Q & A

Thi Văn 

Khi còn nhỏ, tôi thích hỏi. Tôi hỏi đủ thứ. Bất cứ cái gì rơi vào "tầm ngắm" của tôi cũng có thể biến thành câu hỏi. Vì nhà đông con, tôi ít có dịp gần Ba hay Mẹ một cách riêng tư. Hai vị này là những người mà tôi luôn tin tưởng nhất để bắn ra hàng loạt "tại sao?" Mẹ tôi bận suốt ngày nên những khi theo Mẹ đi nhà thờ, tôi mới có dịp để hỏi. Chúng tôi thường đi bộ. Bà thì thích lẩm bẩm cầu nguyện còn tôi thì thích hỏi. Mẹ tôi thường trả lời vài câu rồi ra hẹn rằng không được hỏi nữa. Tôi hứa nhưng chỉ mươi giây sau, khi một ý tưởng hay một cái gì đập vô mắt, tôi lại hỏi. Khi không biết trả lời thế nào thì câu trả lời sẽ là: "lớn lên con sẽ hiểu!" Ba tôi thì "khôn" hơn, ông thường chở tôi đi "loanh quanh", trả lời mọi câu hỏi cho đến khi dừng ở một bàu sen để ông câu cá. Đây là lúc ông muốn tôi yên lặng vì theo ông "cá rất nhát". Ông trám miệng tôi bằng vài búp sen non để tôi ngồi yên cho ông câu cá. 

Những câu hỏi tuổi thơ của tôi đơn thuần nói lên sự háo hức của một đứa trẻ muốn ngụp lặn trong biển kiến thức. Tôi hỏi như con thỏ phải nhai cỏ. Thế nhưng câu hỏi cuối cùng đã chấm dứt tuổi thơ của tôi thì hình như lại là câu hỏi chung của tất cả mọi người Miền Nam Việt Nam vào lúc đó: "Tại sao tôi mất nước?" Câu hỏi này không những theo tôi mãi mà còn sản sinh ra hàng loạt những câu hỏi tại sao và tại sao khác. Nói theo người Úc thì đây là một "good question" (câu hỏi hay). Cách trả lời cho xong khi không tìm ra câu trả lời!

Sau ngày 30/4/1975, tôi bị cấm hỏi. Mỗi lần định mở miệng là tôi lại chợt nhớ đến lời dặn của Mẹ tôi. "Ba đang ở "Cổng Trời" (Một trại "cải tạo" ở Hà Giang) đó con". Không những bị cấm hỏi mà tôi còn phải chấp nhận "Đảng luôn sáng suốt!" Đó là câu trả lời gọn gàng cho tất cả hiện trạng tang thương khốn cùng của cả nước. Tôi không được phép hỏi những điều đáng hỏi và phải chấp nhận những lời dạy thường rất mơ hồ, ngô nghê, vô lý, vô nghĩa, và rỗng tuếch. Từ một người thích học hỏi, lý luận, tôi biến thành con vẹt. Bài học đi thi ba lần không đậu vào lớp 10 của ông anh kề chỉ vì con của "Ngụy" làm cho tôi thấy là mình phải cố gắng kiếm điểm cao trong mọi môn học. Nhất là môn Văn. Thực chất môn Văn là một môn chính trị không hơn không kém. Bây giờ nghĩ lại, tôi không hiểu sao mình có thể đạt được điểm cao trong môn Văn khi mà những đứa bạn gốc "cách mạng" cũng không đạt được. Những lúc bài luận của tôi được điểm cao thì tôi lại tự lắc đầu với tôi. Thành thật mà nói, tôi đã không "phản bội" chính mình khi bài  luận của tôi ca ngợi Bác và Đảng. Bài luận của tôi ca ngợi chứ tôi không ca ngợi. Tôi chỉ xào nấu những câu thơ, những đoạn văn của Tô Hoài, của Xuân Diệu và đặc biệt, của Tố Hữu. Tôi dùng lời người này ca tụng người kia để ra bài luận của tôi. Không cần động não, không cần tư tưởng, đơn thuần chỉ là "kiếm điểm". Cái miệng của tôi bớt đi nhiều công việc. Bớt hỏi, bớt trả lời và ngay cả bớt ăn (vì cũng chẳng có gì để ăn). Tôi giả câm cho đến khi ra được nước ngoài.

Bây giờ, Mr Google thay đổi tất cả. Lên mạng là có cả ngàn câu trả lời cho chỉ một câu hỏi. Có điều là khi có rất nhiều nguồn thông tin, thì hình như chúng ta lại làm biếng. Chúng ta trở thành những người mua hàng. Chọn cái thích nhất hơn là cái đúng nhất. Có vẻ như, việc chọn câu trả lời hợp ý hơn là hợp lý cũng là cách khẳng định rằng tư tưởng của mình đang hợp thời đại.

Vì vậy dù không còn bị "Đảng lãnh đạo" tư tưởng như trước, chúng ta sẵn sàng chấp nhận những lý luận ngây ngô, thiếu cơ sở đến tội nghiệp theo cái kiểu: "chúng ta chống Trung quốc; “ông con trời” chống Trung Quốc; thì chúng ta ủng hộ “ông con trời (đánh)”. Chấm hết! 

Chẳng biết từ lúc nào, chúng ta đánh mất cái bản năng quan trọng từ tấm bé: biết thắc mắc, biết chất vấn. Chúng ta đi theo suy luận của người khác như một đàn cừu. “Ai cũng nghĩ vậy thì sao mà sai được?”

Để người khác suy nghĩ. Để người khác lên tiếng. Để người khác đáp lời. Để người khác lo lắng. Để người khác chống ngoại xâm. Để người khác an bài số phận Việt Nam.

Trời ơi! "Tôi sao vậy?"

Thi Văn 9/5/2022

Chú thích:

Q & A: questions & Answers, (hỏi và đáp), tên một chương trình ti vi trên Đài ABC Australia