nhìn thấy hầu như mỗi ngày không chỉ có mây mù của thiên tai, tai nạn, chiến tranh và khủng bố, mà còn được tô điểm bằng vô số những gương anh hùng luôn được đề cao và mang lại cảm hứng cho mọi người.

Là người Việt Nam, tôi thật hãnh diện khi Đài truyền hình CBS của Mỹ ca ngợi gương hy sinh anh dũng của cô giáo gốc Việt Jennifer Đoàn, người đã lấy thân mình để che chở cho các em học sinh trong trường tiểu học Plaza Tower khi cơn lốc xoáy đổ xuống thị trấn Moore, nằm ở ngoại ô Oklahoma City chiều thứ Hai 17 tháng 5 vừa qua.

Một phụ nữ khác cũng được cả thế giới ca ngợi là bà Ingrid Loyau-Kennett, người đã dám đương đầu với tên khủng bố đã sát hại một binh sĩ Anh tại khu Woolwich, London, Anh Quốc hôm thứ Tư 22 tháng 5 vừa qua. Trước một tên sát nhân vừa mới giết người và đang cầm khí giới trong tay, người đàn bà này vẫn hiên ngang nói chuyện và thách thức hắn. Đặt vào hoàn cảnh của người phụ nữ này, tôi không biết mình có đủ can đảm để “nói chuyện” với một tên khủng bố như thế không?

Nhưng đâu cần phải đương đầu với một tên khủng bố, ngay cả chuyện đánh nhau với chó để cứu người, không biết tôi có dám làm như trường hợp ông Chris Thompson, người đã anh dũng chiến đấu chống lại 3 con chó dữ để cứu một người đi bộ tại Ashcroft, miền Tây Sydney hôm Chúa Nhựt vừa qua hay không.

Ba người trên đây hẳn phải là những người can đảm. Can đảm chứ không liều lĩnh. Liều lĩnh là người không biết sợ, bởi vì không thấy hay đoán trước hậu quả của việc mình làm. Người can đảm thì trái, dẫu nhìn thấy những nguy hiểm và bất trắc cho thể xảy ra, vẫn không lùi bước trước khó khăn. Họ là người biết sợ. Xét cho cùng, ngoại trừ loại người “điếc không sợ súng” hay người vô ý thức hoặc mộng du, có ai mà không biết sợ. Ngoài những nỗi sợ chung, hình như ai cũng có thêm một nỗi sợ cho riêng mình. Đã nói đến sợ thì chẳng có cái sợ nào là vô lý cả. Sợ trong tiếng Tây phương là “Phobia”. Nếu nối từ này với một từ khác, người ta đọc được không dưới 60 loại sợ khác nhau, từ sợ tắm rửa (ablutophobia) đến sợ đi máy bay (aviatophobia). Cứ mỗi người là một nỗi lo sợ.

Lúc nhỏ có hai thứ làm cho tôi sợ. Một là ma, hai là rắn. Ở nhà quê, đêm đến tối om, cây cối lại um tùm, nhìn đâu mà chẳng thấy ma, nhứt là chuyện ma và thấy ma thì mẹ tôi kể không bao giờ hết. Có đứa nhỏ nào mà không sợ ma. Vậy mà bước vào tuổi thanh niên, tự nhiên tôi được giải thoát khỏi nỗi sợ hãi này. Nhưng rắn thì lại tiếp tục đeo đuổi tôi cho tới ngày hôm nay. Ở gần rừng, mỗi khi ra vườn hay mạo hiểm lên núi, ý nghĩ đầu tiên đến với tôi lúc nào cũng là rắn. Nhiều lúc trong giấc ngủ, tôi cũng mơ thấy mình bị rắn rượt.  Không biết có phải do câu chuyện ông Adong và bà Evà bị con rắn cám dỗ không mà hễ cứ thấy rắn là tôi rùng mình, nhiều lúc gần như bị tê liệt. Cách đây không lâu, vào một ngày nắng nóng, một con rắn có màu xanh lợt không rõ từ đâu trườn người trên hàng rào gỗ bên hông nhà tôi. Cầm một cây gậy trong tay mà tôi vẫn run cho nên gọi nhà tôi ra tiếp sức mới dám “đương đầu” với nó. Thì ra, nó chỉ là một thứ rắn hiền (tree snake). Tội nghiệp cho con vật, chỉ vì nỗi sợ hãi của tôi mà nó phải bị giết oan! Nhưng dù có là rắn hiền đi nữa, mỗi lần nhìn thấy cái lớp vẩy bóng bẩy, trơn chùi của nó là tôi thấy lạnh xương sống rồi, chớ đừng nói tới chuyện uống rượu có pha huyết rắn hoặc ăn các món nhậu làm bằng thịt rắn.

Thỉnh thoảng tôi có xem chương trình “Fear Factor” (Yếu tố sợ hãi) của Mỹ được chiếu lại trên truyền hình Úc. Như người hướng dẫn chương trình là ông Joe Rogan thường giải thích: “Đây là một cuộc thi đua vô cùng nguy hiểm cho nên không phải ai cũng nên tham dự bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào”. Có những cảnh khủng khiếp đến độ một người có giây thần kinh không được vững như tôi không dám nhìn. Có những cảnh trong đó người thi đấu phải bị chôn sống trong một đống giun. Nhưng khiếp nhứt đối với tôi là phải nằm trong một quan tài chung với đủ loại rắn!

Đọc trên Wikipedia tiếng Việt, tôi thấy nỗi sợ hay sợ hãi được định nghĩa như là “cảm xúc đau buồn xuất hiện từ việc nhận thức các mối đe dọa. Đây là một cơ chế tồn tại cơ bản xảy ra trong phản ứng với một kích thích cụ thể chẳng hạn như đau hoặc đe dọa nguy hiểm đe dọa. Nói ngắn gọn, sợ là khả năng nhận ra nguy hiểm và chạy trốn khỏi nó hoặc chiến đấu chống lại”.

Đã từng sống dưới chế độ cộng sản, tôi hiểu được thế nào là sợ và cảm thông với rất nhiều người. Nếu không khủng bố, tức làm cho người dân sợ hãi, chế độ cộng sản không thể nào tồn tại. Nhà văn Nguyễn Tuân, người đã “can đảm” nhìn nhận rằng mình đã có thể sống còn trong chế độ cộng sản là vì còn biết sợ, đã diễn tả đúng tâm trạng của rất nhiều văn nghệ sĩ và trí thức tại Việt Nam. Tri thức, sự hiểu biết có thể giải thoát con người khỏi ngu muội, cuồng tín, nhưng lại tỏ ra bất lực trước nỗi sợ hãi. Có khi người biết nhiều lại là kẻ lo sợ hơn người ít học.

Gần đây tôi đã phải ngả mũ chào hai bạn trẻ Nguyễn Phương Uyên và Đinh Nguyên Kha vừa bị nhà nước cộng sản Việt Nam kết án tù vì đã kêu gọi chống lại Trung Quốc xâm lăng. Là những người trẻ đang đứng trước một tương lai tương đối tươi sáng hơn rất nhiều người khác, chắc chắn họ đã thấy trước rằng bước vào con đường tranh đấu là có thể mất tất cả, ngay cả mạng sống của mình. Vậy mà họ đã hiên ngang làm điều mà lý trí và lương tâm mách bảo với họ là điều đúng đắn và tốt đẹp phải làm. Thay cho một tương lai sáng sủa là những ngày đen tối trong nhà tù cộng sản. Có thể họ đã mất hết, nhưng vẫn còn lại niềm hy vọng. Có thể họ đã chào thua họng súng, dùi cui và nhà tù, nhưng họ đã chiến thắng được nỗi sợ hãi của mình. Kẻ chiến thắng trong lúc này không phải là cả chế độ cộng sản Việt Nam, mà là chính họ, bởi vì cả thế giới hiện đang đứng về phía họ. Chiến thắng được nỗi sợ hãi của mình quả là chiến thắng lớn nhứt. Chế độ cộng sản Việt Nam sẽ sụp đổ nếu ngày càng có nhiều người “vô úy” như hai người bạn trẻ này và rất nhiều bạn trẻ khác hiện đang bị giam tù.

Mới đây, một trong những người Úc nổi tiếng nhứt là Nick Vujicic, người không tay không chân, đã đến Việt Nam để chia sẻ thông điệp về sức mạnh của ý chí nơi anh. Trong buổi nói chuyện kéo dài 40 phút đồng hồ tại Sài Gòn hôm thứ Tư 22 tháng 5 vừa qua, anh tâm sự: “Nhiều người cho rằng tôi sẽ sống rất chật vật bởi bị khuyết tật, nhưng tôi có gia đình và tình yêu thương để vượt qua những khó khăn. Tôi không có ý định so sánh khuyết tật của người này với người khác. Bạn không ngồi xe lăn nhưng có thể bạn đang sống trong nhiều nỗi sợ hãi: lo sợ về tương lai, sợ thất bại, sợ ai đó nghĩ gì không tốt về mình…Tôi cho rằng ai đó cứ sống mãi trong sợ hãi thì đó đã là bị khuyết tật.” (Tuổi trẻ online 28/5/2013).

Sở dĩ Nick Vujicic đã có thể mang lại niềm cảm hứng cho nhiều người trên khắp thế giới là bởi anh là người đã vượt qua được số phận chứ không phải vì anh là người không biết sợ hãi. Dù không bị khuyết tật, dù có suốt đời chỉ gặp toàn may mắn, ai cũng có một nỗi lo sợ nào đó để đương đầu. Sợ hãi nằm trong DNA của mỗi người đến độ người không biết thế nào là sợ hãi khó có thể là một người bình thường.

Cuốn phim có tựa đề “Fearless” (không sợ hãi) được thực hiện tại Hoa kỳ năm 1993, với sự góp mặt của những tài tử nổi tiếng như Jeff Bridges và Isabella Rossellini, đã làm nổi bật dung mạo bất thường của một người không còn biết thế nào là sợ hãi. Chuyện kể về một người, sau một tai nạn máy bay, đã trở thành một con người hoàn toàn khác hẳn. Ông không thể nhớ lại cuộc sống của mình trước khi tai nạn xảy ra. Ông cũng chẳng còn biết người đàn bà đã từng là vợ của mình. Ông thấy mình giống như thần linh và chẳng còn sợ hãi bất cứ điều gì nữa. Bó tay trước một trường hợp lạ lùng, chuyên gia tâm lý đành cho ông gặp gỡ với một người phụ nữ còn sống sót sau tai nạn. Đứa con nhỏ của bà qua đời trong tai nạn, người đàn bà đau khổ đến độ tưởng chừng như không gì có thể xoa dịu được. Nhưng một tia hy vọng đã bừng dậy cho người đàn bà cũng như cho người đàn ông “không còn biết sợ hãi”. Sự cảm thông đã xoa dịu được nỗi đau tột cùng của người đàn bà và đưa người đàn ông trở lại bình thường, nghĩa là biết vui, biết buồn, biết khóc và nhứt là biết sợ hãi.

Trong câu chuyện chia sẻ với giới trẻ Việt Nam, Nick Vujicic đã nói một điều đáng suy nghĩ: “Điều tốt nhất trong cuộc sống của tôi là những điều tốt đẹp tôi nhận được khi giúp đỡ ai đó. Có thể phép mầu không xảy ra với bạn, nhưng bạn hoàn toàn có thể trở thành phép mầu của một người khác”.

Thì ra một trong những phương cách để thắng vượt sự sợ hãi của mình chính là ra khỏi bản thân và giúp đỡ người khác. Có ai nghèo nàn đến độ không có gì để trao tặng cho người khác. Có ai bất lực đến độ không thể làm gì để phục vụ người khác. Một cánh tay lực lưỡng thì không, nhưng chắc chắn một lời nói, một nụ cười hay một ánh mắt thì ai mà chẳng có dư đầy trong mình.

Tôi vẫn còn bị ám ảnh bởi thước phim về thái độ của hai người khủng bố trong vụ thảm sát người lính Anh tại Woolwich, London. Tôi không nhìn thấy cảnh hai người này đã chém giết và toan chặt đầu người lính Anh. Nhưng thước phim được người qua đường ghi lại sau vụ sát nhân cho thấy một trong hai người vẫn hiên ngang đứng bên lề đường để lớn tiếng “giải thích” về hành động giết người của mình. Khủng bố đang mang một bộ mặt mới. Trong cuộc đánh bom tại Boston ngày 14 tháng 4 vừa qua, ít ra sau khi cho bom nổ, hai anh em Dzhokhar và Tamerlan Tsarnaev đều bỏ chạy. Có thể chạy đi để tiếp tục đánh bom ở New York như người em còn sống sót đã khai với cảnh sát điều tra, nhưng ít ra những kẻ sát nhân vẫn muốn giấu mặt. Trong khi đó, tại London, hai kẻ khủng bố không cần phải mất giờ để chế tạo và lén lút cài bom nữa. Họ xử dụng dao và mã tấu là những thứ có sẵn trong tay. Họ lại thực hiện hành động sát nhân ngay giữa thanh thiên bạch nhựt. Không những thế họ còn để cho người qua lại chứng kiến hành động dã man của mình. Họ chẳng cần phải giấu mặt hay bỏ chạy. Họ chẳng tỏ ra bất cứ một sự sợ hãi nào cả.

Với tôi, đây là tột cùng của sự khủng bố, bởi vì những kẻ khủng bố không còn biết sợ hãi bất cứ thứ gì trên đời này nữa. Đây là điều khủng khiếp nhứt đã xảy ra: dù cho Danh Đấng Allah có được kêu cầu đến đâu đi nữa, khi con người không còn phân biệt được thiện-ác, phải-trái, thì đây mới thật sự là sự khuyết tật tột cùng của con người. Làm điều ác với người vô tội mà lương tâm vẫn có thể chai lì như thể không có chuyện gì đã xảy ra thì quả thật chẳng còn có thứ thuốc gì có thể chữa trị được nữa.

Kinh Thánh đã viết rằng “Kính sợ Chúa là khởi đầu của khôn ngoan” (Tv 111, c.10). Người có niềm tin tôn giáo nào có lẽ cũng luôn xem đó như khuôn vàng thước ngọc cho cuộc sống. Nhưng sự sợ hãi đích thực của người có niềm tin không dừng lại ở thái độ của người nô lệ. Xuyên suốt toàn bộ Kinh Thánh, sứ điệp không ngừng được lập lại vẫn là “đừng sợ”. Một Thiên Chúa là Tình Thương chắc chắn không muốn con người sống trong sợ hãi đối với Ngài. Nếu có một nỗi sợ hãi đích thực cần được nuôi dưỡng để cho con người tiếp tục hiện hữu như con người thì nỗi sợ hãi đó hẳn chỉ có thể là sợ không còn phân biệt được thiện ác, phải trái, sợ mình bị chai lỳ và vô cảm trước nỗi khổ đau của người đồng loại và nhứt là không sợ xấu hổ khi làm điều xấu. Đó là điều đáng sợ nhứt trong cuộc đời!